‘In deze sportclub vraagt niemand naar je problemen’

Zal ik aanvaard worden?

Anita is psychisch kwetsbaar. Ze ervaarde hoe moeilijk het is om toe te stappen naar een sportclub.

‘Iedereen is welkom in deze inclusieve omnisportclub.’

“Je weet niet wat de verwachtingen zijn. Zal ik aanvaard worden? Zullen ze mij niet bekijken? Gaan ze niet te veel vragen stellen? Wat kan ik dan best antwoorden?” Toch vindt Anita bewegen en sporten belangrijk: “Het is goed voor de conditie, je voelt je beter en het is goed voor je sociale contacten.”

Ze vond haar weg naar Sportclub Boezjeern in Eeklo. Daar sport ze nu al drie jaar.

Iedereen welkom

Deze sportclub ontstond vanuit een participatieproject dat mensen met een psychische kwetsbaarheid wil stimuleren om te sporten. Wijkcentrum De Kring, Psychiatrisch Centrum Sint-Jan en Beschut Wonen De Wende, sloegen de handen in elkaar. Ze richtten in 2017 Sportclub Boezjeern op: een inclusieve omnisportclub voor volwassenen.

Iedereen is er welkom, met extra aandacht voor wie het moeilijk heeft: mensen met een psychische kwetsbaarheid, mensen in armoede, mensen met lichamelijke problemen en mensen met een klein sociaal netwerk. Ze ervaren allemaal dezelfde drempels naar sport. Sportclub Boezjeern werkt die drempels weg.

Omgekeerde toeleiding

Dat is succesvol. Jaarlijks worden ongeveer honderd mensen lid van de sportclub. Nog eens zoveel mensen worden bereikt met een gratis en open aanbod.

Sportclub Boezjeern kiest voor het principe van omgekeerde toeleiding. Ze leidt kwetsbare mensen niet toe naar bestaande sportclubs. Wel vraagt ze aan deze clubs ondersteuning bij de organisatie van de eigen activiteiten.

Organiseert Boezjeern tijdens de zomer fietstochten, dan vraagt ze daarbij de organisatorische steun van Wielercomité Eeklo. Zij stippelen een haalbare route uit en zorgen onderweg voor de nodige begeleiding. De vrijwilligers van Minigolfclub Eeklo helpen tijdens minigolfactiviteiten om het spel uit te leggen en scores bij te houden. Andere sportclubs voorzien soms een initiatie binnen het open sportaanbod.

Grote en kleine dingen maken het verschil

Om mensen over drempels te helpen, zijn aanspreekfiguren binnen de club belangrijk.

‘Je hebt iemand nodig die je verwelkomt.’

Opnieuw Anita: “Je hebt iemand nodig die je verwelkomt, die je uitlegt hoe alles werkt, die je in contact brengt met anderen. En die vraagt hoe het gaat en een babbeltje met je doet. Zo word je gestimuleerd, leer je andere sporters kennen en kan je je ook goed voelen binnen de club.”

“Wij hebben soms een slechte dag of willen ons hart eens luchten. Dan doet het deugd als er iemand is die even tijd voor je maakt en waar je verhaal veilig is. Want mensen in armoede dragen een zware rugzak en vinden niet altijd een plek om die even opzij te zetten.”

De medewerkers en vrijwilligers van Sportclub Boezjeern zijn zich bewust van hun bijzondere positie. Tijdens of na het sporten zit er vaak iemand naast hen op de bank die graag nog even zijn verhaal kwijt wil.

Voor elke activiteit krijgen de sporters van Boezjeern een sms om hen uit te nodigen. Volgens Anita maakt zo’n bericht een wereld van verschil: “Dat geeft moed, je krijgt het gevoel dat je niet vergeten bent en erbij hoort. Mensen zijn vaak afwezig door ziekte of omstandigheden. Het is dan niet altijd gemakkelijk om de stap te zetten om terug te keren. Een aanmoedigend telefoontje of sms-je helpt dan wel.”

Recreatief, niet competitief

Sportclub Boezjeern heeft enkel een recreatief aanbod. Dat varieert van een beweeguurtje, over petanque tot actievere sporten zoals fietsen, minivoetbal of badminton. Het spelplezier staat voorop. Iedereen sport volgens eigen mogelijkheden en talenten.

‘Het spelplezier staat voorop.’

De keuze om competitie buiten te houden, is bewust genomen. “Soms is competitie te zwaar doordat er veel verwachtingen aan vast hangen,” zegt Anita. “Wedstrijden geven druk en er zijn veel prikkels. Soms ben je ook niet zo sportief of wil je lichaam niet mee. Als je veel medicatie moet nemen, mis je soms fitheid en kracht. Ook is het niet altijd haalbaar om steeds aanwezig te zijn. Soms voel je je niet goed door omstandigheden en kan je de druk niet aan.”

Armoede gaat niet enkel over geld

Dat er in Vlaanderen armoede is, weet iedereen. Daarom doen veel clubs inspanningen om mensen met een laag inkomen toch te laten sporten in hun club. Ze doen dat door in te stappen in het systeem van de UiTPAS of ze kijken op welke manier ze sporters met een laag inkomen kunnen helpen. In Sportclub Boezjeern heeft 80 procent van de sporters recht op verminderd tarief van lidgeld.

‘Je schaamt je om je eigen drankje boven te halen.’

Maar armoede gaat over meer. “Psychische problemen zorgen voor armoede en armoede zorgt voor psychische problemen,” geeft Anita aan. “Armoede zorgt ervoor dat je geen geld hebt voor sportkledij, lidgeld of het drankje na het sporten. Je schaamt je om je eigen drankje boven te halen. Wij mogen onze eigen drank meebrengen. Elke dag, elke week, elke maand uw budget moeten draaien en keren om de eindjes aan elkaar te knopen, is geen gemakkelijke opgave. Het is leuk om daar tijdens het sporten niet aan te moeten denken.”

Sportclub of sociaal werk?

De medewerkers van Boezjeern moeten vaak uitleggen waar hun sportclub precies voor staat. Het is niet altijd evident om naar buiten te komen als inclusieve sportclub. Vaak wordt gedacht dat enkel mensen met een kwetsbaarheid welkom zijn. Terwijl Boezjeern een sportclub voor iedereen wil zijn en zoveel mogelijk mensen in beweging wil krijgen, ook mensen die nooit bewegen en voor wie sporten niet evident is.

‘Deze sportclub wil zoveel mogelijk mensen in beweging krijgen, ook mensen die nooit bewegen en voor wie sporten niet evident is. ‘

De sportclub werkt nauw samen met de gemeentelijke sportdienst van Eeklo. Activiteiten die voor Boezjeern een te zware organisatorische kost zijn, komen in het aanbod van de sportdienst terecht. En activiteiten die extra inspanningen vragen om een kwetsbare doelgroep aan te spreken, worden dan weer in het aanbod van Sportclub Boezjeern opgenomen.

Zo organiseert Boezjeern een bewegingsuurtje voor mensen die fysiek beperkt zijn. Maar ook mensen die lang niet gesport hebben vinden hier makkelijk hun weg. Deze groep vraagt een andere begeleiding dan de deelnemers aan een fitness-lessenreeks die de sportdienst organiseert.

Kruispunt tussen sport, welzijn en gezondheid

Sportclub Boezjeern bevindt zich op het kruispunt tussen sport, welzijn en gezondheid.

Dankzij haar specifieke aanpak bereikt de club veel mensen die anders nogmaals aan de zijkant zouden staan. Clubleden zijn hier vooral gewoon sporter. In deze sportclub vraagt niemand naar je problemen. Begeleiders kennen hun achterliggende problematiek of kwetsbaarheid niet. Wie wil, krijgt de kans hierover te praten, maar zelf stellen de begeleiders geen vragen.

Daarnaast speelt ook de kracht van een sportclub mee. Hier zijn niet alleen het sporten maar ook de sociale contacten belangrijk. Vaak komen er sporters over de vloer met een klein sociaal netwerk. Dankzij de sportclub leren ze nieuwe mensen kennen. Veel mensen zijn eenzaam, sporten biedt hen een alternatief voor isolement.

Ook het feit dat mensen soms voor het eerst in hun leven lid worden van een vereniging, draagt bij tot een positief gevoel van ergens bij te horen.

Opgepikt als goede praktijk

Door als vereniging actief te zijn op een kruispunt kan je verschillende disciplines en expertises verbinden. Zo kan je voor kwetsbare mensen het verschil maken.

Dat idee pikte ook sportfederatie Parantee-Psylos op. Zij zochten naar goede praktijken om een inclusief sportclubmodel uit te rollen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Er bestaan al heel wat sportclubs voor mensen met een psychische kwetsbaarheid (‘psy-clubs’). Die psy-clubs zijn opgericht vanuit de geestelijke gezondheidszorg, bijvoorbeeld door een psychiatrisch centrum of een dienst voor beschut wonen. Daardoor richten ze zich vaak enkel naar mensen in opname of behandeling.

Parantee-Psylos wil deze psy-clubs verder begeleiden in de verbreding van hun sportwerking. Maar ook ‘gewone’ sportclubs moeten uitgedaagd worden om hun werking open te stellen voor kwetsbare sporters.

Financieel kwetsbaar

Toch is zo’n succesvolle goede praktijk financieel kwetsbaar. Initiatieven op dit kruispunt tussen sport, gezondheid en welzijn hebben geen eigen subsidiekanaal. Dat ondermijnt het duurzame karakter van deze initiatieven. Zo moet Boezjeern telkens rekenen op de goodwill van sociale diensten. Zij detacheren personeel en middelen.

Lees ook

‘Maak van buurtsport geen hulpverlening’

Die goodwill is niet voldoende om te overleven. Projectsubsidies voor participatieprojecten voor kansengroepen zijn voor deze sportclub levensnoodzakelijk. Maar ook daar ligt geen duurzame oplossing: je moet bij elke aanvraag aantonen dat je vernieuwend werkt, terwijl deze aanpak haar succes al bewezen heeft. Bovendien snoeide minister-president Jan Jambon eind 2019 in deze subsidies.

Prima om je niet altijd prima te voelen

Financieel liggen de kaarten dus niet gunstig. Toch zou elke Vlaamse gemeente een soort Boezjeern moeten hebben. Een brede sportclub waar echt iedereen welkom is, waar het niet uitmaakt of je een goede sporter bent of niet. En waar het prima is om je niet altijd prima te voelen.

Sport kan voor de verbinding zorgen. In Boezjeern zoeken sporters met eenzelfde niveau elkaar op. Ze staan niet stil bij diagnoses of problemen die anderen hebben. En dat werkt: mensen met een kwetsbaarheid grijpen makkelijker kansen om te sporten. En dat sluit aan bij het uiteindelijke doel: iedereen de kans geven om te bewegen en te sporten.