‘Met of zonder wielen, ik blijf Marleen: de advocate die positieve impact wil creëren’

Positieve impact

“Ik kan me makkelijker engageren voor cliënten, ondernemingen en projecten waarvan ik weet dat ze een positieve impact hebben op de samenleving”, zegt advocate en activiste Marleen Denef (55) wanneer we haar ontmoeten op het kantoor van impact advocaten in Leuven.

‘Je moet van vandaag op morgen de moed vinden om de verandering – niet meer kunnen lopen – te omarmen.’

“Ik heb ze tot de ‘hybride helden’ van onze samenleving gedoopt. Dat zijn bedrijven die winst en betekenis combineren, en leiderschap uitoefenen vanuit een combinatie van hoofd en hart. Ze genereren maatschappelijke impact in combinatie met verbindend leiderschap.”

“Winst is nodig om te blijven voortbestaan, maar deze bedrijven stellen het collectieve belang voorop. Die hybride helden zijn ondernemingen waarvan we dromen dat zij de verandering voor onze planeet op gang trekken. En het gaat niet enkel om organisaties uit de sociale sector of non-profit, ook reguliere bedrijven kunnen hybride helden zijn als alchemisten voor een betere wereld.”

Ongelukkige val

Sinds Marleen in 2022 een ongelukkige val van een balkon maakte, zit ze in een rolstoel. “Drie ruggenwervels zijn verbrijzeld. Door de dwarslaesies zijn de zenuwen in mijn ruggenwervel afgekneld. Daardoor heb ik geen gevoel meer in mijn benen. Dat ongeval heeft me strijdvaardiger gemaakt.”

“Ook voor mijn ongeval was ik al bezig met het promoten van die hybride helden”, benadrukt ze. “Maar mijn ongeval heeft me nog meer in de richting van mijn persoonlijke missie geduwd: deze helden aanmoedigen, een platform geven en versterken om zo de verandering te lanceren die hoognodig is voor onze planeet.”

“Sindsdien gebruik ik graag de term ‘rolgenoten’ voor mensen die net als ik na een ongeval in een rolstoel belanden. Ze inspireren mij voor mijn speeches en interviews. Zij moeten van vandaag op morgen de moed vinden om de verandering – niet meer kunnen lopen – te omarmen. In die zin zijn zij voorlopers voor bedrijfsleiders die twijfelen of verandering wel mogelijk is. Wat houdt hen tegen om te veranderen, vraag ik me dan af.”

Willen pionieren

Om haar verhaal kracht bij te zetten, lanceerde ze op sociale media de hashtag #hybridheroes. “Ik werk aan een keynote om ondernemers te inspireren, zodat ze hun strategie op die verandering kunnen afstellen. Met voorbeelden wil ik ze aanmoedigen om na te denken over hun missie, zonder dat ze hun identiteit hoeven om te gooien.”

‘Jongeren houden niet van de klassieke top-downstructuur. Wanneer ze dat tegenkomen, wisselen ze van job.’

Het heeft altijd wel wat in Marleens aard gezeten om te pionieren, om dingen te willen doen bewegen. “Vooral omdat ik ervan overtuigd ben dat concepten als hybride helden en verbindend leiderschap tendensen zijn die passen in wat er vandaag binnen de samenleving beweegt.”

“Kijk naar de jongere generatie. Jongeren willen het gevoel hebben dat ze gehoord worden over wat zij belangrijk vinden. Dat ze echt betrokken worden in de wereld van morgen. Velen van hen houden niet van die klassieke top-downstructuur die werkt vanuit ‘management-by-excell’ en sturing door ‘command and control’. En wanneer ze dat toch tegenkomen, pikken ze die stijl niet meer. Dan wisselen ze van job.”

Koen Geens

Vanaf ze afstudeerde verbond Marleen haar werk als juriste met maatschappelijke thema’s. “In 2002 heb ik onder leiding van professor en oud-justitieminister Koen Geens een doctoraat behaald over de economische activiteiten van vzw’s en stichtingen.”

‘Ik wil positieve impact genereren voor de samenleving.’

“Onderweg kwam ik cliënten uit de social profit tegen die advies vroegen. Dat was toen vaak nog gratis, maar een fijne afwisseling met mijn theoretische en academische werk. Maar ik besefte zo voor het eerst dat ook de non-profit nood had aan juridische ondersteuning.”

“Omdat ik dat boeiende opdrachtgevers vond, ben ik gaan zoeken naar een kantoor waar ik die cliënten kon bedienen. Tot mijn verbazing was dat aanbod niet groot. Ik vond het enkel bij een kantoor gespecialiseerd in gezondheidsrecht, dat onder meer welzijnsvoorzieningen, ziekenhuizen en verenigingen voor artsen adviseerde.”

Eigen kantoor

“Enkele jaren later heb ik zelf een kantoor opgericht dat zich richtte op ondernemers uit alle sectoren, profit en social profit. Ik heb daar twaalf jaar gewerkt, maar merkte op het einde dat ik vooral werd opgeslorpt door people management en bezig moest zijn met het inzetten op winst en het bewaren van een hiërarchisch leiderschap: de vennoten die de visie van bovenaf bepaalden.”

Lees ook

Actrice Mira Bryssinck: ‘Ik strijd voor inclusie’

“Na reflectie en een mislukte poging om het bestaande kantoor van binnen uit te veranderen, besefte ik dat ik de komende jaren meer bezig wou zijn met wat ik het liefst doe: positieve impact genereren voor de samenleving.”

Welzijn van vennoten

Vanuit haar overtuiging startte Marleen, samen met vier andere vennoten, in 2019 haar huidige kantoor. Ook daarin kan je haar een pionier noemen: “We waren het eerste kantoor dat dienstverlening op maat van vzw’s, stichtingen, coöperatieve vennootschappen en ondernemingen in de non-profit ontwikkelden.”

‘Ik wil geen oordeel vellen over kantoren met een hiërarchische structuur. Maar we zijn blij dat het op een andere manier ook lukt.’

“Belangrijk: we willen bezig zijn met cliënten met een maatschappelijke missie. Maar ook het welzijn van onze eigen vennoten en medewerkers is belangrijk: op een denkdag proberen we voeling te krijgen met elkaars welzijn, bespreken wat er nog beter kan… Tien procent van onze winst gaat naar impact-projecten.”

Het team werkt al vijf jaar in deze structuur. “Gaandeweg sturen we bij, beseffen we dat we cliënten nog beter moeten screenen, durven we zeggen wanneer iets niet goed gaat. In een hiërarchisch model leeft er vaak frustratie bij jonge medewerkers omdat ze niet echt gehoord worden. Hier willen we een veilige omgeving creëren waarin alles bespreekbaar is.”

“Ik merk dat deze structuur voor ons kantoor werkt. Ik wil geen oordeel vellen over kantoren met een klassieke, hiërarchische structuur. Als dat model voor hen werkt, is dat voor mij goed. Maar we zijn nog elke dag blij dat we aantonen dat het op een andere manier ook lukt. “

Wereld stort in

Wanneer we Marleen vol passie en kracht horen vertellen, vergeten we bijna dat ze de laatste twee jaar zelf heel wat watertjes doorzwom. Na haar ongeval in 2022 stortte haar wereld in. “Op het moment dat je uit de coma komt en naar je benen kijkt en beseft dat die niet meer reageren, is dat een aardverschuiving in je hoofd en je hart.”

‘De eerste keer dat de verpleging je wil rechtzetten en je omvalt, besef je dat je wereld volledig is veranderd.’

De juriste krijgt het moeilijk wanneer ze in gedachten terugkeert naar die periode. “Je ruggengraat is in shock, maar je verkeert ook in een mentale shock. De eerste keer dat de verpleging je wil rechtzetten en je omvalt, besef je dat je wereld volledig is veranderd.”

“Het eerste jaar was een hel, een oneindige zee van eindeloos gemis aan zowat alles van mijn oude leven”, schreef ze in een post op LinkedIn. De eerste zeven maanden leefde Marleen binnen de muren van het revalidatiecentrum. “Het zorgteam was als een pleeggezin voor mij. Die periode ben ik dankzij de goede zorgen, de omkadering en de gelijkgezinden goed doorgekomen.”

Jezelf heruitvinden

“Wanneer je dan weer naar huis gaat, valt de hemel een tweede keer op je hoofd. Je moet jezelf heruitvinden. Je ziet de maatschappij vanuit een ander perspectief en vanaf een andere hoogte. Letterlijk. Vanop een hoogte van 125 centimeter is het leven anders.”

‘Het leven op wielen vraagt niet alleen veerkracht, maar ook volharding.’

“Het leven op wielen vraagt niet alleen veerkracht, maar ook volharding. Mensen met een beperking moeten soms ook als Don Quichote strijden tegen de administratieve mallemolen. De versnippering van bevoegdheden tussen federale en Vlaamse instanties vertroebelt een helder beeld bij allerlei aanvragen.”

“En soms is het regelrecht Kafka: een controleonderzoek of je nog wel echt verlamd bent, komt best hard binnen als je een redelijk definitieve dwarslaesie hebt. Of de discussie – tot in de rechtbank – of je een hulpwiel wel echt nodig hebt voor je verplaatsingen. Ze zouden een deskundige eens een dag in een rolstoel alleen op pad moeten sturen.Stoep op, drempel af.”

Marleen kon na een jaar stevige revalidatie opnieuw aan de slag op haar kantoor. “Impact is mijn basis waar ik altijd naar kan terugkomen, een warm kantoor waar mensen centraal staan. Ik ben hier fijn onthaald, kon hier thuiskomen. Er bleef ruimte voor mij, ondanks de praktische uitdagingen.”

‘Mijn eerste vakantie na de val deed me beseffen dat nog vele avonturen mogelijk zijn.’

Ze werkt zeer deeltijds en moet zich aan een strakke planning houden. “Iedereen houdt rekening met mijn beperkte beschikbaarheid. Voor de dossiers waar we met verschillende collega’s aan werken, wordt er vergaderd op de dagen waarop ik er ben. Een grote pluim voor mijn collega’s. Ik heb echt het gevoel dat ik hier nog een nuttige rol kan vervullen.”

Ook haar familie en vrienden is ze dankbaar. “Ze nemen me mee op een wandeling in het bos, ook al hangt mijn rolstoel (en hun koffer) achteraf vol modder. Ik ging vroeger ook graag suppen of paddelboarden op het water. Mijn vriendinnen hebben mij uit mijn rolstoel getild en op een supboard gezet zodat we samen konden peddelen. Zalig! En ik heb zelfs al een mixed-ability danscursus gevolgd.”

“Ik ben dertig jaar getrouwd met mijn straffe man Jan en ben de dankbare mama van drie twintigers. In de zomer zijn we voor het eerst weer samen op vakantie geweest. Een trip naar Ierland. Ik ben me ervan bewust dat dat voor mijn kroost wel wat meer praktische uitdagingen vraagt dan vroeger. Maar het deed me ook beseffen dat er nog vele kleine en grote avonturen mogelijk zijn.”

Nog altijd dezelfde Marleen

“Vele zaken die ik dacht te moeten missen in mijn leven, krijg ik beetje bij beetje terug. Ik put daar veel kracht uit. En ik blijf zoeken naar de millimeters vooruitgang om mijn zelfredzaamheid te versterken. Op de goede dagen is mijn rolstoel geen tragedie maar slechts een vervoermiddel. Ik blijf gaan voor een boeiend leven en ik ben nog steeds dezelfde persoon.” (glimlacht)

Lees ook

Konekt bewijst: toegankelijkheid is niet moeilijk

“Ik haal ook hoop en inspiratie uit boeken, podcasts en sociale media. Zo kwam ik op Instagram bij rolstoelgebruikers terecht die openlijk hun verhaal deelden, vertelden wat de uitdagingen waren. Op het vlak van mobiliteit, maar evengoed over zorg voor je lichaam. Die rolgenoten haalden de eenzaamheid weg.”

“Een knap boek is ‘Handicap. Een bevrijding’ van Anaïs Van Ertvelde. Daarin staat het citaat: ‘Er zijn maar twee manieren waarop de samenleving naar iemand met een handicap kijkt: ofwel ben je moedig of inspirerend, ofwel ben je tragisch en aandoenlijk’. Daarin heeft ze gelijk. Het beeld wordt snel zwart-wit.”

Beeldvorming

“In onze samenleving denken we vaak dat we rolstoelgebruikers achter een muurtje moeten steken, dat ze hulpbehoevend zijn. Maar iemand met een beperking is zo veel meer. Probleem is dat rolstoelgebruikers vaak te weinig in beeld komen, niet in het straatbeeld noch op televisie. Door meer zichtbaarheid worden mensen meer vertrouwd met rolstoelgebruikers.”

‘Een van mijn dada’s is ziekenhuisvoeding. Zeker wanneer je maandenlang aan het bed gekluisterd bent, mis je gezonde alternatieven.’

Ook in de zorgsector ziet ze nog wel wat kansen op verbetering. “Tijdens mijn revalidatie kon ik beschikken over state-of-the-art-faciliteiten zoals het verwarmde zwembad, na mijn revalidatie ging dat niet meer. Waarom wordt dat niet gefaciliteerd? Wellicht uit personeelsgebrek of een gebrek aan middelen?”

Toch kan met kleine middelen, zoals toegankelijke voetpaden of voldoende parkeerplaatsen, het comfort voor rolstoelgebruikers al worden verhoogd. “Een van mijn dada’s is ziekenhuisvoeding. Die kan altijd beter. Zeker wanneer je maandenlang aan het bed gekluisterd bent, mis je gezonde alternatieven. Maar ook dat is wellicht een budgetkwestie?”

Op de barricades

Dat Marleen alweer op de barricades staat, geeft haar energie. “Ik ben blij dat ik mijn plek heb teruggevonden want thuiszitten, is moeilijk. Ik denk vaak aan mensen die mijn keuze niet hebben, die geen autonoom actief leven meer vinden.”

‘Ik heb de ondernemende vrouw, die ik vroeger was, gelukkig teruggevonden.’

“Ik heb de ondernemende vrouw, die ik vroeger was, gelukkig teruggevonden: de juriste die impact wilde hebben op de samenleving, op structuren, op cliënten. Ik kan mijn werk weer oppakken zoals daarvoor, alleen moet ik meer over de praktische kant nadenken.”

“En er is de kracht van de hoop. Er beweegt veel op medisch vlak. Wie weet, is er de komende vijf of tien jaar een oplossing voor dwarslaesiepatiënten? Onlangs ontmoette ik Marc Herremans. Hij heeft zijn lot ten dienste gesteld van de maatschappij met zijn vzw To Walk Again. Net als hem wil ik mijn lot blijven overstijgen. Dat gaat de ene dag al beter dan de andere, maar ik probeer me niet te verliezen in gepieker. ”

Keynote-spreker

Dat Marleens ambities ver reiken, maakt ze duidelijk op conferenties. Daar beklimt ze met haar rolstoel het podium om haar boodschap te verkondigen. “Ik heb nog zo veel dingen te doen. Ik wil me inzetten voor meer zichtbaarheid van rolstoelgebruikers en de overheid sensibiliseren voor meer budget en meer coherente maatregelen. Ook één uniek aanvraagloket voor mensen met een handicap zou handig zijn.”

Lees ook

Ish Ait Hamou: ‘Ik doe gewoon mijn best’

“Tegelijk ben ik de professional met een missie en een droom van een maatschappij. Ik ben bestuurder bij boeiende organisaties als The Shift, een netwerk van ondernemingen die op duurzaamheid inzetten. Mijn engagement blijft gaan naar de bescherming van de planeet voor de volgende generaties.”

“En dat engagement verkondig ik nu toevallig vanuit een rolstoel. So what? Met of zonder wielen, ik ben Marleen Denef: de juriste, advocate en activiste die impact wil creëren.”