‘Begeleiden naar werk is een mix van confrontatie en empathie’

Zwerffietsen

Als studentenstad ervaart Leuven heel wat overlast van zwerffietsen: fietsen die op een dronken avond in de Dijle belanden of achtergelaten worden aan het station. De politie haalt de fietsen wel weg, maar veel eigenaars komen ze nooit ophalen.

‘Velo geeft vergeten fietsen een tweede leven.’

Velo geeft deze vergeten fietsen een tweede leven. Studenten huren zo’n opgeknapte fiets voor een vast bedrag per maand of per jaar, onderhoudskosten inbegrepen. Doorheen de jaren verbreedde de organisatie haar cliënteel naar het personeel van de universiteit. Steeds vaker verkoopt Velo ook tweedehandsfietsen en least ze bedrijfsfietsen.

Doorstromen

De organisatie begon heel klein, met één fietsatelier in een kelder. Nu is er niet alleen een grote vestiging aan de Leuvense ring, maar baat Velo ook fietspunten uit aan het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg en aan de treinstations van Aarschot, Diest en Leuven. Alles samen kan de vzw elk jaar zowat honderd mensen sociaal tewerkstellen of opleiden. De meesten stromen na een tijd door naar de reguliere economie.

Het profiel en de statuten van deze mensen zijn divers. Sommigen hebben een maatwerkcontract, anderen komen op de werkvloer meedraaien om Nederlands te leren, er is zogenaamde Artikel 60-tewerkstelling, er zijn arbeidszorgmedewerkers en Velo werkt ook aan de re-integratie van ex-gedetineerden.

Een belangrijke rol in Velo is weggelegd voor de sociaal werkers. Sociaal.Net sprak met Annelies De Wyngaert en Ann Bellon. Elk zijn ze verantwoordelijk voor een opleiding, incluis de betrokken cursisten. Allebei hebben ze dertien jaar ervaring op de teller en zijn gebeten door hun job. “Het is een passie”, luidt het antwoord op de vraag wat hen motiveert.

Ann: “Toch wel. We willen mensen klaarstomen voor duurzaam werk. Maar de doelgroep waarmee we werken botst op allerlei randproblemen waardoor dat vandaag nog niet haalbaar is. Ze hebben extra begeleiding nodig. Dus naast de praktische taken die komen kijken bij het coördineren van zo’n opleiding, zijn we dag in dag uit bezig met drempels wegwerken en problemen aanpakken.”

‘Mensen zijn regisseur van hun traject.’

Annelies: “We leggen samen met de mensen een traject af. Zij zijn de regisseur van hun traject, wij staan naast hen. We werken heel erg op maat. Dat begint al bij de intakegesprekken. Daar proberen we te achterhalen wat cursisten al kunnen, maar ook wat hun aspiraties zijn. Doorheen de vooropleiding blijven we hierover gesprekken voeren. Wie ben je, wat kan je en wat wil je nu echt? Wat klopt op dit moment in je leven?”

“We bekijken of hun dromen realistisch zijn, want soms zijn die te hoog gegrepen. Hun kennis van wiskunde is bijvoorbeeld te zwak. Dan moeten we zoeken naar andere opties. Of soms komt iemand met één focus: hij moet en zal lasser worden. Maar er zijn misschien andere jobs die beter bij hem passen. Samen bekijken we dan wat er allemaal bestaat om op het einde van de begeleiding een duurzame en passende vervolgopleiding of job te vinden.”

Ann: “Ik ben verantwoordelijk voor de opleiding fietshersteller. Dat traject duurt zes maanden en bestaat uit vier modules. Hoe verder we in de modules evolueren, hoe moeilijker de technieken worden. Tijdens de opleiding is er de afwisseling tussen theoretische les en de ervaring op de werkvloer bij Velo. Op het einde doen mensen een externe stage. Vervolgens proberen we hen effectief aan de slag te krijgen als fietshersteller.”

Annelies: “Ik sta in voor de basisopleiding industriële technieken. Het is een voorbereidende opleiding voor technische opleidingen zoals bijvoorbeeld lassen, onderhoudstechniek of automechanica. Veel werkzoekenden willen zich graag technisch scholen bij de VDAB, maar dat lukt om een of andere reden niet. Wij zoeken samen uit wat er net misloopt en hiermee gaan we aan de slag. Het kan gaan om randproblemen die weggewerkt moeten worden, of een gebrek aan de juiste voorkennis of attitude.”

‘Het is een pittig traject, intensief en kort, maar het werkt.’

“Het is een pittig traject, intensief en kort, maar we merken dat het werkt. Op negen weken leren we mensen wiskunde, technische woordenschat en de nodige handvaardigheid aan. Daarnaast bezoeken we VDAB-opleidingscentra en bedrijven. Die combinatie zorgt ervoor dat we de juiste persoon op de juiste plaats krijgen.”

Ann: “Werkzoekenden komen bij ons terecht via het OCMW of de VDAB. In de vooropleiding van Annelies zitten vooral jonge mannen en grotendeels nieuwkomers, maar bij de opleiding fietshersteller zijn helft van de deelnemers oudere mannen die zich professioneel heroriënteren.”

Annelies: “Daarnet was er bijvoorbeeld een man die positief testte op een alcoholtest. Hij vertoonde vaak storend gedrag in het atelier. Na vele gesprekken en het winnen van zijn vertrouwen ontdekten we dat hij te veel alcohol drinkt. Nu moeten we daarrond aan de slag. Als we dat niet aanpakken, zal tewerkstelling nooit lukken.”

“Een andere cursist klaagde de hele tijd over rugpijn. Het was moeilijk om in te schatten hoe ernstig het was. Bovendien spreekt hij niet zo goed Nederlands, wat de communicatie met artsen moeilijk maakt. Samen zijn we naar een gespecialiseerd ziekenhuis gegaan. Nu we beiden goed begrijpen wat er aan de hand is, kunnen we op zoek naar een job die fysiek haalbaar is voor hem.”

‘Veel mensen worstelen met psychische problemen zoals een depressie of angststoornis. Soms kampen ze met trauma’s en hebben ze nood aan psychische ondersteuning.’

Ann: “Veel mensen worstelen met psychische problemen zoals een depressie of angststoornis. Soms kampen ze met trauma’s en hebben ze nood aan psychische ondersteuning. Vaak gaan we dan mee naar de huisarts om te bekijken welke hulp nodig is en proberen deze op gang te brengen.”

Ann: “Nee. Het is moeilijk om dat te weten te komen. We hebben veel een-op-een gesprekken en werken hard aan de vertrouwensrelatie met cursisten. Vaak voelen we aan dat er iets niet klopt. Het is een kunst om dan in vertrouwen moeilijkere thema’s op tafel te leggen. Soms moet je confronterende gesprekken durven voeren. Zeggen wat je ziet en van daaruit weer op weg gaan.”

‘Het is een kunst om moeilijkere thema’s op tafel te leggen.’

Annelies: “Begeleiden naar werk is een mix van confrontatie en empathie. We hanteren een aanklampende stijl. We laten zelden iemand los. We willen echt weten waarom iets niet lukt. Wat is er aan de hand?”

Annelies: “Als iemand te laat is, bellen we hem op. Als iemand regelmatig niet komt opdagen, gaan we naar zijn thuis. Vorige week kreeg ik een telefoontje van een lerares. Een cursist was heel boos geworden, schreeuwde dat hij gek was, niet meer wilde leven en wilde stoppen met de opleiding. Daarop liep hij weg uit de klas. Ik heb hem opgebeld en gevraagd of hij naar mij wilde komen.”

“Hij zag dat niet zitten. Ik zei dat ik bezorgd was en echt een gesprek wilde. Dus hebben we afgesproken op een bankje voor zijn huis. Daar hebben we rustig kunnen praten. Waarom was hij ontploft? Wat was de aanleiding? Het gesprek kalmeerde hem. We hebben afgesproken om het even te laten bezinken. Enkele dagen later maakten we een plan van aanpak en startte hij terug met goede moed.”

Ann: “Het doet heel veel als je naar mensen toe gaat. Het schept een band. Je stelt duidelijke verwachtingen. Je toont dat als ze weggaan of niet komen opdagen, je hen komt zoeken. Niemand anders doet dat.”

Annelies: “Een traject is geslaagd als mensen een job of opleiding vinden die aansluit bij wat ze graag doen en wat haalbaar is. Iets waarvan we weten: die persoon zit daar goed. Dat is heel belangrijk. Ons doel is niet begeleiding naar eender welk werk, maar naar duurzaam werk.”

‘Een traject is geslaagd als mensen een job of opleiding vinden die aansluit bij wat ze graag doen.’

Ann: “We kennen de bedrijven, weten welk beleid daar gevoerd wordt en wat de verwachtingen zijn. We proberen in te schatten of iemand er zal kunnen aarden. Want een aanwerving is geen garantie dat het niet na een tijdje kan mislopen. En dat willen we zoveel mogelijk voorkomen. Het is niet alleen niet duurzaam voor de cursist, maar we blazen er ook onze goede relatie met bedrijven mee op.”

Ann: “Het is goed dat er veel vraag is naar fietsherstellers, maar toch steken we veel tijd in het zoeken naar de juiste match met een werkgever. Het moet echt klikken. Er is veel verschil onder fietsenmakers. Er zijn de grote, dure winkels met een grote verkoopafdeling. Voor sommige mensen is het moeilijk om daarin mee te draaien.”

“Dan moeten we op zoek naar een atelier waar ze niet met klanten in contact komen, maar gewoon aan fietsen kunnen sleutelen. Die plaatsen zijn dun gezaaid. Bovendien ziet niet iedereen van zichzelf in waar hij goed in is, en wat moeilijker loopt. Stages kunnen een manier zijn om dingen uit te proberen en te kijken of het klikt met een werkgever. Ze maken ook duidelijk welke richting de cursist binnen de arbeidsmarkt uit kan.”

Ann: “Het is een passie. Ik doe dit oprecht heel graag. Ik kom echt werken om voor iedereen een vervolg te vinden. We blijven zoeken tot we denken: ‘Oké, jij bent goed vertrokken.’”

‘We blijven zoeken tot we denken: ‘Oké, jij bent goed vertrokken.’’

Annelies: “Het is inderdaad meer dan werk. Het is wie we zijn en hoe we in het leven staan. Door de manier waarop we kunnen en mogen werken, haal ik zeer veel voldoening uit het werk. De cultuur van de organisatie ligt me heel goed. Je mag je eigen stijl ontwikkelen. We krijgen veel ruimte en vrijheid. Als we een nood zien, zetten we daarrond projecten op. We zijn heel flexibel en kunnen snel schakelen.”

“We moeten bepaalde targets halen. Dat geeft druk, maar zonder die targets zou ik evenveel druk voelen. Ik zou niemand zomaar laten vertrekken. En we laten hen ook niet los. Regelmatig komen mensen die hier gestopt zijn opnieuw binnenwaaien met een vraag of probleem. We zijn er ook nog voor hen. ”

Ann: “Ik laat het nooit helemaal los. Ik blijf nadenken over mensen of gebeurtenissen, maar op een gezonde manier. Het haalt me niet onderuit. Dat komt voor een deel ook door ervaring. De eerste jaren kwamen zaken harder binnen.”

Ann: “Ik denk nog regelmatig terug aan een Ethiopische man die ik begeleidde. Hij was hier alleen, zijn vrouw en kind zaten nog in Ethiopië. Het was heel moeilijk om hen naar België te krijgen. Uiteindelijk lukte het, maar toen ze eenmaal hier waren, bleken ze vervreemd van de man. Dat was heel pijnlijk. Ze moesten hun relatie heruitvinden.”

‘Bij ons was hij altijd vrolijk, maar thuis stortte hij in.’

Annelies: “Ik denk meteen aan een man uit Irak. Lang leek het alsof alles goed met hem ging. Maar sommige dingen liepen raar. Na heel wat gesprekken en maandenlang toenadering zoeken, begon zijn verhaal naar boven te komen. Hij heeft op een gruwelijke manier familie verloren.”

“Lang speelde hij toneel: bij ons was hij altijd vrolijk, maar thuis stortte hij in. Hij is eenzaam en gebroken. Momenteel komt hij al een maand niet meer werken. Hij heeft andere zorg nodig dan wij kunnen bieden. Het heeft lang geduurd om hem bij de juiste zorg te krijgen. Ik ben nu al een hele tijd met hem op weg. Het gebeurt niet vaak, maar zijn verhaal zit wat in mijn systeem.”

Annelies: “We doen dat zeker, maar op kleine schaal. We merkten bijvoorbeeld dat veel vluchtelingen wel jarenlang Nederlandse les volgden, maar computervaardigheden misten of soms amper een meetlat konden gebruiken.”

“Deze basiscompetenties zijn nodig om bepaalde beroepen te kunnen uitoefenen. Eigenlijk zouden ze, tegelijk met die Nederlandse les, ook andere lessen moeten krijgen. Er is geen enkele reden om daar vijf jaar mee te wachten. Mede doordat wij dat hebben aangekaart, is daar nu aandacht voor, althans in Leuven.”

‘Jonge nieuwkomers hebben een plek nodig om thuis te komen, met mensen die er gewoon zijn en voor routine zorgen.’

Ann: “We botsen regelmatig op structurele problemen. Momenteel is er bijvoorbeeld een grote groep jonge nieuwkomers tussen de 18 en 30 jaar die hier helemaal alleen zijn. Ze hebben geen familie, geen mensen die hen de weg tonen. Dat maakt hen kwetsbaar voor drank, drugs en roekeloos gedrag.”

“Tegelijk zijn ze eenzaam. Ze hebben eigenlijk een plek nodig om thuis te komen, met mensen die er gewoon zijn en voor routine zorgen. Iets zoals pleegzorg, maar daar komen zij niet voor in aanmerking. We weten het antwoord nog niet, maar dit is iets dat we graag op de agenda willen plaatsen.”