Mamadepots: tweedehands kinderspullen brengen mensen op platteland samen

Ze groeien zo snel

Het is nog nooit zo druk geweest in Mamadepot Hageland in het landelijke Meensel-Kiezegem. Vandaag zijn het solden. Mensen mogen een boodschappentas volledig vullen met tweedehands kinderkleding. Kostprijs? Vijf euro. “Daar kan je niet voor sukkelen”, zegt klant Sara.

Sara komt hier voor de eerste keer. Vrienden hadden de aankondiging gezien op Facebook en vroegen of ze niet meekwam. Ze komt zeker terug, zegt ze. “Ik heb twee kinderen en mijn vriend heeft nog een kind uit een vorige relatie. Ze groeien zo snel en maken alles gemakkelijk vuil. Dan heb je veel kleren nodig.”

‘Mamadepots zijn tweedehandswinkels in landelijke gemeenten met een aanbod van producten voor gezinnen.’

De Mamadepots zijn een initiatief van vrouwenorganisatie Ferm, het vroegere KVLV. Het zijn tweedehandswinkels in landelijke gemeenten met een aanbod van producten voor gezinnen: baby- en kinderkledij, speelgoed maar ook grotere spullen zoals bedjes, verzorgingstafels en parken. Enkele dagen per maand openen ze hun deuren voor iedereen met interesse in hergebruik.

Zachte prijzen

Gezinnen in een kwetsbare situatie krijgen met een voordeelkaart stevige korting. Maar de prijzen zijn ook zonder kortingskaart zeer zacht. Dat komt omdat de Mamadepots gerund worden door vrijwilligers. Bovendien werd zo goed als alles wat in de winkel ligt gedoneerd.

Niet alleen in de winkel in de voormalige dorpsschool is het vandaag een af- en aanlopen van mensen, ook aan het achterliggend gebouw, komt de ene na de andere buurtbewoner spullen droppen. Nathalie heeft vandaag een zak kledij en wat speelgoed bij.

‘Thuis staat het maar in de weg.’

“Zelf hebben we dit niet meer nodig. Thuis staat het maar in de weg. Het is beter dat anderen er gebruik van maken. Vorige keer heb ik drie autokoffers vol gebracht. Nu wilde ik al sneller komen.”

Koopt ze ook tweedehands? Nathalie: “Bij ons eerste kindje deden we dat nog niet. Enkele jaren geleden was dat ook nog niet zo in. Maar nu denk ik: ‘Waarom niet?’ Het is voordeliger, al is dat niet de hoofdreden. Je gebruikt dingen maar even, dus dan is alles nieuw kopen te zot voor woorden.”

Meer dan een winkel

Maar Ferm wil dat Mamadepots meer zijn dan een winkel. “Het moet een plek zijn waar mensen uit de buurt elkaar ontmoeten, waar netwerken ontstaan”, vertelt Veerle Van Welden, coördinator van alle Mamadepots.

“Elk Mamadepot heeft daarom een koffiecorner: een tafel met iets om te drinken en wat versnaperingen. Mensen slaan er een praatje. Buurtbewoners en vrijwilligers leren elkaar kennen.”

‘Een Mamadepot is een plaats om dingen te beleven.’

Daarnaast is een Mamadepot ook een plaats om dingen te beleven, vertelt Veerle. “Bijvoorbeeld workshops, cursussen of een knutselatelier voor kinderen. Daar zijn we als Ferm in gespecialiseerd, maar het is tegelijk het moeilijkste om mensen naartoe te krijgen.”

Omdat mensen vertrouwd zijn met het Mamadepot, is de drempel lager om mee te doen. Dit Mamadepot organiseerde bijvoorbeeld een cursus ‘Klussen voor beginners’.

Circulaire economie

Het idee voor de Mamadepots ontstond een zestal jaar geleden. Ferm had enkele projecten rond hergebruik en duurzaamheid opgezet. Daarnaast doken er ook in landelijke gemeenten nieuwkomers op, een doelgroep die de vrouwenorganisatie moeilijk bereikte.

Veerle: “Ik begeleidde toen lokale Ferm-groepen in Vlaams-Brabant. Op een dag kreeg ik een telefoontje van een OCMW. Er zou de volgende dag een vluchtelingengezin met vier kinderen in de gemeente aankomen, maar ze hadden niets. Konden wij spullen verzamelen?”

‘Een vrijwilliger vond dat we te weinig deden voor kwetsbare mensen. Een terechte opmerking.’

In dezelfde periode had een vrijwilliger Veerle aangesproken. “Ze vond dat we te weinig deden voor kwetsbare mensen”, herinnert Veerle zich. “Een terechte opmerking. Zo groeide het idee voor de Mamadepots. Als we nu iets structureels op poten konden zetten? Waar iedereen welkom is, mensen elkaar kunnen ontmoeten en we bijdragen aan de circulaire economie.”

Zo geschiedde: het eerste Mamadepot in Leefdaal zag in 2017 het levenslicht. Wat startte als een lokaal experiment werd al snel een succesverhaal. Vandaag zijn er tien Mamadepots verspreid over Vlaanderen. Dit najaar openen er nog twee en Veerle is in gesprek met vier lokale groepen die in 2023 willen starten.

Schoon, toch?

Voor Veerle, die veertig jaar lokale Ferm-groepen begeleidde, zijn de Mamadepots een mooi sluitstuk van haar carrière. Vol vuur vertelt ze over hoe deze winkels mensen samenbrengen, los van hun sociale klasse. Over hoe ze op het platteland leven in de brouwerij blazen. Over hoe mensen zich spontaan aanbieden als vrijwilliger.

‘Het is mooi om te zien hoe iedereen zijn rol vindt.’

“Mensen samenbrengen, dat zit in mij. Met vrijwilligers mee op stap gaan, zonder te veel zelf te beslissen: dat doe ik graag. Ik vind het fijn om te zoeken hoe we samen dingen kunnen realiseren, met de middelen en talenten die we in huis hebben.”

“Het is mooi om te zien hoe iedereen hier zijn rol vindt. Sommige mensen helpen graag in de winkel, anderen sorteren liever de binnengebrachte spullen na de openingsuren. Er zijn tal van taken. In één Mamadepot zijn er vier oudere dames uit de buurt die zich telkens wanneer het open is aan een tafel installeren. Terwijl ze bijkletsen bij een kop koffie, sorteren ze sokken en controleren ze puzzels op hun volledigheid. Schoon, toch?”

Lokale samenwerkingen

Mensen in een financieel kwetsbare situatie bereiken, gaat niet vanzelf. “Dat is een groeiproces”, weet Veerle. “Lokale samenwerkingen zijn belangrijk. We verspreiden onze voordeelkaarten bij het OCMW, het Huis van het Kind, directies van scholen en de kinderopvang. Zij komen in contact met kwetsbare groepen en kunnen goed inschatten wie een voordeelkaart kan gebruiken.”

‘Het is een voorbeeld van echte inclusie.’

“In het begin komen er soms weinig mensen met een voordeelkaart winkelen. Vrijwilligers vinden dat dan erg,” zegt Veerle. “Maar dat wil niet zeggen dat je enkel rijke mensen bereikt. Bij veel mensen staat het water aan de lippen. En de prijzen zijn ook zonder voordeelkaart vrij laag: één euro voor een T-shirt valt goed mee.”

Bovendien zijn de Mamadepots er voor iedereen met interesse in duurzaamheid. “Mensen in armoede leven al duurzaam. Voor hen is het fijn om te komen op een plek waar ook mensen met een andere sociale achtergrond tweedehands shoppen. Het is een voorbeeld van echte inclusie.”

Zelfbedruipend

De inkomsten van de mensen die de volle pot betalen, zijn nodig om de Mamadepots zelfbedruipend te laten zijn. Meestal stelt een partner in de gemeente een lokaal of gebouw ter beschikking. Het startkapitaal voor de inrichting komt vaak van de coöperatie Cera. Maar verzekeringen, nutsvoorzieningen en andere kosten worden betaald met de winst uit de verkoop.

‘De inkomsten van de mensen die de volle pot betalen, zijn nodig om de Mamadepots zelfbedruipend te laten zijn.’

Als er overschot is, legt elk Mamadepot eigen accenten. Het Mamadepot Hageland biedt gratis menstruatieproducten en pakketten met pampers aan.

Het Mamadepot van Begijnendijk kocht carnavalskledij. Veerle: “Tegenwoordig dragen kinderen met carnaval gekochte kostuums. Voor gezinnen die het financieel moeilijk hebben, is dat niet evident. Mensen met een voordeelkaart kregen een stevige korting, anderen betaalden gewoon de kostprijs.”

Een hobby

Elk Mamadepot wordt gedragen door vrijwilligers. Lang niet iedereen is lid van Ferm, en dat moet ook niet. Kristien Bosmans uit Meensel-Kiezegem was wel actief bij Ferm toen ze vier jaar geleden dit Mamadepot in Hageland mee uit de grond stampte. “Ik vind het heel leuk om te doen. Het is een hobby.”

“Ik geniet enorm van het sociaal contact als de winkel open is”, vertelt Kristien. “Het is leuk om te zien hoe content de mensen zijn om met zo’n mooie spullen naar huis te gaan. Na verloop van tijd zie je dezelfde mensen terugkomen. Ze beginnen je te kennen. Kinderen zie je opgroeien. Dat is fijn.”

‘Wij gaven vroeger ook alle kinderspullen aan elkaar door.’

“In het begin waren we nog niet zo bekend, maar nu slaat het wel aan. Gemiddeld zitten we rond de 35 klanten, maar vandaag zijn het er duidelijk een pak meer. We zijn er niet alleen voor mensen die het niet breed hebben. Wij gaven vroeger ook alle kinderspullen aan elkaar door. Meestal geniet ongeveer een vierde van de klanten van het sociaal tarief.”

Vluchtelingen hebben een speciaal plekje in het hart van Kristien. Dit Mamadepot heeft een samenwerking met het opvangcentrum voor asielzoekers in Scherpenheuvel. Vandaag snuisteren enkele Oekraïense vluchtelingen met hun kinderen tussen de kleren. Met behulp van wat gebaren en enkele Engelse woorden vragen ze of er nog schoenen zijn in een bepaalde maat. Kristien duikt er enkele op uit de pas gedoneerde spullen.

Achter de schermen

Achter de schermen komt er veel werk bij kijken, vertelt Kristien. Veel meer dan de uren dat de winkel open is. Alles wat gedoneerd werd, moet gesorteerd en nagekeken worden. Soms zitten er dingen bij die niet geschikt zijn om te verkopen. Die moeten naar het containerpark.

‘Alles wat binnengebracht wordt, krijgen ze met moeite de deur uit.’

Aan donaties is er geen gebrek, integendeel. Net als bij de meeste Mamadepots, krijgen ze alles wat binnengebracht wordt met moeite de deur uit. Daarom organiseren ze soms een ‘geefplein’, een dag waarop alles gratis is. Of maken ze pakketten voor de Kringwinkel of een sociaal project waar ze mee samenwerken.

Duurzaamheid

Uit de gesprekken met de klanten blijkt dat ‘duurzaamheid’ een belangrijke reden is om naar het Mamadepot te komen. “Waarom zou je alles nieuw kopen als tweedehands ook kan en even goed is?”, zegt Brenda. Ze woont een beetje verderop en komt hier regelmatig, zowel om dingen te doneren als om te snuisteren in de winkel. “Mijn dochter vindt het ook fijn om te komen. Meestal eet ze hier een koekje en speelt ze in de speelhoek.”

‘Silas kon ‘mamadepot’ al uitspreken toen hij nog geen twee jaar oud was.’

Kleuter Silas is helemaal weg van de winkel. “Hij kon ‘mamadepot’ al uitspreken toen hij nog geen twee jaar oud was”, lacht zijn vader Hans. “Silas kijkt graag naar het speelgoed. Hij is vooral gefascineerd door de machines. We wonen maar een paar straten verder. Telkens als het open is en we vrij zijn, springen we binnen. Het is een heel tof initiatief, zowel voor wie weinig geld heeft als voor mensen die het zonde vinden dat er zoveel weggesmeten wordt in de samenleving.”

Weinig tweedehandsaanbod

Wie in de buurt van de stad woont en graag tweedehands wil kopen, komt gemakkelijk aan zijn trekken: je vindt er Kringwinkels en tal van andere tweedehandswinkels. Maar op het platteland is het tweedehandsaanbod dun gezaaid. Daar vullen de Mamadepots een leemte op.

“Het is leuk dat het zo dichtbij is”, zegt klant Sarah. “Hier zijn verder geen tweedehandswinkels. En ik koop niet graag online tweedehands, want ik wil spullen kunnen vastpakken voor ik ze koop.”

‘We moeten echt stoppen met zoveel nieuwe spullen te kopen.’

Voor coördinator Veerle hebben de Mamadepots ook haar persoonlijk aankoopgedrag veranderd. “Vroeger kocht ik wel eens tweedehands, maar toch vooral nieuw. Tegenwoordig schaam ik me om nieuwe dingen te kopen.”

“Het is bijna niet te geloven wat mensen hier allemaal binnenbrengen. Soms dingen waar het prijskaartje nog aanhangt”, zegt Veerle. “Ik wil niet te hard oordelen, want ik heb het vroeger ook meegemaakt: je koopt iets in de solden, maar dan is je kind plots gegroeid en past het niet meer. Het is belangrijk dat we daar meer bij stilstaan. We moeten echt stoppen met zoveel nieuwe spullen te kopen.”