Straattherapeut Faissal: ‘Jongeren voelen direct of iemand oprecht is’

Mentaal welzijn onder druk

Het mentaal welzijn van jongeren staat onder druk. Dat zagen ze ook bij de Antwerpse welzijnsorganisatie Young FENIX. Zij begonnen tijdens de coronacrisis met outreachend welzijnswerk voor jongeren in Antwerpen. Een mix van professionals en vrijwilligers trokken door de straten om te praten met jongeren.

‘Dit is wat ik voor de rest van mijn leven wil doen.’

De simpele vraag ‘Hoe gaat het?’, bleek een zeer nodige vraag te zijn. Al snel konden jongeren ook via een online chat bij hen terecht. Hun podcast voor en door jongeren werd genomineerd voor de Belgian Podcast Awards.

Het was een succes waar de stad Antwerpen niet omheen kon. Ze klopten bij Young FENIX aan met de vraag wat zij op het Kiel, een wijk met veel uitdagingen, voor jongeren konden betekenen. Het antwoord op die vraag was de straattherapeut. Young FENIX ging op zoek naar iemand met een band met de wijk. Iemand die een permanente, positieve aanwezigheid kon zijn. Dat Faissal perfect in die rol past, merken we wanneer hij ons op een zonnige dag meeneemt doorheen het Kiel.

Carrièreswitch

Sociaal werk stond niet altijd in de toekomstplannen van Faissal. “Een paar jaar terug dacht ik nog dat ik loodgieter zou worden. Tot ik vrijwilligerswerk deed binnen een jeugdorganisatie en daar steeds meer verantwoordelijkheid kreeg. Op een gegeven moment besefte ik: dit is wat ik voor de rest van mijn leven wil doen.”

Hij woont al tweeëntwintig jaar op het Kiel en was direct enthousiast toen hij de vacature voor straattherapeut zag. “Ik wist meteen: dit gaat aanslaan. Jongeren hebben dit nodig.” Als tiener had hij ook wel een straattherapeut kunnen gebruiken. “Dat zou heel wat problemen hebben voorkomen.”

Therapeut?

Straattherapeut, wat wil dat eigenlijk zeggen? “Ik vind dat zelf ook een groot woord.” (lacht) Hij noemt zichzelf doorheen het gesprek vooral welzijnscoach. Een outreachende welzijnscoach, die het gesprek met jongeren aangaat rond mentaal welzijn. Waarom dan toch dat woord? “Om de nadruk op mentaal welzijn te leggen.”

Als de jongeren waarmee hij werkt toch nood zouden hebben aan therapie, dan zijn er binnen Young FENIX wel therapeuten beschikbaar. “We hebben therapeuten en psychologen binnen onze organisatie. Als er situaties zijn waarvan ik denk: ‘Oei, dat heb ik nog niet eerder meegemaakt’, dan bespreek ik dat met hen.”

Bekend is bemind

Dat Faissal uit de buurt komt is een voordeel, zou je denken. “In het begin was dat voor jongeren juist moeilijk. Ze kennen mij, maar dat betekent ook dat ik hun broers en ouders ken. Ik heb ondertussen bewezen dat ik in vertrouwen werk. Niets wordt meegedeeld aan familie zonder toestemming van de jongere.”

“Het vertrouwen is wel sneller gekomen dan gedacht. Ik ken de wijk en weet waar de jongeren zitten. Het is natuurlijk nog altijd vrij ‘awkward’ voor een jongere als een buitenstaander over zulke gevoelige zaken probeert in gesprek te gaan.” Dat merken we zelf ook. Wanneer we met Faissal door het Kiel trekken, vallen we een beetje uit de toon. Hij, daarentegen, wordt constant aangesproken. “Ik ken je broer!”, roept een meisje hem toe, gevolgd door een golf gegiechel.

‘Zodra jongeren mij vertrouwen doet dat onder hen de ronde.’

Toch gaat het wel wat verder dan alleen een buurgenoot zijn. “Dat vertrouwen is er ook door mijn oprechte interesse. Jongeren zijn daar heel goed in, aanvoelen of iemand oprecht is. Dat komt ook omdat ze me persoonlijk kennen, ik heb een goede reputatie. Van zodra jongeren mij meer en meer vertrouwen doet dat natuurlijk ook onder hen de ronde.”

Door die goede reputatie, sturen jongeren nu zelfs vrienden naar hem door. “Ik merk dat mijn nummer wordt doorgegeven. Voorlopig maken ze er geen misbruik van.” (lacht)

Een wijk met een imago

Dat Faissal op het Kiel rondloopt, is niet voor niets. “Ik zal daar geen doekjes om winden, het Kiel heeft met de jaren een naam gecreëerd voor zichzelf. Het wordt in de media altijd gekaderd als een probleemwijk. Er is hier serieus werk aan de winkel.”

‘Ik ben ervan overtuigd dat we iets kunnen bereiken met het Kiel.’

Dat is geen reden voor pessimisme, volgens Faissal. “Verschillende organisaties halen hier alles uit de kast en staan voor de jongeren klaar. Ik ben ervan overtuigd dat we iets kunnen bereiken met het Kiel. En de stad Antwerpen denkt daar ook zo over, anders hadden ze dit project niet goedgekeurd.”

Taboe

Er wordt wel eens gezegd dat de jongeren van tegenwoordig makkelijker over mentale problemen praten dan hun ouders. Maar het taboe bestaat nog altijd, volgens Faissal. “Ik merk dat jongeren niet precies weten wat mentaal welzijn inhoudt. Ze praten niet altijd graag over hun emoties. Ze zijn ervan overtuigd dat dat tegen hen gebruikt kan worden.”

‘Sommige jongeren zijn ervan overtuigd dat hun emoties tegen hen gebruikt kunnen worden.’

Als voorbeeld haalt hij het verhaal aan van een jongen die een trauma overhield aan een heftige brand in huis. Maar wat hij met die gevoelens moest, wist hij niet. “Hij had het er nog nooit met iemand over gehad. Toen hij zich toch openstelde voor een gesprek, schudde hij nadien met zijn schouders en zei dat hij zich een stuk lichter voelde. ‘Dat is raar,’ zei hij. ‘Maar dat is niet raar,’ antwoorde ik, ‘dat is dat mentaal welzijn waar ik het al weken met je over heb.’”

Het begint dus met een gesprek, vaak met een groep jongeren. Als er dan iemand bij zit die verder wil, stelt Faissal voor om een coachingtraject te starten. Hoe dat traject eruitziet, verschilt van jongere tot jongere. “De jongeren vragen me vaak: ‘Tot wanneer duren deze gesprekken eigenlijk?’ Het antwoord is dat het traject duurt zolang het nodig is. Dat stelt hen gerust.”

Breed bereik

Het valt op dat Young FENIX jongeren bereikt die andere organisaties moeilijker vastkrijgen. Hoe doen ze dat toch? “Ik denk omdat Khalid (oprichter Young FENIX, nvdr.) daar heel bewust en creatief mee aan de slag gaat. We zijn niet alleen actief op straat, maar ook online en met een podcast. De plaatsen waar jongeren rondlopen, daar zijn wij. Daar komt het eigenlijk op neer.”

‘De plaatsen waar jongeren rondlopen, daar zijn wij.’

“De jongeren op het Kiel kan je niet anders bereiken dan via een outreachende werking. Vaak gaat het om jongeren die echt vertrouwd zijn met bepaalde plekken en hun hangplaatsen niet verlaten. Ze struggelen met mentale problemen, hun vertrouwde omgeving verlaten is dan moeilijk.”

Hoge drempels

Er zijn allerlei jeugdwerkorganisaties op het Kiel, maar daar is volgens Faissal één groot probleem mee. “De onbereikbaarheid. Toen ik de leeftijd had van de jongeren die ik nu bereik, toen wist ik niet eens dat het JAC of het CAW bestond. Laat staan dat ik daar terecht kon. Ik wist zelfs niet of dat dat gratis was of niet. Ik dacht eigenlijk altijd dat professionele hulp betalend was. Die organisaties hadden te veel de mindset dat jongeren hen wel weten te vinden als het nodig is.”

‘Toen ik die leeftijd had, wist ik niet eens dat het JAC of het CAW bestond.’

“Ik werk veel met jongeren die zelf niet goed weten wat het probleem is. Ze weten dat er iets niet klopt, ze weten dat ze zich niet goed voelen in hun vel, maar op dat moment zien ze die gevoelens niet als het probleem. We kunnen niet verwachten van die jongeren, als ze al niet weten wat het probleem is, dat ze de juiste hulp vinden.”

Uiteenlopende problemen

De problemen waarmee jongeren bij Faissal aankloppen, zijn breed. Van faalangst over depressie tot problemen met drugs. Geen vraag is hem te groot, of te klein.

“Er was een jongen met faalangst, die tot zeven keer toe een afspraak heeft gemaakt om zijn rijexamen af te leggen. Hij is zeven keer niet tot daar geraakt door zijn angst. Na een eerste keer zou je misschien zeggen ‘Pff, is dat wel nodig dat een welzijnscoach dan tussenkomt?’ Maar na zeven keer denk ik dat we kunnen zeggen dat hulp meer dan welkom is.”

‘We mogen niet onderschatten hoe waardevol dat is, jongeren informeren.’

Als het over drugs gaat, is het volgens Faissal belangrijk om niet met de vinger te wijzen. “We werken vooral preventief en rond bewustwording. We mogen niet onderschatten hoe waardevol dat is, jongeren informeren. Wat kunnen de gevolgen zijn als ze dealen en in die levensstijl blijven hangen? Vaak beseffen ze niet dat ze alsmaar dieper in de put vallen. Achteraf zijn ze blij dat ik dat gesprek met hen heb gevoerd. Dat ze geluisterd hebben en ergere problemen hebben voorkomen.”

De finishlijn verleggen

Faissal merkt dat er meer jongeren met mentale problemen rondlopen dan hij kan helpen. “Sinds COVID heb ik gezien dat het mentaal welzijn van jongeren sterk achteruit is gegaan. Heel veel  jongeren hebben het erg moeilijk gehad tijdens de coronacrisis. We zien nu de impact daarvan.”

‘We mogen ons als hulpverleners niet laten wijsmaken dat we dweilen met de kraan open.’

Is dat niet demotiverend? “Het is soms veel, maar het is ook reden te meer om gemotiveerd te blijven en mijn werk goed te doen. We mogen ons als hulpverleners zeker niet laten wijsmaken dat we dweilen met de kraan open, maar er is nog heel wat werk aan de winkel. Ik blijf gaan, omdat ik zie dat er aan het einde van de finish iets heel moois te wachten staat. Dat ik die jongeren echt kan helpen.”

“Die boodschap probeer ik naar buiten te brengen. Dat er niet alleen op het Kiel, maar in heel Vlaanderen nog veel werk is aan het mentaal welzijn van jongeren. Ik heb de laatste anderhalf jaar ervaren dat een straattherapeut daarin een cruciale functie is. Er zijn nog wijken in Antwerpen die zo’n werking kunnen gebruiken!”

Als we afscheid nemen, gaat hij gemotiveerd verder aan de slag. Maar voor hij zijn ronde doet, zegt hij, gaat hij nog snel langs huis. Die kleren die hij nu aanheeft waren voor de foto’s. Tijd om zijn werktenue, oftewel zijn trainingspak, terug aan te doen. Want dat is wat de jongeren ook dragen. Alles om zo bereikbaar mogelijk te zijn.