Een lockdown biedt unieke kansen voor digitale inclusie

Twee keer in lockdown

Jongeren in de jeugdhulp, patiënten in psychiatrische voorzieningen, mensen met een handicap in zorginstellingen, bewoners van woonzorgcentra en nieuwkomers in een inburgeringstraject. Zij zijn niet alleen van de echte maar vaak ook van de digitale wereld afgesneden, gewoon omdat de meesten er geen toegang toe hebben.

‘Veel mensen hebben geen geld voor laptop of smartphone, laat staan voor internetverbinding.’

Ze zitten twee keer in lockdown. Net nu ze hulp nodig hebben van anderen bij het gebruik van digitale hulpmiddelen, is fysieke ondersteuning niet meer mogelijk. Daarom vraagt de Taskforce e-inclusie aandacht voor deze specifieke groepen. Uit een bevraging in de jeugd- en gehandicaptenzorg blijkt immers dat er drie urgente noden zijn: de vraag naar hardware, software en de juiste ondersteuning om ze te implementeren.De bevraging werd gelanceerd door UC Leuven-Limburg, Thomas More en Link in de Kabel. 139 voorzieningen lieten in de periode 1 april tot 13 april 2020 hun stem horen. 

Computers, tablets en smartphones

Het niet bezitten van de juiste technologie is schrijnend. Veel mensen hebben gewoon het geld niet voor een laptop of smartphone, laat staan voor een eigen internetverbinding.

De bevraagde diensten geven aan dat er voor cliënten dringend nood is aan 1.695 laptops, 1.200 tablets en 775 smartphones. Voor de medewerkers komen daar nog eens 970 laptops, 1.200 tablets en 845 smartphones bij. Extrapolatie naar de hele jeugdhulp en gehandicaptenzorg legt de nood aan 8.000 laptops, 7.200 tablets en 4.860 smartphones bloot. Dat zijn gigantische aantallen.

Cliënten hebben die hardware nodig voor schoolwerk, voor communicatie tijdens het hulpverleningstraject en voor contacten met familie en vrienden. Om deze toestellen ook effectief  te kunnen gebruiken is toegang tot het internet essentieel. 65 procent van de organisaties zegt dat er een tekort is aan gratis toegang tot internet.

 Iedereen aan het beeldbellen?

Van de organisaties heeft 44 procent behoefte aan software voor videobellen en video conferencing. Een overgrote groep hiervan vernoemt expliciet Skype als communicatietool. Andere veelgehoorde tools zijn Office365 en het gebruik van Teams.

In de jeugdhulp zijn er ook vragen over het ondersteunen van software die in de scholen gebruikt wordt. Sommigen zijn op zoek naar eenvoudige communicatiemiddelen voor mensen met een beperking. Enkelen wijzen ook op de nood aan ondersteuning rond privacy en beveiliging.

Een professionele aanpak van e-inclusie

Beschikken over toestellen, programma’s en toegang tot internet is echter niet voldoende.

Een e-inclusiebeleid houdt ook in dat er eenvoudige handleidingen zijn, met ondersteuning op maat en hogere digitale vaardigheden en mediawijsheid van zowel cliënten als professionals. Veel organisaties slagen er ondanks alles in om ook tijdens deze coronacrisis de best mogelijke zorg voor cliënten te blijven aanbieden, ook online.

‘Veel sociale professionals zijn onvoldoende opgeleid voor digitale manieren van werken.’

Toch zijn veel sociale professionals nog onvoldoende opgeleid om vlot te schakelen naar digitale manieren van werken. We voelen een duidelijke nood aan professionalisering van het digitaal werken in het welzijnswerk. Voor de organisatie van het eigen werk, om collegiaal samen te werken en vooral om cliënten te ondersteunen.

Er moet een stevige basis zijn van algemene technische kennis en vaardigheden. Maar een veel acutere nood is het inzicht in het selecteren en inzetten van de juiste en gepaste digitale communicatietools. Nu blijft het vaak een kwestie van toeval en mond-aan-mond-reclame.

Een overzicht van digitale tools op maat van specifieke doelgroepen en gerichte doelen zou welkom zijn. Zo is niet alle software geschikt om met gezinnen met jonge kinderen te gebruiken of met personen met een meervoudige beperking. Ook het veilig gebruik van digitale tools, zeker inzake privacy, blijft een grote bekommernis.

Tenslotte moeten organisaties investeren in de attitudes en het medewerkersvertrouwen bij gebruik van die tools. Hoe voer ik online een hulpverlenend gesprek? Welke afspraken zijn nodig met cliënten? Welke methodieken kan ik nog online inzetten?

Digitale vaardigheden van cliënten

Corona daagt ook cliënten uit om hun beste digitale beentje voor te zetten.

Veel cliënten hebben nood aan het versterken van hun algemene digitale vaardigheden of het instrumenteel kunnen gebruiken van hard- en software. Ze willen ook gebruik leren maken van onlinetools voor dagelijkse activiteiten zoals bankieren of schoolwerk. Maar dit is niet voor alle cliënten vanzelfsprekend. Offline en online kwetsbaarheid gaan vaak hand in hand.

‘Offline en online kwetsbaarheid gaan hand in hand.’

Veilig en verantwoord omgaan met digitale media blijft een hot topic. Het vraagt een aanpak op maat zowel qua vorm als inhoud. Vooral voor personen met een beperking zien organisaties een centrale rol voor de professional. Naast aangepaste materialen en werkvormen is specifieke opleiding nodig over de ondersteuning van cliënten.

Technische implementatie

Kunnen beschikken over de nodige hard- en software is belangrijk. Maar daarvoor is er nood aan budget en extra technisch personeel voor het klaarmaken van de hard- en software en het voorzien in accurate internettoegang.

Nog belangrijker is de IT-ondersteuning van personeelsleden en cliënten. Bij voorkeur ‘on the spot’, al bestaan er ook performante systemen die ondersteuning bieden op afstand.

Een extra uitdaging is het gebruiksvriendelijk maken van aangepaste cases en apps voor personen met een beperking, oudere mensen en kwetsbare gezinnen. Dit wijst nogmaals op het belang van een goede afstemming met IT-ontwikkelaars. Kwetsbare mensen zijn doorgaans niet de norm voor de ontwikkeling van digitale toepassingen.

Houston, I have a problem

De bevraagde welzijnsorganisaties vragen externe ondersteuning. Een volledig implementatietraject doorlopen was in deze uitzonderlijke coronatijden niet mogelijk. Daarom willen ze graag eens bij elkaar over het muurtje kijken en goede praktijken delen. Ervaringsuitwisseling over het zoeken en integreren van digitale tools helpt.

Maar er moeten duurzame implementatietrajecten volgen. Daarvoor is expertise meer dan welkom. Organisaties willen beschikken over een onlinehelpdesk met specialisten die kunnen helpen bij technische en inhoudelijke kwesties. Er is ook vraag naar gebruiksvriendelijke handleidingen voor personeel en cliënten. Dit zijn dan vaak bondige stappenplannen, op maat van de verschillende doelgroepen en begrijpbaar voor sociale professionals.

Gemeenschappelijke online tools

Om de band met cliënten te behouden, gingen organisaties in welzijn en zorg acuut op zoek naar privacy-veilige beeldbeltools. Sommigen konden een bestaande interne werkgroep versneld richtlijnen laten opstellen. Anderen zochten extern advies, dat ze soms ook vonden in een van de snel ontwikkelde keuze-instrumenten, zoals bijvoorbeeld over beeldbellen.

‘Digitaal hulpverlenen is een blijvertje.’

De sense of urgency van de coronacrisis zal een blijvende impact hebben op hoe organisaties  digitaal en blended zullen werken. Zo pleiten de organisaties voor meer samenwerking en gemeenschappelijke onlinetools.  Dat is duidelijk een vraag naar overkoepelende beleidsontwikkeling.

Samen aan de slag

De impact van deze crisis op het digitaal werken zorgt voor een call to action. We hebben op zeer korte tijd veel geleerd over het inzetten van digitale middelen in een sector die dit niet gewoon is. Maar één ding is zeker: Digitaal hulpverlenen is een blijvertje.

Zorg en welzijn heeft zich ongelooflijk snel en veerkrachtig digitaal moeten heruitvinden. Er zijn veel succesverhalen zoals Digital For Youth en Elke Leerling Online. Er worden al heel wat digitale noden gelenigd door grote en kleine initiatieven van de Vlaamse overheid, steden en gemeenten, organisaties en privépersonen.

Deze crisis kan voor kwetsbare doelgroepen een radicale inhaalbeweging in gang zetten. Het is een unieke kans om eindelijk werk te maken van een degelijk e-inclusiebeleid. De digitale motor heeft een versnelling hoger geschakeld, het blijft belangrijk om de motor ook nadien draaiende te houden. Denk hierbij aan een grondig onderhoud, een kwaliteitscontrole, of misschien zelfs een upgrade zodat we cliënten en medewerkers blijvend kunnen ondersteunen in het werk maken van welzijn. Dat zal na corona ook digitaal zijn.