‘We hebben veel te leren van kwetsbare jongeren’

Zere plekken

Het coronavirus dwingt ons anders te leven. Wie of wat essentieel is, wordt scherp duidelijk, maar ook wat fout zit in de samenleving. Corona vergroot uit wat goed en wat fout zit.

‘Corona vergroot uit wat goed en wat fout zit.’

Jeugdwerkorganisatie LEJO werkt in Oost-Vlaanderen en Antwerpen met jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie. Participatie van deze jongeren staat centraal.

Ook voor de opmaak van onze beleidsplanning, klopten we bij hen aan. Hun verhalen en getuigenissen wijzen allemaal in dezelfde richting: de problemen waarmee deze jongeren ook voor de coronacrisis dagelijks geconfronteerd worden, komen nu voor iedereen sterker in beeld. Het zijn de zere plekken van onze samenleving waar zij al jaren de vinger op leggen.

Verbinding

Verbinding is wellicht de meest essentiële waarde in deze tijd van quarantaine en isolement. We missen geliefden, familie, vrienden en beseffen meer dan ooit dat we sociale wezens zijn. De eenzaamheid weegt. Wat evident was, valt plots weg: de babbels en schouderklopjes op het werk, in familiekring, op café en in de sportclub. We ervaren hoe essentieel ze zijn om ons goed te voelen.

Dat besef loopt doorheen het leven van jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie. Ze weten al langer dat verbinding cruciaal is om te overleven. Zelf vertellen ze ons dat zo: “Het is belangrijk een plek te hebben waar iedereen zichzelf kan zijn en de kans krijgt om te groeien. Een plek waar je jezelf veilig kan voelen en een band kan opbouwen met de anderen.” Helaas ervaren ze dagelijks wat het betekent om uitgesloten te zijn op verschillende fronten: familie, school, vrienden…

Vertrouwen

Naast verbinding, kent ook vertrouwen een revival.

We vertrouwen erop dat experten, politici en terreinwerkers de juiste beslissingen nemen om deze pandemie te beteugelen. We vertrouwen erop dat iedereen de maatregelen naleeft om anderen niet in gevaar te brengen. We vertrouwen erop dat de meeste mensen deugen en verantwoordelijk zijn. Dit vertrouwen is noodzakelijk om deze crisis door te komen en geeft mensen moed.

Ook voor kinderen en jongeren in kwetsbare situaties is dat vertrouwen levensnoodzakelijk. Toch ervaren ze vooral onbegrip, wantrouwen, angst voor wie anders is. Een jongere verwoordt het zo: “Ik ben bezorgd over het feit dat volwassenen ons te snel in een hokje steken. Ze houden ons liever op afstand en drukken al snel de stempel ‘krapuul’.”

‘Vertrouwen geeft mensen moed.’

Deze jongeren hebben het gevoel dat ze niet begrepen worden, dat er niet geluisterd wordt naar wat ze te vertellen hebben, dat er wantrouwen is over hun intenties. Ze horen het letterlijk, dat ze niet deugen.

Vertragen

De lockdown doet ons een versnelling lager schakelen. Door het wegvallen van woon-werkverplaatsingen en sociale activiteiten, valt heel wat druk weg. We vallen voor een groot deel terug op ons kerngezin.

Die vertraging en versmalling heeft schaduwzijden. Sommigen struikelen over de combinatie gezin en thuiswerk. Voor anderen is dat kerngezin helaas geen veilige plek. Maar velen ontdekken nu ook mogelijkheden om te ontsnappen aan de ratrace. Dat geeft nieuwe zuurstof.

‘Hier kan ik mezelf zijn. Niet zoals op school, waar er veel druk is.’

Jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie signaleren ons al lang dat druk op verschillende fronten voor stress zorgt: “Hier, bij LEJO, kom ik tot rust. Hier wordt druk weggenomen en kan ik mezelf zijn. Niet zoals op school, waar er veel druk is, waar je constant moet focussen.” Druk zet de relaties thuis, op school, onder vrienden op scherp. De jongeren gaan in weerstand of lopen er van weg, blokkeren, verliezen zelfvertrouwen.

Solidariteit groeit

Er is vandaag ook veel begrip voor mensen die in deze crisis verder wegzakken. We zitten immers deels in hetzelfde schuitje en lopen tegen dezelfde zaken aan. Sociale organisaties, burgerinitiatieven en overheidsdiensten springen in de bres om mensen in een maatschappelijk kwetsbare posities te ondersteunen.

Sociale organisaties tonen zich flexibel en leggen nieuwe verbanden om de hoogste noden te lenigen. Burgers zetten zich belangeloos in en nemen verrassende, creatieve acties. Overheden maken extra middelen vrij om deze initiatieven te ondersteunen. We kunnen dit alleen maar toejuichen: het is goed dat er zorg en solidariteit is met mensen in de meest kwetsbare situaties.

‘Zal de solidariteit overeind blijven als de crisis wegebt? Ik hoop het.’

Jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie krijgen ook vandaag immers meer met de negatieve effecten van deze crisis te maken dan met de positieve. De moeilijke leefomstandigheden maken thuisleren niet evident, jongeren geraken verder geïsoleerd, financieel wordt het nog moeilijker, ‘blijf in uw (klein) kot’ zet extra druk op de relaties in het gezin.

Ook zij trekken zich op aan solidariteit. “Ik word blij van de solidariteit die de mensen nu tonen. Al ben ik wel bang dat die terug gaat verdwijnen na de coronacrisis. Zal deze solidariteit overeind blijven als deze crisis wegebt? Ik hoop het.”

Het kan

LEJO werkt elke dag met deze jongeren. Samen bouwen we aan nieuwe perspectieven.

Dat lukt als je inzet op de elementen die in deze coronacrisis voor iedereen cruciaal zijn: vertrouwen, verbinding, ruimte. Dan haken ze niet af, maar ontdekken ze nieuwe talenten en uitdagingen. Jongeren die verloren gewaand werden, vinden toch terug hun weg in het leven.

Lees ook

‘We verliezen te veel mensen. We kunnen niet terug naar hoe het was’

Dat legt een kernvraag op tafel: Zullen deze jongeren niet enkel gezien worden als personen die tijdelijk extra zorg nodig hebben, maar ook als ervaringsdragers van wie we veel kunnen leren?

Deze pandemie maakt duidelijk dat hun boodschap hout snijdt voor de hele samenleving. Zullen zij de kans krijgen om de samenleving mee te kneden vanuit de ervaringen en wijsheid die ze bezitten? Alleen dan kan het een emancipatorisch dynamiek worden die hun kwetsbare positie structureel verbetert én ons allen ten goede komt. Want wat goed is voor jongeren in de meest kwetsbare posities, is goed voor iedereen.