Wallonië: ‘Drie jaar na watersnood lijden slachtoffers nog steeds onder gevolgen’

Evangelische waarden

Al bijna honderd jaar is de internationale katholieke hulporganisatie Caritas actief in ons land. Geïnspireerd door evangelische waarden, probeert Caritas Hulpbetoon daar in te springen waar anderen gaten laten vallen.Caritas Hulpbetoon is de operationele tak van Caritas Vlaanderen die op haar beurt deel uitmaakt van het wereldwijde Caritas-netwerk.

Opvallend is een recent project van Caritas Hulpbetoon voor sociaal-juridische steun aan slachtoffers van de watersnood in Wallonië van juli 2021. De hulporganisatie stampte het vorig jaar uit de grond omdat er nog steeds veel mensen blijken te lijden onder de gevolgen van de ramp.

‘Mensen doneerden geld zoals we nog niet vaak meegemaakt hadden.’

Sociaal.Net sprak met Estelle De Ceulener (41), die onder meer dit project coördineert en voorheen lange tijd in de privé werkte. Zeer kort na de verwoestende overstromingen trokken mensen massaal hun portefeuille open, vertelt de goedlachse, tweetalige Brusselse.

“Mensen doneerden geld zoals we nog niet vaak meegemaakt hadden. Het kwam dan ook erg dichtbij. Onze Waalse collega’s, die op het terrein aanwezig waren, konden het geld goed gebruiken.”

“Zeker. Kort voor we van start gingen, kwam Assuralia (de beroepsvereniging van de verzekeraars, nvdr.) naar buiten met hoeraberichten dat 98 procent van de verzekeringsdossiers afgesloten was. Maar het aantal slachtoffers was enorm. Dus die overige 2 procent zijn nog steeds honderden mensen. Bovendien betekent een afgesloten dossier niet dat je je geld al kreeg. Laat staan dat je kreeg waar je eigenlijk recht op hebt.”

“Los van de verzekeringskwesties die niet opgelost raken, lijden veel slachtoffers van de watersnood vandaag nog altijd onder de gevolgen. Ik hoorde onlangs bijvoorbeeld het verhaal van een man die helemaal ten einde raad was. Zijn huis was onbewoonbaar na de overstromingen en dus verhuisde hij met zijn gezin naar een huurhuis. Maar ondertussen moet hij ook de lening van zijn koophuis verder afbetalen.”

“In het begin betaalde hij de huur van het geld dat hij van de verzekering had gekregen. Nu is dat geld op, maar is de schade aan zijn huis nog niet helemaal hersteld. Zijn vrouw is bovendien boos, want hij had beloofd om het huis zelf te renoveren, maar hij had onderschat hoeveel werk dat was naast zijn voltijdse job. Die man heeft een goed loon en toch zit hij in de problemen. Zulke verhalen hoor je vaak.”

“We stelden vast dat slachtoffers niet altijd krijgen waar ze recht op hebben, bijvoorbeeld vergoedingen van de verzekeraars of hulp van de overheid. Daar wilden we iets aan doen. We werken daarvoor samen met Côté Solidarité. Dat is een Luikse vrijwilligersorganisatie die naar aanleiding van de overstroming opgericht werd om de slachtoffers te helpen. Dat doen ze onder meer door maaltijden en materiële hulp te voorzien. Vrijwilligers bieden ook een luisterend oor en administratieve ondersteuning.”

‘Al snel bleek dat er in veel dossiers eerder een sociaal werker dan een jurist nodig was.’

“Wij financieren ook juridische ondersteuning. Côté Solidarité kan met onze middelen een jurist inschakelen van Droits Quotidiens (de Waalse tegenhanger van Helder Recht, nvdr.). Aanvankelijk was het onze bedoeling om vooral op die juridische hulp te focussen, maar al snel bleek dat er in veel dossiers eerder een sociaal werker dan een jurist nodig was. Daarom schakelden we ook twee halftijdse sociaal werkers in.”

“Elke case is anders. De hulpvragen komen binnen bij de vrijwilligers van Côté Solidarité, die afhankelijk van de vraag een jurist of een sociaal werker inschakelen. Een groot probleem zijn mensen die schulden hebben naar aanleiding van de overstroming. Mensen die voordien niet noodzakelijk in de problemen zaten, maar waarbij de zondvloed de letterlijke druppel was die hun emmer deed overlopen.”

“Ze komen dan hier aankloppen: ‘Help, volgende week komt een deurwaarder mijn huis leeghalen!’ Het helpt soms al gewoon als wij contact opnemen met de deurwaarder. Die voelt dan dat er iemand het dossier mee opvolgt en is daardoor eerder bereid om een afbetalingsplan op te stellen.”

“Bij veel andere mensen is de renovatie van hun woning na de overstroming nog niet in orde. Ze komen naar ons omdat er een geschil is met een aannemer, bijvoorbeeld. Vaak kan het voldoende zijn dat de jurist een brief helpt opstellen. En nog vaker is bemiddeling het antwoord. We proberen de dialoog te herstellen, zodat iedereen vooruit kan.”

“Soms gaan mensen ook zelf in de fout. Zo wilde iemand haar factuur van de rolluiken niet betalen, omdat ze zwarte rolluiken wilde en de aannemer had witte geïnstalleerd. Maar blijkbaar had de vrouw een offerte voor witte rolluiken getekend. Dus dan zit er weinig anders op dan betalen.”

“Dat is misschien niet de meerderheid, maar er zijn heel wat mensen wiens verzekeringsdossier blijft aanmodderen. Twee mensen vinden bijvoorbeeld dat ze veel te weinig kregen van hun verzekeraar. Ook wij vermoeden dat het niet klopt. Het probleem is alleen dat hun contract verloren ging bij de overstromingen. We vroegen al herhaaldelijk een kopie op bij de verzekeraar, maar krijgen geen reactie. Misschien niet toevallig dat het om dezelfde verzekeraar gaat.”

‘Er zijn heel wat mensen wiens verzekeringsdossier blijft aanmodderen.’

“Ook niet alle dossiers bij het gewestelijk Rampenfonds voor mensen die niet verzekerd waren, zijn trouwens afgehandeld. Mensen zijn niet altijd goed in administratie opvolgen, maar ook niet in formele brieven schrijven. Sinds een tijdje mogen we op dat vlak beroep doen op vrijwilligers die daar erg goed in zijn. Het gaat om mensen die een opleiding volgden bij ‘L’espace écrivain public’ en geloven in ons project.”

“Nee, er zitten soms erg complexe verhalen bij. Zo contacteerde een man ons met de boodschap dat hij volgende week voor de rechter moest verschijnen. Hij betaalde al een hele tijd zijn huur niet meer. De jurist bekeek meteen het dossier. Wat bleek? Het huis was sinds de overstromingen in erbarmelijke staat. Het is dus zeker verdedigbaar om een vermindering van de huur te eisen. De man zal wel iets moeten betalen, maar zeker niet de volle pot. We hebben halsoverkop een pro-Deoadvocaat gezocht om de man te verdedigen.”

Lees ook

‘Sociaal werkers moeten zich beter voorbereiden op rampen’

“Terwijl we wachtten op een uitspraak, moest de man de woning verlaten. Vrijwilligers van Coté Solidarité hebben het huis helpen leegmaken en kuisen. We zochten en vonden verschillende woningen voor de man, maar hij weigerde ze omdat zijn huisdieren er niet toegelaten waren. Nu woont hij in zijn wagen.”

“Tegelijk bleek dat de man nog andere problemen had, zoals een grote schuld bij zijn energieleverancier. De sociaal werker heeft daarvoor enerzijds een afbetalingsplan onderhandeld en is ondertussen nagegaan of de abnormaal hoge facturen wel kloppen. We hebben een bezoekje van de energiebeheerder gefinancierd en uiteindelijk bleek de teller effectief veel te snel te draaien.”

“We werken met de meest kwetsbaren. Zij vallen vaak door de mazen van het net. Soms krijgen ze bijvoorbeeld wel wat hulp van het OCMW, maar is er een pak meer opvolging nodig dan waar hun maatschappelijk werkers tijd voor hebben.”

‘We werken met de meest kwetsbaren. Zij vallen vaak door de mazen van het net.’

“Wat ook al gebeurde, is dat iemand aanklopte bij het OCMW, maar van een kale reis terugkwam. Wanneer onze sociaal werker het dossier bekeek, bleek dat die persoon wel recht had op hulp. Waarschijnlijk een misverstand. De sociaal werker is samen met de persoon terug naar het OCMW gestapt, waarop die wel kreeg waar die recht op had. Soms zijn mensen ook te trots om naar het OCMW te gaan. Maar met een duwtje in de rug van onze sociaal werker, of een vrijwilliger die meegaat, durven ze het wel.”

“Momenteel ziet het ernaar uit dat we nog voldoende middelen hebben om tot het einde van het jaar door te gaan. Maar dat betekent natuurlijk niet dat er daarna geen mensen meer zijn die hulp komen vragen. Daarom wilden we samenwerken met een partner zoals Côté Solidarité waarin we geloven. Met het project willen we hen als het ware een stevigere ruggengraat geven. Eens wij vertrokken zijn, kunnen zij nog altijd iets betekenen voor de slachtoffers. We voelen bij hen veel enthousiasme om door te gaan.”

“Op verschillende manieren proberen we de vrijwilligers te versterken en skills mee te geven. Zo nemen de sociaal werkers steeds vrijwilligers mee op huisbezoeken, zodat ze zien hoe de sociaal werkers het aanpakken. Welke vragen stellen ze, welke tools en formulieren gebruiken ze? Momenteel bekijken we hoe we enkele vrijwilligers kunnen bijscholen op vlak van budgetbeheer.”

‘We proberen de vrijwilligers skills mee te geven.’

“We versterken hen ook door psychologische ondersteuning te bieden. Sommigen zijn namelijk zelf slachtoffer van de overstromingen geweest. Dat maakt hen kwetsbaar. Bovendien is het niet niks om als vrijwilliger steeds geconfronteerd te worden met zware verhalen. En veel vrijwilligers worstelen met grenzen stellen. Ze zijn zo veel bezig met anderen helpen, dat ze vergeten voor zichzelf te zorgen. Daarom is er nu een maandelijkse praatgroep onder leiding van een psycholoog.”

“Dat klopt. Met de giften die we krijgen, financieren we enkele eigen projecten en op basis van onze jaarthema’s steunen we ook projecten van derden. Maar daarnaast willen we accelerator zijn voor andere initiatieven. Wanneer een project bijvoorbeeld in aanmerking komt voor projectsubsidies van Caritas Hulpbetoon, reiken we fiscale attesten aan de schenkers die doneren aan het project.”

“Pas op, we screenen projecten wel. Ze moeten voldoen aan enkele wettelijke vereisten, maar het moet ook passen binnen onze waarden. Zo wilde iemand van een luxueus woonzorgcentrum via ons een fondsenwerving opstarten om een luxe jacuzzi te kunnen bouwen. Dat project voldeed misschien wel aan de wettelijke eisen, maar paste niet binnen onze ethische normen.”

“Een vraag om individuele steun moet altijd van een organisatie of sociale professional komen die de persoon al opvolgt. Het moet gaan om een dringende noodsituatie, waarbij alle andere mogelijke hulpbronnen uitgeput zijn. Zo willen we met deze hulp de gaten vullen die elders vallen, omdat er geen financiering is.”

“Een sociaal werker kan bijvoorbeeld contact opnemen omdat hij iemand begeleidt die net uit de gevangenis komt. Zijn cliënt vond een job, maar moet om vijf uur ’s ochtends starten met werken, maar dan rijden er nog geen bussen. Daarom vraagt de sociaal werker geld voor een elektrische fiets, zodat zijn cliënt naar zijn werk kan gaan. Zo’n tussenkomst moet altijd een springplank naar een beter leven zijn.”

‘De staat schiet soms tekort. Dan glippen mensen door de mazen van het net. En die mensen willen wij opvangen.’

“Daarom zullen we bijvoorbeeld niet zomaar een energiefactuur betalen, want wat met de volgende factuur? Hoe zal die betaald worden? Maar iemand die een nieuwe bril nodig heeft, en die niet terugbetaald krijgt van de mutualiteit, kunnen we wel helpen. Soms worden er bepaalde voorwaarden opgelegd. Zo krijgen we wel eens de vraag om de bestrijding van bedwantsen te betalen. Onze voorwaarde is dan dat ook de matrassen en zetels vervangen worden, anders komen die bedwantsen meteen terug.”

“Er is de laatste jaren een opeenvolging van crisissen geweest, dus het is zeker niet evident. Maar ik vind het persoonlijk een interessante uitdaging. Als organisatie moet je vooral duidelijk maken aan je donateurs waar je voor staat. Welke waarden heb je? Waar wordt het geld aan besteed? Daar moet je erg transparant rond communiceren. Wij doen dat onder meer via een nieuwsbrief die we vier keer per jaar uitsturen. Zo zien de mensen wat er met hun geld gebeurt.”

“Wij vinden ook dat de overheid de mensen moet helpen. Daarom hebben we bij Caritas Vlaanderen medewerkers die zich bezighouden met de belangenbehartiging van kwetsbare mensen. Zij vertalen de signalen die wij oppikken op het terrein naar beleidsaanbevelingen. Maar de staat schiet soms tekort of maakt er zich wat gemakkelijk van af. Dan glippen mensen door de mazen van het net. En die mensen willen wij opvangen.”