Medisch huis La Glaise zorgt niet enkel voor zieken maar voor de hele wijk

Veel heen-en-weergeloop

Stel je glijdt uit op een ijsplek met je fiets en komt lelijk ten val. Een snee in je hand bloedt hevig en je voelt een scherpe pijn in je enkel. Je gaat naar je huisarts, die de snee hecht en vaststelt dat je enkel zwaar verstuikt is.

Hiermee is de kous niet af. De komende weken zal een thuisverpleegkundige regelmatig langskomen om de wonde aan je hand te verzorgen. En de huisarts verwijst je door naar een kinesitherapeut die je zal begeleiden tijdens je herstel.

‘Je moet niets betalen per consult.’

Ondertussen kan je niet werken, want voor je job als magazijnier heb je je beide handen nodig en moet je veel heen-en-weer lopen. Je werkte met interimcontracten en loopt dus heel wat inkomen mis. Tegelijk tikken de medische kosten wel aan.

De thuisverpleegkundige tipt je na enkele weken om na te gaan of je niet in aanmerking komt voor een verhoogde terugbetaling van die medische kosten, maar je begrijpt niet goed hoe dat juist werkt. De kinesist vertelt je de week erop dat je eens bij de sociale dienst van je ziekenfonds kan aankloppen. Die brengen uiteindelijk alles in orde.

Multidisciplinair zorgteam onder één dak

Voor patiënten die aangesloten zijn bij een medisch huis loopt dit allemaal een pak vlotter. Hier huist een multidisciplinair zorgteam onder één dak. Zoek je na zo’n fietsongeluk dus een huisarts, kinesist en verpleegkundige dan vind je die op dezelfde plek. Vaak hebben ze ook een sociaal werker in dienst. Je moet bovendien niets betalen per consult want deze organisaties krijgen maandelijks een forfaitair bedrag van je ziekenfonds.

In Vlaanderen kennen we deze multidisciplinaire praktijken die gratis zorg bieden vooral onder de naam ‘wijkgezondheidscentrum’. Ook de aan de PVDA gelinkte praktijken van Geneeskunde voor het Volk vallen onder de definitie van medische huizen die het RIZIV hanteert.

In Gent bedienen wijkgezondheidscentra een grote groep van de inwoners, maar elders in Vlaanderen blijven ze een vreemde eend in de bijt. Van de 258 medische huizen in België, zijn er slechts 65 in Vlaanderen. In Brussel en Wallonië is het model een pak breder verspreid.

Charleroi

We trekken naar Marchienne-au-Pont, een deelgemeente van Charleroi, om kennis te maken met Maison Médicale La Glaise. Het medisch huis ligt in La Docherie, een van de armste wijken van de regio. Veel inwoners zijn de teloorgang van de staal- en steenkoolindustrie nog niet te boven gekomen. Dat veel mensen woningeigenaar zijn, betekent niet dat ze kapitaalkrachtig zijn. De huizen zijn er erg goedkoop.

Het zorgteam van het medisch huis bestaat naast negen huisartsen ook uit kinesisten, verpleegkundigen, een diëtist en een sociaal werker. Huisarts Elias Boutaher werkt al heel zijn loopbaan in La Glaise. En dat is een bewuste keuze, vertelt hij. Al tijdens zijn studies was het voor hem duidelijk dat hij absoluut in een medisch huis aan de slag wilde.

‘Veel inwoners zijn de teloorgang van de staal- en steenkoolindustrie nog niet te boven gekomen.’

“Hier werkt een huisarts in een multidisciplinair team samen met andere zorgverstrekkers. Met de hele ploeg kan je zo goed mogelijk aan alle factoren werken die de gezondheid van je patiënt mee bepalen.”

La Glaise, dat in de jaren zeventig opgericht werd, stond bijvoorbeeld aan de wieg van een centrum voor geestelijke gezondheidszorg. En het medisch huis trok in het verleden mee aan de alarmbel over de gezondheidsproblemen als gevolg van de vervuilende staalindustrie in de streek. Verschillende fabrieken installeerden nadien filters.

Medisch-sociaal beroep

De multidisciplinaire, preventieve en gemeenschapsgerichte aanpak van La Glaise strookt helemaal met hoe Elias naar het beroep van huisarts kijkt: “Voor mij is huisartsgeneeskunde een medisch-sociaal beroep. Niet zelden zijn medische problemen dieper geworteld in sociale omstandigheden.”

Dat de context waarin mensen leven impact heeft op hun gezondheid, ervaarde Elias tijdens zijn eerste werkjaar in La Glaise. Een gezin van Syrische vluchtelingen kwam regelmatig langs met ademhalingsproblemen of luchtweginfecties. “Pas toen ik op een dag op huisbezoek ging en zag hoe het gezin leefde, vielen de puzzelstukjes in elkaar.”

‘Als huisarts alleen sta je machteloos.’

In afwachting van een sociale woning, woonde het gezin met vijf mensen in een piepklein appartement. “Er waren vochtplekken op de muren en het dak lekte. Het was choquerend om te zien hoe mensen op de vlucht voor oorlog hier moeten leven.”

De woonsituatie verklaarde de medische problemen van het gezin. Maar op dat moment had La Glaise geen sociaal werker. Elias: “Ik schreef naar verschillende diensten brieven om de situatie aan te klagen, maar als huisarts alleen sta je machteloos. Of het verschil gemaakt heeft, weet ik niet. Op een dag verdwenen ze van onze radar. Waarschijnlijk omdat ze verhuisden.”

Sociale rol

Maar vorig jaar vervoegde sociaal werker Marjorie Nijst het multidisciplinair zorgteam. Zij versterkt de sociale rol van het medisch huis. Collega’s verwijzen patiënten door naar Marjorie met allerhande vragen.

De hulpvragen van de mensen die Marjorie ziet, zijn heel divers. “Iedereen die ik zie, is kwetsbaar”, zegt ze. “Maar kwetsbaarheden zijn er in vele vormen. Ook iemand die goed zijn boterham verdient, kan een psychische kwetsbaarheid of een familiaal probleem hebben.”

Het ene moment helpt ze iemand met familiale problemen, het andere moment een persoon met een onbewoonbare woning. Maar veel van de mensen die ze ziet hebben moeite met het dragen van de medische kosten. “Medische problemen hebben een financiële impact op mensen”, zegt Marjorie.

‘Medische problemen hebben een financiële impact.’

Om die financiële barrières naar gezondheidszorg weg te nemen, besloot Waals minister van Gezondheid Christie Morreale vorig jaar om 45 medische huizen in de meest kwetsbare regio’s een subsidie te geven voor een sociaal werker. “Zich laten verzorgen mag geen optionele uitgave zijn”, aldus de minister in een persbericht.

Zo bekijkt Marjorie samen met patiënten op welke tegemoetkomingen ze recht hebben en of bijvoorbeeld het OCMW hen kan bijstaan. “Ik vermijd het om mensen gewoon door te verwijzen. We verzamelen samen alle documenten en doen samen de aanvraag voor hulp. Soms ga ik ook mee tot aan het loket. Dat geeft vertrouwen.”

Complexe dossiers

“Ik streef naar autonomie. Het is niet mijn bedoeling om mensen bij het handje te nemen,” zegt de sociaal werker. “Maar tegelijk kan je er niet om heen dat de samenleving alsmaar complexer wordt en er een grote digitale kloof is. Dan hebben mensen veel aan een compagnon de route zoals ik.”

Sommige dossiers zijn complex. Zo vertelt Marjorie over een jonge moeder die ze tijdens haar eerste werkweken bij La Glaise leerde kennen. “De vrouw had een agressieve kanker. Eén van onze thuisverpleegkundigen die haar verzorgde, merkte op dat ze ook financiële problemen had en bracht ons in contact. Helaas heb ik maar weinig tijd gehad om me voor haar in te zetten, want ze overleed kort nadat ik haar leerde kennen.”

Lees ook

‘Directe link tussen arts en sociaal werker wekt vertrouwen’

Toch kon Marjorie nog veel voor de nabestaanden van de vrouw betekenen. Want na dat overlijden had het gezin veel steun nodig, administratief en psychologisch. Ze gidste hen door de wirwar van het verwerpen van de negatieve nalatenschap, zodat de kinderen geen schulden zouden erven. En ze ondersteunde de vriend van de vrouw in het opnemen van zijn vaderrol, ook voor het kind waarvan hij niet de biologische vader was.

“Het was een erg intense periode”, vertelt de ervaren hulpverlener. “Een periode die ik niet snel zal vergeten en die veel van me vergde.” Vandaag stelt het gezin het goed en ziet Marjorie hen nog af en toe. “Zodra er een probleem is, kloppen ze bij mij aan.”

Korte lijn tussen medewerkers

Eigen aan de werking van dit medisch huis is de korte lijn tussen alle medewerkers. Zo vertelt Elias over een oudere patiënt met een ernstige vorm van Parkinson. “Zijn echtgenote nam alle zorg voor hem op zich. Maar ik merkte tijdens mijn huisbezoeken steeds vaker een spanning tussen de man en zijn echtgenote op. De vrouw leek opgebrand. Ik begon me zorgen te maken dat er misschien zelfs sprake zou zijn van misbehandeling.”

“Gelukkig kon ik snel Marjorie inschakelen. Zij vond op korte termijn voor de man een plek in een woonzorgcentrum. Zo kreeg iedereen weer wat ademruimte. Als solo-arts kan je niet zoveel tijd investeren in het zoeken naar een oplossing. Dat ik mijn collega’s goed ken en respecteer dat ieder een eigen expertise en netwerk heeft, helpt om samen de beste zorg te bieden voor de patiënten.”

Geen hiërarchie

Opdat het medisch huis als een geoliede machine zou draaien wordt er regelmatig overlegd. “Wat erg fijn is hier is dat er geen hiërarchie is”, zegt Marjorie. “We werken met zelfsturende teams en dat gaat erg goed.”

‘We werken met zelfsturende teams en dat gaat erg goed.’

Die autonomie in de job weet ook Fiona Kikongi erg te waarderen. Als secretariaats- en onthaalmedewerker ontvangt ze patiënten en doet ze administratie. “Maar daarnaast heb ik nog een hele reeks andere taken. Gaande van het opvolgen van het subsidiedossier rond gezondheidspromotie, over onze samenwerking met het jeugdhuis, tot het maken van onze huiskrant.”

Fiona ziet dat de groep mensen die het financieel lastig heeft, groeit. “Dat leid ik af uit de gesprekken in de wachtzaal en het aantal mensen dat ik met vragen voor tegemoetkomingen doorverwijs naar Marjorie. We krijgen ook steeds meer telefoontjes van mensen die zich hier willen aansluiten omdat consultaties bij ons gratis zijn.”

Gratis consult

Fiona moet veel van die mensen teleurstellen, omdat ze niet dicht genoeg wonen. Enkel patiënten uit een exact afgebakend gebied rondom La Glaise kunnen zich namelijk bij het medisch huis aansluiten. “Voor elke patiënt die hier ingeschreven is, ontvangen we een forfaitair maandelijks bedrag van zijn of haar ziekenfonds. Je hoeft dan niks te betalen per consult”, legt Fiona uit.

Tegelijk is het de bedoeling dat je voor al je zorgvragen bij het medisch huis aanklopt en bijvoorbeeld niet zomaar naar een andere kinesist gaat, want dat betaalt het ziekenfonds niet meer terug. “Dat is op zich wel logisch, want anders zou het een dubbele kost inhouden voor de ziekenfondsen”, zegt Fiona.

‘Je hoeft niks te betalen per consult. Ik heb niet de indruk dat patiënten daar misbruik van maken.’

Zorgt het feit dat de zorg gratis is, er niet voor dat patiënten vaker komen? “Het is net de bedoeling dat geld geen rol speelt in de overweging om zorg te vragen. Je wil dat mensen niet aarzelen om op tijd te komen als er een probleem is”, zegt Fiona. “Ook de dokters zullen niet aarzelen om een patiënt waarover ze zich zorgen maken, kort op te volgen. Ze weten dat ze met verschillende opeenvolgende consults de patiënt niet op kosten jagen.”

Fiona werkte vroeger ook in een gewone groepspraktijk en kan dus vergelijken. “Ik heb niet de indruk dat patiënten misbruik maken van die gratis zorg. Je zal altijd wel mensen hebben die hun vast moment in de week hebben waarop ze langskomen, maar dat was in de andere praktijk waar ik gewerkt heb evenzeer het geval.”

Oog voor preventie

Dat hij een vast loon heeft en niet per consult betaald wordt, vindt Elias prima. “Ik wil geen kritiek uiten op de prestatiegeneeskunde, maar voor mij werkt dit beter.”

‘Je wil dat zoveel mogelijk mensen zo weinig mogelijk moeten komen.’

“Als huisarts moet je ook oog hebben voor preventie. Ons systeem motiveert je om daar echt werk van te maken. Je wil dat zoveel mogelijk mensen zo weinig mogelijk moeten komen. Zo hou je meer tijd over voor wie je het meest nodig heeft.”

Het medisch huis zet op verschillende manieren proactief in op de gezondheid van haar patiënten. “We houden bijvoorbeeld regelmatig screenings voor diabetes”, vertelt Fiona. “Dat is gekoppeld aan een ontbijt. Wie wil, kan dan ook tips op maat krijgen van onze diëtist.”

Voorbij de individuele dossiers

Marjorie ervaart dat het in dit medisch huis niet enkel over individuele dossiers gaat, maar dat er oog is voor het bredere plaatje. “Ik werk hier nu nog maar een jaar, maar ben volop mijn netwerk aan het bouwen om samen met anderen een vuist te maken tegen problemen die ik regelmatig zie opduiken.” Een van de issues die haar bijvoorbeeld tegen de borst stuit, is de slechte kwaliteit van de sociale woningen. “In mijn eentje is het moeilijker om op zo’n zaken te wegen.”

‘Sociaal werkers bij andere diensten zijn overbevraagd.’

Omdat La Glaise al lang bestaat, hebben ze de financiële ruimte om er voluit voor te kiezen om Marjorie aan boord te houden, ook als de subsidie voor sociaal werk van minister Morreale volgend jaar zou wegvallen. Een luxe, die veel beginnende medische huizen niet hebben, aldus de medewerkers.

Op termijn twijfelt Marjorie of één sociaal werker voor dit medisch huis voldoende zal zijn. “Er zijn veel noden in deze buurt en de sociaal werkers bij andere diensten zijn overbevraagd. Veel van onze 3.500 patiënten kennen me nog niet. Maar hoe bekender ik word, hoe meer mijn dossierlast toeneemt. Mensen die ik eerder zag voor een ander dossier, komen ook opnieuw aankloppen met nieuwe vragen. Gelukkig lukt het me voorlopig nog om alles te bolwerken.”

Warmere wijk

Werkdruk remt de ambities van La Glaise niet af. Naast het genezen van de zieke patiënt staat het stimuleren van een gezonde gemeenschap centraal. Dit medisch huis wil van La Docherie een warmere wijk maken waar het fijn leven is. Dat vertaalt zich in een brede waaier van acties, gaande van een boekenruilkast in de wachtzaal, korte wandelingen voor ouderen tot maandelijkse praatcafés.

‘Het jeugdhuis haalt jongeren van de straat of uit hun thuissituatie.’

Tien jaar geleden zette La Glaise mee haar schouders onder een jeugdhuis. Dat moest een antwoord bieden op het hoge aantal tienerzwangerschappen en klachten over hangjongeren in de wijk. Elias: “Het jeugdhuis haalt jongeren van de straat of uit hun thuissituatie, die niet altijd zo rooskleurig is. Als medisch huis is het niet evident om je met zo’n zaken bezig te houden, maar er is wel degelijk een belang voor de wijk. Het gaat nu beter met de jongeren.”

Dat jeugdhuis fleurt op haar beurt verder de wijk op, vertelt Fiona. “Vorig jaar hield de percussiegroep van het jeugdhuis een parade door de wijk. Ze passeerden speciaal langs enkele van onze zeer geïsoleerde patiënten voor een privéconcert. De parade eindigde met een groot feest waarop de hele buurt welkom was.”