Mobiele koffiebar bestrijdt eenzaamheid

Miet Vandebroek, coördinator: “BuurtBar is een sociaal initiatief dat buurtbewoners samenbrengt. Dat doen we vooral met onze mobiele koffiebar, een retro caravan waarmee we rondtrekken. Iedereen is welkom, maar de focus ligt op het tegengaan van vereenzaming bij senioren.”

‘BuurtBar brengt bewoners samen.’

“Een groep vrijwilligers biedt met de glimlach koffie, latte, cappuccino, ijskoffie, thee, smoothies en gebak aan. En het moet betaalbaar zijn: een koffie kost hier 1 euro. Mensen komen nieuwsgierig kijken, installeren zich, slaan een babbeltje en dan is de trein vertrokken.”

Eric, vrijwilliger: “Veel mensen, van alle rang en stand, nestelen zich om verschillende redenen in hun cocon en komen daar nog maar moeilijk uit. De koffiebar wil hen met een lekkere tas koffie en een babbel uit die neerwaartse spiraal halen. Het is een eerste en bescheiden stap, maar die is wel noodzakelijk.”

“De mensen zijn heel dankbaar. Ze vragen wanneer we terugkomen of hopen dat het snel weer zomer wordt. En dat is waar ik het als vrijwilliger voor doe. Als ik zie dat iemand opnieuw buitenkomt en geniet van een babbel, geeft me dat veel voldoening.”

Miet: “Eenzaamheid zit overal. Ik woon in Beringen en wou zelf iets betekenen voor deze gemeente. Ik ben niet alleen sociologe, maar ben ook sociaal ingesteld. Ik spreek mensen snel en graag aan, in de winkel of op straat. Eenzaamheid komt vaak terug in die gesprekken.”

Miet: “Met onze koffiebar strijken we van mei tot oktober op dinsdag- en donderdagnamiddag afwisselend neer op acht locaties, vooral in buurten met weinig andere initiatieven. Zo bereiken we telkens twintig tot dertig bewoners.”

“Elke locatie krijgt meerdere keren bezoek van onze koffiebar. We houden dit initiatief bewust kleinschalig zodat we aan iedereen voldoende aandacht kunnen geven. Om eenzaamheid te bestrijden, hebben mensen tijd nodig om elkaar beter te leren kennen.”

Eric: “Wil je succes, dan moet het volledige plaatje kloppen. Omdat we ons vooral focussen op oudere mensen, bieden we bijvoorbeeld comfortabele zitstoeltjes aan. We trekken naar hen toe en zijn aanwezig in hun vertrouwde buurt.”

“Een retro caravan en goedkope maar eerlijke en ambachtelijk gemaakte lekkernijen zijn dan een schitterende combinatie. We bieden bewust kwaliteitsvolle producten aan omdat dit respect uitstraalt. Iedereen verdient het om iets lekkers te krijgen.”

‘Kwaliteitsvolle producten stralen respect uit.’

Miet: “BuurtBar is meer dan deze mobiele koffiebar. In de winter organiseren we bijvoorbeeld Digibabbels. Daar maken studenten senioren wegwijs in de digitale wereld. Wat kan ik met mijn tablet doen? Wat is Instagram? Hoe maak ik foto’s met mijn smartphone? Ook daar staat ontmoeting en het doorbreken van eenzaamheid centraal.”

“In de minder drukke winterperiode hebben we ook meer tijd om bij mensen op huisbezoek te gaan. We organiseren dan ook Alpha, een praatgroep over zingeving. Het valt op dat naarmate het levenseinde nadert, senioren hier behoefte aan hebben.”

Miet: “Ik ben de enige betaalde medewerker van BuurtBar. Ik werk halftijds voor vzw Oasis, een internationale organisatie die werkt met kwetsbare groepen. Deze BuurtBar is het nieuwste initiatief, gestart in 2015. Het leeuwendeel van het werk gebeurt door een ploeg van vijftien vrijwilligers die ik aanstuur.”

‘Vijftien vrijwilligers doen het leeuwendeel van het werk.’

“Om de koffiebar te laten rijden, moeten heel wat taken verricht worden. Iemand moet zorgen voor de dranken, iemand anders voor cake en taart en nog een andere vrijwilliger houdt de financiën bij. Vrijwilligers verspreiden ook flyers die bekendmaken wanneer we waar staan.”

“De leeftijd van onze vrijwilligers varieert van 23 jaar tot 66 jaar. Sommigen bieden zich spontaan aan, anderen reageren op een vacature op onze website of worden verwezen vanuit de sociale dienst van OCMW of mutualiteit. Vrijwilligers krijgen geen vergoeding. Enkel wie taarten bakt, kan de onkosten in rekening brengen.”

Miet: “Sommige vrijwilligers zijn wekelijks beschikbaar, anderen maandelijks. Via mail stellen we samen de planning op. Ik bel ook vaak individueel met vrijwilligers om bijkomende instructies te geven of te horen hoe het loopt. Twee keer per jaar hebben we ook teamactiviteiten. Dan evalueren we onze werking en blikken we vooruit. Zo proberen we alle vrijwilligers op dezelfde lijn te krijgen.”

Eric: “Ontmoeting en praten staan centraal. Maar we moeten voorkomen dat onze contacten uitmonden in roddels. Dan zou dit initiatief haar doel voorbijschieten. Ik vind het een meerwaarde dat we zo’n kwesties samen kunnen bespreken op zo’n teambijeenkomsten. Dat houdt ons scherp voor de doelstelling dat ontmoeting verbindend moet werken.”

Eric: “Nieuwsgierige bezoekers komen in eerste instantie aftasten wie we zijn. Als we hen uitleggen dat we proberen mensen op een leuke manier bij elkaar te brengen, dan geeft dat meteen veel waardering. Wij willen een meerwaarde betekenen voor bewoners van een buurt, zonder dat we daarvoor betaald worden, zonder dat we zelf tot de buurt behoren. Dat vinden mensen echt chique.”

Miet: “In een bepaalde buurt raakten we niet uit de startblokken. Het deed de ronde dat dit een initiatief van de gemeente was. Blijkbaar creëert dat meteen een afstand. Zodra we beklemtoonden dat dit een sociaal initiatief is dat gerealiseerd wordt door vrijwilligers, was dat probleem van de baan. Voelen dat er medemensen zijn die zich vrijwillig inzetten, opent veel deuren.”

‘Onze kracht is ontmoeting mogelijk maken. Die kracht mag niet verzwakt worden door ons bezig te houden met dingen waar we geen expert in zijn.’

“Onze troef is onze lage drempel. We installeren ons bijna in de tuin van mensen, dus lager kan niet. Ook het dienstencentrum van het OCMW richt zich op senioren. Toch zie je dat veel mensen het moeilijk hebben om die drempel te overwinnen.”

Miet: “Een kleinschalig initiatief dat draait op vrijwilligers verdrinkt als ze haar eigen grenzen niet stelt. Onze kracht is ontmoeting mogelijk maken. Die kracht mag niet verzwakt worden door ons bezig te houden met dingen waar we geen expert in zijn. We luisteren heel graag naar mensen, maar zijn geen hulpverleners.”

“Het bestaande aanbod van diensten en verenigingen in Beringen is uitgebreid, maar niet altijd gekend. Senioren hierover informeren en doorverwijzen is ook een taak van het BuurtBar project. Het is niet de bedoeling dat we zelf alles doen. Structurele leemtes signaleren we aan de lokale overheid.”

Miet: “Iedereen is welkom. Voor kinderen maken we bijvoorbeeld vlierbloesemlimonade of een milkshake. Willen we sterke en zorgzame buurten, dan zijn zij vanuit een preventief oogpunt cruciaal. Want zij zijn de toekomst. Ook een jonge mama die onze ijskoffie de lekkerste van de wereld vindt, is hier meer dan welkom. Zo leren buren elkaar ook kennen. Maar een kleinschalig initiatief moet scherpe keuzes maken. Vandaar dat onze eerste focus gaat naar eenzame senioren.”

‘We zijn geen tovenaars.’

Eric: “Ik sta ervan versteld dat veel mensen een zetje nodig hebben voor ze met elkaar beginnen praten. Buren stellen vast dat Jos zich na het overlijden van zijn vrouw thuis terugtrekt. De drempel om naar hem toe te stappen, blijft voor veel mensen hoog. Wij nodigen Jos uit. Krijgen we Jos hier mee aan de koffie, dan begint het gesprek met de buren opnieuw te lopen. Koffie en taart hebben het ijs gebroken. Het lijkt simpel, maar de effecten zijn soms fantastisch.”

“Natuurlijk zijn we geen tovenaars. Zo moet je aanvaarden dat sommige mensen toch in hun eigen cocon blijven, welke inspanningen je ook doet.”

Miet: “Onze koffiebar is open voor iedereen. Zo kunnen ook mensen met ernstige psychische problemen mee aan tafel schuiven. Het is fijn dat ze een plek hebben binnen hun gemeenschap. Maar het is wel een hele uitdaging om daarmee om te gaan. Ik zet me dan naast hen en luister. Vaak is dat voldoende. Want ze krijgen maar zelden de kans om hun verhaal te doen.”

“Andere mensen reageren daar wel eens op. Ze vragen zich af of zo iemand hier wel thuishoort en niet beter in een ziekenhuis verzorgd wordt. Maar we proberen begrip en respect op te brengen voor het anders zijn. We zullen zo iemand ook altijd vragen om mee aan de grote tafel te komen zitten, tussen de andere bewoners.”

Eric: “Ik heb het moeilijk met uitsluitingsmechanismen in de hulpverlening. Uiteindelijk overleven deze mensen in de buurt en zoeken ze contact met laagdrempelige initiatieven die voor iedereen de deur openzetten.”

Miet: “Ook hier staat ontmoeting en verbinding centraal. Installeren we ons naast het rusthuis, dan richten we ons ook op de buren. We trekken hen letterlijk naar het leven van de rusthuisbewoners. En natuurlijk kijken de rusthuisbewoners zelf enorm uit naar onze komst. De animatiedienst of de vrijwilligers van het woonzorgcentrum hebben niet de tijd en ruimte om zoiets op touw te zetten. Soms komt er ook nog een accordeonist en dan is het feest.”

Miet: “Sommige mensen kijken van achter hun gordijn naar de koffiebar, ook al zijn ze eenzaam. Hen komen we vaak op het spoor doordat mensen ons vertellen dat ze zich zorgen maken over hun buur die een kluizenaarsleven leidt. Dan bellen we bij die man of vrouw aan om te bekijken of we iets kunnen doen.”

“Zo hebben we enkele mensen waar we maandelijks eens langsgaan. Voor hen is de drempel naar de caravan nog te hoog, bijvoorbeeld omdat hun gezondheid of mobiliteit hen in de steek laat. Maar ze kijken wel uit naar onze bezoekjes.”

Miet: “Onze BuurtBar heeft het moeilijk om allochtone groepen te bereiken. Er is hier een grote allochtone gemeenschap. Ze hebben hun eigen activiteiten. Collega’s van bijvoorbeeld het opbouwwerk richten zich intensief op het bereiken van deze gemeenschappen. Een Iftar-maaltijd trekt heel andere groepen aan dan spaghetti-avond. Culturen mixen blijft een uitdaging.”

‘Culturen mixen blijft een uitdaging.’

“Toch werken we eraan om meer kleur rond onze caravan te brengen. Dat zullen we doen door intensiever samen te werken met organisaties die actief zijn middenin deze gemeenschappen.”

Eric: “Gaat het over eenzaamheid, dan is er ook een cultureel verschil in de beleving en aanpak van dit probleem. Zo krijg ik aan Mohammed, een Afghaanse vrijwilliger van de BuurtBar, nog altijd niet uitgelegd wat een woonzorgcentrum is. In verschillende allochtone gemeenschappen worden ouderen opgevangen in familiaal verband.”

Eric: “Als je mensen op de juiste manier bij elkaar brengt, is er veel verdraagzaamheid en warmte. We hebben snel de neiging om weg te kijken van luidruchtige mensen die vreemde dingen zeggen. Maar je kan zo iemand ook bewust middenin de kring zetten. Als je dat goed begeleidt, dan zie je dat mensen daar weinig problemen mee hebben.”

Miet: “Je ziet dat hier gebeuren. Als een onbekend iemand zich alleen aan een tafeltje zet, zal hij onmiddellijk uitgenodigd worden om mee aan de grote tafel te komen zitten. We proberen iedereen een plaats te geven. Hier moeten mensen fijne contacten kunnen beleven. Mensen aan de kant zetten, hoe vreemd ze ook zijn, past niet binnen onze visie.”

Miet: “Oasis is inderdaad een organisatie met christelijke wortels. Voor mij persoonlijk is dat belangrijk, omdat ik die geloofsovertuiging deel en mee wil uitstralen. Het is geen gesloten gemeenschap. We willen het geloof handen en voeten geven door liefde en betrokkenheid uit te stralen naar onze kwetsbare naasten, in dit geval buren. We willen mensen niet dwingen om deelgenoot te worden van dat geloof.”

‘Vrijwilligers mogen een ander geloof hebben.’

“Ik vertel onze vrijwilligers over onze achtergrond. Want zo wordt voor hen duidelijk waarom we bijvoorbeeld het omarmen van kwetsbare mensen of het niet-veroordelend praten zo belangrijk vinden. Daar moeten we op dezelfde lijn staan. Maar vrijwilligers mogen een ander geloof hebben of ongelovig zijn. Ook bezoekers van de BuurtBar voelen het christelijk geïnspireerd engagement hopelijk wel. En voor wie geïnteresseerd is, gaan we er graag verder op in.”

Eric: “Ik ben vrijwilliger om andere mensen te leren kennen, ze te helpen en daar zelf plezier aan te beleven. Al ben ik zelf ongelovig, ik vind het helemaal niet erg dat de organisatie en haar medewerkers vertrekken vanuit een geloofsovertuiging. Want het biedt heldere kapstokken voor de werking: respect en verbondenheid.”

Miet: “Als je inzet op ontmoeting en verbinding dan moet je hokjesdenken bestrijden, ook op vlak van geloof. Het is een hele opdracht om die verschillende gemeenschappen met elkaar te verbinden. Maar we willen daar in de toekomst uitdrukkelijk rond werken door bruggen te bouwen. Niet om elkaar te overtuigen, wel om ontmoeting en verbinding mogelijk te maken.”

Lees ook

Buurtgerichte zorg bestrijdt vereenzaming

Eric: “Het klinkt mooi om zo’n koffiebar te laten starten vanuit een groep geëngageerde vrijwilligers. Maar ik vrees dat het zonder de nodige professionele ondersteuning snel een stille dood zou sterven. Vooraleer zo’n caravan kan uitrijden, moeten er heel wat voorbereidende stappen genomen worden. Die last op vlak van organisatie, opvolging en administratie weegt zwaar om enkel gedragen te worden door vrijwilligers. Nu springen we graag mee op een caravan die dankzij een enthousiaste professional goed op de rails is gezet.”

Miet: “Niet toevallig zijn we behoorlijk uniek. Dit initiatief vraagt veel inzet en opvolging. Maar we zijn ervan overtuigd dat onze eenvoudige maar doordachte insteek werkt en hopen dat anderen ook uit de startblokken schieten. Pas nog kwam een collega uit Genk kijken hoe we onze BuurtBar aanpakken. Dat vind ik natuurlijk fijn. Want het kan het kleine stapje zijn dat eenzame mensen nodig hebben.”