De kracht van sociaal werk

Vanessa

In het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Halle Vilvoorde ontmoette ik Krista en haar hulpverleenster Vanessa Elskens. Krista kreeg in haar leven al heel wat problemen te verteren.

Door persoonlijke, financiële en gezondheidsproblemen verloor ze haar vechtlust en ging het van kwaad naar erger. De situatie begon te wegen op haar huishouden en uitte zich ook in rommel bij haar thuis. Eén van haar buren klaagde daarover bij de sociale huisvestingsmaatschappij. De sociale huisvestingsmaatschappij liet haar weten dat ze haar hele huis moest opruimen omdat er anders een uithuiszetting dreigde.

‘Samen konden ze een uithuiszetting voorkomen.’

Zo kwam Krista in contact met hulpverlener Vanessa. Samen gingen ze aan de slag om stap voor stap het hele huis onder handen te nemen. Ze slaagden in die missie en konden een uithuiszetting voorkomen.

Martin

Op Sociaal.Net kon je al lezen dat ik ook naar Kortrijk afzakte. Daar maakte ik kennis met Hilde en hulpverlener Martin Desmet. Na twee uithuiszettingen en jarenlange financiële problemen kregen Hilde en haar man het ook moeilijk in hun relatie.

Praten met elkaar over de situatie was heel moeilijk, het werd haar te veel. Toch wilde ze blijven vechten voor haar relatie. Ze wilde er alles aan doen om er samen met haar man door te komen. Ze gingen in relatiebegeleiding bij het CAW Zuid-West Vlaanderen.

Martin begeleidt het koppel intussen bijna vijf maanden. Samen lopen ze een parcours om de relatie terug op spoor te krijgen. En dat loopt goed, zo blijkt. Hilde is verrast door de resultaten van de begeleiding en ziet haar toekomst samen met haar man al positiever in.

Patricia

In Antwerpen spraken Patricia Van Landeghem en haar cliënt Ronny uitgebreid over het leven na de gevangenis en de weinige kansen die ex-gevangenen krijgen.

Ronny bracht jaren in de gevangenis door, maar wou zijn leven op een ander spoor krijgen als hij vrij kwam. Hij schreef vanuit de gevangenis elk opvangtehuis aan om een verblijf te vinden bij zijn vrijlating.

Ook De Linde, een opvangcentrum van CAW Antwerpen voor thuisloze mannen, ontving zo’n brief van Ronny. Sociaal werker Patricia ging in de gevangenis een gesprek aan met Ronny. Met positief gevolg: Ronny heeft in De Linde en samen met Patricia zijn leven terug op de rails gekregen.

Joke

Ik ontmoette ook Joke Castelein en haar cliënt Chris. Chris is al 25 jaar truckchauffeur. In de zomer van 2015 reed hij een fietser aan. De man die hij aanreed overleed kort na het ongeval.

‘Chris worstelt nog steeds met het ongeval.’

Chris was in shock door de gebeurtenis en kreeg slachtofferhulp van CAW Centraal-West-Vlaanderen. Zo ontmoette hij Joke, die hem bijstond in het verwerkingsproces.

Chris weet nog altijd niet hoe het ongeval precies is kunnen gebeuren. Hij worstelt daar nog steeds mee. Het gevoel van onmacht heeft hij door Joke wel beter kunnen plaatsen. Chris wil zich nu ook graag inzetten voor preventiewerk rond verkeer.

Bart

Nog in Antwerpen was er Bart Verfaillie en zijn jonge cliënt Sarah. Sarah is negentien jaar en had een moeilijke jeugd. Ze worstelt met het leven en is op zoek naar haar eigen plek.

Nadat ze thuis vertrok en bij de politie aanklopte, kwam ze terecht bij JOAN. JOAN is een jongerenopvang van CAW Antwerpen die intensieve begeleiding biedt aan alleenstaande jongvolwassenen tussen 18 en 25 jaar.

Bart is er hulpverlener en groepswerker. Hij begeleidt Sarah al sinds ze bij JOAN terechtkwam en deed haar langzaam opnieuw in zichzelf geloven.

Een mensenleven raken

Deze vijf verhalen raakten mij omdat ze zo goed duidelijk maken wat een sociaal werker voor iemand kan betekenen. Voor elk van deze mensen betekent de hulpverlening een verbetering van hun welzijn en dus ook hun leven.

‘Deze vijf verhalen raakten mij.’

Wanneer ik aan Krista vroeg wat Vanessa voor haar betekent, was ze vol lof. Ze zegt eerlijk dat ze dit zonder haar niet gekund had. “Vanessa is nog altijd mijn steun en toeverlaat, waar ik met al mijn problemen terecht kan zonder dat ik veroordeeld word. Zij en mijn zoon zijn de belangrijkste mensen in mijn leven.”

Bij Hilde hoor ik een gelijkaardig antwoord. “Martin is iemand die eigenlijk bijna tot de vriendenkring behoort. Het is natuurlijk zijn job, maar doordat je zoveel vertelt over jezelf, schept dat wel een band.” Ook voor Ronny is dat het geval. “Patricia kent mij ondertussen beter dan ik mezelf ken.” Hij is haar ontzettend dankbaar. “Patricia bleef mij steunen in de keuzes die ik moest maken in het leven. Ik heb veel van haar geleerd.”

Doorheen het gesprek met Chris en Joke voel ik opnieuw hetzelfde. Joke heeft veel voor Chris betekend. Ook bij hen valt het op hoe goed ze het met elkaar kunnen vinden. ”Joke had een bepaalde uitstraling waardoor alles spontaan verlopen is. Ik voelde me direct op mijn gemak.“

Voor Sarah, die erg gesloten is, heeft de voorzichtige aanpak van Bart ervoor gezorgd dat ze opnieuw vertrouwen kon opbouwen. “Bart maakte me wegwijs, maar hij liet me ook doen. Hij heeft me nooit gepusht. Hij is blijven herhalen dat ik bij hem terecht kon om mijn verhaal te vertellen. Het heeft even geduurd. Toen zwijgen onhoudbaar werd, zette ik de stap om hem in vertrouwen te nemen.”

Experten van het dagelijks leven

Koen Hermans (KU Leuven) bepleit regelmatig dat een sociaal werker een expert van het dagelijks leven moet zijn. Een sociaal werker moet meer doen dan enkel kantoorgesprekken voeren met cliënten.

Sociaal werkers moeten niet alleen focussen op problemen van mensen. Ze maken effectief mee deel uit van het leven van de mensen waarmee ze werken. Ze zijn in staat om de verschillende vragen en levensdomeinen met elkaar te verbinden.

‘Patricia was getuige op de trouw van haar cliënt Ronny.’

Je merkt dat ook uit de praktijkverhalen. Vanessa haalde letterlijk haar schilderskledij boven om het huis van Krista onder handen te nemen. Ze ging elke veertien dagen langs en stak telkens mee de handen uit de mouwen. Tijdens het opruimen konden ze zo een band scheppen en kon Krista veel gemakkelijker over haar leven praten.

Patricia was zelfs getuige op de trouw van Ronny, iets waarvoor hij haar heel dankbaar is. Ze zorgde er mee voor dat Ronny contact opnam met zijn vader. Jarenlang hadden vader en zoon geen contact met elkaar, tot enkele maanden geleden. Voor Ronny is dat dankzij Patricia. “Ze vertelde me rechtuit dat het misschien genoeg was geweest met koppig zijn. Ze overtuigde me om de eerste stap te zetten. Ondertussen zie ik mijn vader weer.”

Bart maakt ’s morgens alle jongeren wakker in JOAN. “Ten laatste om half tien moet iedereen zijn bed uit. Ik vraag of ze goed geslapen hebben. Zo weet ik meestal meteen of ze die dag goed in hun vel zitten.” Hij gebruikt dit dagelijks ritueel dus als barometer, om aan te voelen hoe de jongeren zich voelen.

Martin tekende, samen met Hilde en haar man, hun leven uit op een bord. Het maakte voor het koppel veel los en hierdoor trad Martin ook toe tot hun leven.

Geen beroep voor watjes

Veel mensen denken dat sociaal werkers softies zijn, naïeve wereldverbeteraars of geitenwollensokkers. Fout. Sociaal werkers worden elke dag geconfronteerd met de hardheid van het leven. Wie doet het hen na?

‘Sociaal werkers zijn geen naïeve wereldverbeteraars.’

Sociaal werkers moeten steeds geloven in de kansen en de sterktes van mensen. Ze moeten die verhalen en problemen elke dag opnieuw van zich afschudden, om steeds positief en hoopvol in het leven te staan. En dat doen ze ook, anders is de job niet haalbaar.

Martin maakte er een ritueel van en laat zijn werk letterlijk achter zich wanneer hij ’s avonds thuis de deur achter zich toetrekt. Voor Joke is de autorit naar huis een belangrijk moment om alles te laten bezinken. Iedereen heeft zo zijn eigen manier om het werk te kunnen lossen.

Grote werkdruk

Het is ook geen rustige job. Sociaal werkers kampen veelal met teveel werk. Het is permanent zoeken naar een manier om daar mee om te gaan.

Heel vaak zijn er wachtlijsten. Ook daar moeten sociaal werkers mee weten om te gaan. Een cliënt vertellen dat hij geduld moet hebben om goed geholpen te kunnen worden, is niet evident. Ze moeten ook leven met de idee dat die cliënt beter sneller hulp zou krijgen. Voor mensen die van nature iedereen willen helpen, geeft dat een wrang gevoel.

Te bescheiden

Ik vind dat sociaal werkers gerust wat minder bescheiden mogen zijn. Sociaal werkers zijn mensen met veel visie. Maar wanneer ze die visie overtuigend uiten, zeggen ze kort nadien: “Maar ik ben natuurlijk maar een sociaal werker.”

Onterechte bescheidenheid. Wanneer het over beleid gaat, zijn sociaal werkers net de mensen waarnaar men moet luisteren. Ze staan dicht bij het dagelijks leven van mensen die het moeilijk hebben. Zij weten wat er leeft aan de onderkant van de samenleving, bij mensen met problemen, bij kwetsbare mensen.

‘Verdomd trots.’

Vandaag stoffen we die bescheidenheid alvast even af. Het is immers Internationale Dag van het Sociaal Werk. Wat mij betreft, laten we die bescheidenheid permanent achterwege. Vanessa, Martin, Patricia, Joke, Bart en alle andere sociaal werkers over de wereld mogen verdomd trots zijn op wat ze doen.