Jinky: van klimaatslachtoffer tot klimaatactivist

Dodelijke tyfoons

Overal ter wereld zijn het vaak de meest kwetsbare mensen en gemeenschappen die het eerste slachtoffer zijn van de gevolgen van de opwarming van de aarde. Zo ook in de Filipijnen.

Over het Zuidoost-Aziatisch land razen jaarlijks tyfoons: ernstige tropische stormen. Het menselijk en economisch leed na zo’n tyfoon zijn enorm. Een blik op de Filipijnse statistieken leert ons dat vijf van de tien dodelijkste tyfoons in de laatste twintig jaar plaatsvonden.

Wetenschappers leggen dan ook de link met klimaatverandering. Die zorgt immers voor meer tyfoons, met meer regen, sterkere rukwinden, en minder voorspelbaarheid. Doorgaans respecteren die het ‘tyfoonseizoen’, van juli tot en met september, steeds vaker wijken ze daarvan af.

Overstroming

Op de prille leeftijd van negen jaar veroorzaakte een tropische storm met hevige regenval een zware overstroming in de wijk van Jinky Esguerra.

Het waterpeil steeg snel uit boven haar lengte. Jinky kon niet zwemmen, maar haar vader bracht het gezin in veiligheid op het dak van het huis. De buren, die een bootje hadden, konden hen uit deze hachelijke situatie bevrijden.

‘Om het land van nog meer klimaatellende te redden, moet er actie worden ondernomen.’

Deze gebeurtenis maakte een sterke indruk op Jinky. Het deed haar nadenken over de link tussen overstromingen en erosie, ontbossing en de opwarming van de aarde.

Uiteindelijk zou de overstroming het verdere verloop van haar leven bepalen: ze werd klimaatactiviste. “Om het land van nog meer klimaatellende te redden, moet er actie worden ondernomen. Dat besefte ik als jonge tiener al.”

Verlegen en introvert

Als student was ze actief bij de Green League, een studentenorganisatie die allerlei activiteiten organiseerde om het milieubewustzijn aan te wakkeren. “Dit engagement heeft mijn leven veranderd”, vertelt Jinky.

“Ik ben van nature verlegen en introvert. Maar door deel te nemen aan de activiteiten van de Green League en er na een tijd ook verantwoordelijkheden op te nemen, kroop ik uit mijn schelp. Ik maakte veel vrienden. We hadden ook plezier in ons engagement. Ik realiseerde dat je er al persoon ook veel voor terugkrijgt als je je voor iets engageert.”

Als afgestudeerd politicoloog kon ze meteen aan de slag bij de Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ). Ze is er campagnemedewerker voor land, voedsel en water. “Dat betekent dat ik bij klimaatdossiers de impact op die zaken moet aankaarten.”

Actie tegen steenkoolcentrales

Een belangrijk actiepunt voor PMCJ is het verzet tegen investeringen in fossiele brandstoffen, in bijzonder steenkoolcentrales. “Dertig jaar geleden was het aandeel hernieuwbare brandstoffen in onze energiemix 50 procent. Dit is nu teruggelopen tot 25 procent, omdat opeenvolgende regeringen volop de kaart trokken van steenkool, en in stijgende mate gas”, vertelt Jinky.

“Wie dacht dat het klimaatakkoord van Parijs een kantelmoment zou betekenen, had het fout. Ook de huidige administratie blijft nieuwe steenkoolcentrales plannen en bouwen.”

‘De negatieve impact op de gezondheid is niet min.’

De klimaatvereniging heeft de impact van de steenkoolcentrales uitvoerig in kaart gebracht. De negatieve impact op de gezondheid is niet min. “Naast de uitstoot van broeikasgassen komen er bij verbranding tal van giftige stoffen vrij, zoals zwaveloxide en kwik. Deze vervuiling tast de longen aan en maakt de kans op astma groter. De bevolking die in de omgeving van een centrale woont, heeft meer gezondheidsproblemen en sterft jonger.”

Illegale dumping

“Tien jaar geleden bracht PMCJ aan het licht dat een steenkoolcentrale op het eiland Cebu hun assen illegaal dumpte. Net naast een rivier en volkstuintjes, nota bene. Deze site werd pas na ons aandringen gesaneerd”, vertelt Jinky.

Bovendien veroorzaken de steenkoolcentrales ook economische schade. Alle centrales bevinden zich aan de kust, want zo kan de steenkool eenvoudig via grote schepen aangevoerd worden. “Het warme koelwater van de centrale, lossen ze in zee. Maar daar houden de vissen niet van. Dat heeft enorme gevolgen voor de lokale vissers”, legt Jinky uit.

‘Duizenden vissers lijden inkomensverlies.’

“Zij moeten nu veel dieper op zee vissen. Dat is gevaarlijker en bovendien moeten ze daar concurreren met commerciële vissersboten. Duizenden vissers lijden hierdoor inkomensverlies.”

Krachten bundelen

De strijd tegen de steenkoolcentrales is van in het begin een van de speerpunten van PMCJ geweest. De voorgeschiedenis van de organisatie gaat terug naar midden de jaren 2000. Op dat moment werden de gevolgen van klimaatverandering steeds meer zichtbaar. Naast de natuurorganisaties begonnen daarom ook traditionele ontwikkelingsorganisaties te werken rond het thema klimaat.

In de Filipijnen werd een werkgroep opgericht die diverse ngo’s samenbracht. In 2009 werd dit een zelfstandige organisatie onder de naam PMCJ. Op dat moment groeide de Filipijnse economie heel sterk en daarmee ook de vraag naar elektriciteit. De overheid stelde een plan op om twee dozijn steenkoolcentrales te bouwen.

PMCJ nam de handdoek op. Ze bood steun aan de diverse anti-steenkool actiegroepen en bracht hen samen. Door de krachten te bundelen versterkten ze het beeld dat de strijd tegen steenkool een strijd was van nationaal belang.

‘Het potentieel van zon- en windenergie in de Filipijnen is enorm, maar wordt nauwelijks gebruikt.’

Maar de klimaatbeweging strijdt niet zomaar tegen steenkool. Ze formuleert ook een alternatief en eist investeringen in hernieuwe en betaalbare energie. Het potentieel van zon- en windenergie in de Filipijnen is enorm, maar wordt nauwelijks gebruikt.

“Nochtans zijn de installaties veel goedkoper geworden, volgens sommige studies zelfs goedkoper dan steenkool”, zegt Jinky. “Toch blijft men zweren bij steenkool. Zo maken we onze energiesector nog meer afhankelijk van import. Want drie kwart van de kolen worden ingevoerd. Terwijl de zon gratis en voor niets schijnt.”

Successen

Toch hebben de klimaatcampagnes wel degelijk effect. “Door onze acties, samen met de lokale actiegroepen, zijn we erin geslaagd de bouw van enkele centrales te stoppen of te vertragen. En meer nog, verschillende lokale besturen vaardigden een moratorium uit tegen de bouw van een centrale in hun regio. Het eiland Negros gaat zelfs nog verder en heeft een plan uitgewerkt om tegen 2030 volledig op groene stroom te draaien.”

Op lokaal niveau onderteunt PMCJ de actiegroepen. Ze krijgen informatie, worden geholpen met het uittekenen van strategieën en acties. “We reiken ook contacten aan op nationaal niveau, zodat de lokale leiders rechtstreeks de beleidsmakers in Manila onder druk kunnen zetten.”

Maar de organisatie kijkt ook internationaal. “We volgen de internationale klimaatonderhandelingen. Samen met de globale klimaatbeweging zetten we druk op de onderhandelaars opdat die hun verantwoordelijkheid nemen. We eisen verregaande klimaatplannen die de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graad.”

‘Als rijke landen niet het goede voorbeeld tonen, is het moeilijker om druk te zetten op onze eigen regering.’

Die 1,5 graad is een sterk symbool van de klimaatbeweging. “Het is de opwarming die we ons kunnen permitteren en alsnog de planeet leefbaar houden. Die grens staat ook in het klimaatakkoord van Parijs. Helaas ontbreekt het in veel landen aan ambitie om dat uit te voeren.”

“In eerste instantie moeten we kijken naar de rijke geïndustrialiseerde landen”, zegt Jinky. “Als zij niet het goede voorbeeld tonen, is het voor ons nog moeilijker om druk te zetten op onze eigen regering. Dus hierbij een warme oproep tot een sterk klimaatbeleid in België.”

Haar eerste deelname aan een internationale klimaattop, in 2018 in Katowice, zal Jinky nooit vergeten. “Ik mocht de onderhandelaars toespreken en hen de getuigenissen brengen over de impact van klimaatverandering op de Filipijnse gemeenschappen.”

Kaliwa dam

Een andere campagne die Jinky nauw aan het hart ligt is die tegen de bouw van de Kaliwa dam.

De Kaliwa is een rivier in de Sierra Madre, de langste bergketen in de Filipijnen, langs de oostkust van het eiland Luzon. “Delen van de keten zijn officieel beschermd omwille van de waterbronnen en uitzonderlijke biodiversiteit. Hier liggen de roots van mijn liefde voor de natuur.”

Twee jaar geleden sloot president Rodrigo Duterte een deal met de Chinese president voor de financiering van een resem infrastructuurprojecten. De Kaliwa dam was daar één van. De dam moet de hoofdstad Manila van drinkwater voorzien. Het plan voor dammen op de Kaliwa is niet nieuw, maar geen enkel plan werd ooit uitgevoerd.

‘5.000 mensen moeten noodgedwongen verhuizen.’

“De deal met China komt neer op het tekenen van een contract voor een bouwlening, zonder dat er concrete bouwplannen of vergunningen zijn”, zegt Jinky. “Op veel vlakken is de dam problematisch. Het is een duur project, terwijl er goedkopere alternatieven zijn. De zeventig meter hoge dam zal een groot gebied doen overstromen. Daardoor moeten 5.000 mensen noodgedwongen verhuizen. Het gaat vooral om inheemse gemeeenschappen, die al generaties lang in en rond de bergketen wonen.”

Aanslag op de biodiversiteit

“De dam is ook een aanslag op de biodiversiteit in het gebied, en een slechte zaak voor het klimaat. Want wat veel mensen niet weten is dat elk nieuw overstromingsgebied broeikasgassen produceert.”

Samen met Save Sierra Madre Network, een netwerk van ngo’s en actiegroepen die al jaren de natuur en de inwoners in en rond de bergketen verdedigen, voert PMCJ nu mee campagne tegen de dam. “Mijn rol is ervoor zorgen dat we op de hoogte zijn van nieuwe evoluties en een goede doorstroming van informatie verzekeren, vooral naar de lokale bevolking. PMCJ brengt ook het klimaatperspectief in het dossier, want dat wordt al te vaak vergeten bij de bouw van dammen.”

‘Het klimaatperspectief wordt vaak vergeten bij de bouw van dammen.’

Onder druk van de campagne gaat de regering toch in dialoog met de lokale bevolking. “Doordat zij het speciaal statuut van inheemse bevolking hebben, moet de overheid  bepaalde procedures volgen. Zij moeten hun toestemming verlenen voor gedwongen verhuizing”, legt Jinky uit.

Er werd overleg gepleegd in zes groepen. Vijf van de zes groepen wezen het project af. Normaal is een milieuvergunning zonder hun toestemming niet mogelijk. “Maar, zoals het hier wel vaker gaat, kreeg de president toch zijn zin. Duterte had meerdere keren verklaard dat de dam er moet komen. Dus gaf het Ministerie van Milieu een vergunning.”

Demonen

Ook de aanbesteding van het project liep niet volgens het boekje. Het Filipijnse Rekenhof schreef een bezwarend rapport met diverse opmerkingen over het gebrek aan transparantie in de aanbesteding. “Alles ziet er naar uit dat het van in het begin de bedoeling was dat één bepaald bedrijf de opdracht zou krijgen om de dam te bouwen.”

“Een president die zich onaantastbaar waant, en ministeries en ambtenaren die naar zijn pijpen dansen: dat zijn dus de demonen waar wij tegenop boksen”, zegt Jinky. “Maar er is ook een lichtpuntje. Tot nu toe hebben we opvallend veel aandacht gekregen in de media en het is duidelijk dat veel waarnemers aanvoelen dat dit dossier stinkt.”

‘Een president die zich onaantastbaar waant, en ministeries en ambtenaren die naar zijn pijpen dansen, dat zijn de ‘demonen’ waar wij tegenop boksen.’

Met de COVID19-crisis is het dossier nu even van het politieke toneel verdwenen. “We hopen dat de president binnen zijn ambtstermijn, die nog tot juni 2022 loopt, zich op andere zaken zal focussen.”

De coronacrisis maakt het werk van Jinky momenteel wat moeilijker. “Een van de dingen die ik zo fijn vind aan mijn job is het contact met de lokale gemeenschappen, de slachtoffers in de dossiers. Normaal denken we samen strategieën uit om hun situatie te helpen verbeteren, actie te voeren, bewustmaking te creëren en verandering te realiseren. Door de verminderde mobiliteit door corona loopt het contact met die gemeenschappen niet zo vlot.”

Terrorisme

Een andere recente evolutie die het werk van activisten in de Filipijnen bemoeilijkt, is de nieuwe antiterreurwetgeving. Hiermee kan al wie nog maar milde kritiek uit op de regering als ‘terrorist’ worden beschouwd.

‘De overheid vergist zich van vijand.’

“De overheid vergist zich van vijand”, zei PMCJ-coördinator Ian Rivera in een reactie op de wet. “Het volk is niet de vijand. De vijand is de pandemie, de klimaatcrisis en onze economie, die de meeste mensen onderdrukt.”

De laatste jaren nam het geweld tegenover activisten in de Filipijnen toe. Volgens de ngo Global Witness was het land in 2019 zelfs het dodelijkste land in Azië voor milieuactivisten. De nieuwe antiterreurwet en het toenemend geweld verontrust de ouders van Jinky wel. Zelf is ze soms ook wel ongerust, geeft ze toe. “Maar ik ben heel gedreven. Ik moet dit werk gewoon doen”, stelt ze strijdvaardig.