Ervaringswerker: ‘Ik ben nu minder geneigd om iemand acuut te willen redden’

Puzzelstukjes vallen in elkaar

Ik werkte twintig jaar als verpleger in diverse psychiatrische ziekenhuizen. Maar na een burn-out was mijn energie om voor andere mensen te zorgen op en verliet ik de zorgsector. Bovendien had ik een destructieve relatie met alcohol en leed ik onder depressies en angsten. Die hielden een onderliggend probleem lang verborgen: autisme. Zodra die diagnose viel, had ik eindelijk een houvast om mijn herstelproces op gang te trekken. Onbestemde puzzelstukjes begonnen langzaam samen te vallen.

‘Door mijn leed te delen met anderen, leerde ik omgaan met mijn beperkingen.’

Dat hielp me om opnieuw aan de slag te gaan. Ik werkte zeventien jaar in weer en wind in de tuinbouw. Helaas stribbelde mijn lichaam tegen en moest ik omwille van artrose opnieuw naar de zijlijn.

Nieuwe uitdaging

Die twee ferme hindernissen, autisme en artrose, gaven me een duw in de rug om mezelf te heroriënteren. Ik ging op zoek naar een nieuwe uitdaging. Doordat ik gestopt was met drinken, werd een troebel beeld meer helder en ontdekte ik opnieuw de zorgende kant in mezelf.

Tijdens lezingen, vormingen en studiedagen getuigde ik over mijn ervaringen en ging ik met andere mensen in gesprek. Ik volgde cursussen, zat in praatgroepen en nam het ambassadeurschap voor autisme op. Ik ontdekte de Herstelacademie en zette mijn schouders onder een lotgenotengroep.

sDankzij een geweldige en geduldige partner, veel structuur, het vermijden van prikkels, de nodige rust, een beetje medicatie en een beter evenwicht tussen afstand en nabijheid, lukte het me steeds beter om de dagelijks uitdagingen aan te gaan en valkuilen te vermijden.

Klaar voor een pittige opleiding

Meer stabiliteit en evenwicht zetten de deur open naar een volgend project: de opleiding ‘ervaringsdeskundige in de geestelijke gezondheidszorg’, georganiseerd door verschillende hogescholen.

De opleiding versterkte mijn herstelproces. Toch wil ik geen promopraatje of goed-nieuws-show brengen. Om dit studietraject tot een goed einde te brengen, moeten heel wat voorwaarden vervuld zijn.

‘Ik wil geen promopraatje of goed-nieuws-show brengen.’

Het is een pittige opleiding op hogeschoolniveau. Verwacht geen therapie, counseling of herstelgroep. Je hebt tijd en energie nodig om aanwezig te zijn, te luisteren, tussen te komen en de onderwezen theoretische en methodische kaders onder de knie te krijgen. En vooral: om deze opleiding succesvol af te ronden, moet je al een eind op weg zijn in je eigen herstelproces. Je kan je eigen ervaring en kwetsbaarheid pas in een breder perspectief zien als je er niet meer volledig door ingenomen wordt.

Vertrokken voor een leerzaam traject

De opleiding confronteert je met de bril waar je doorheen kijkt. Je leert de kracht maar ook de grenzen van je eigen ervaring beter kennen, vanuit de ervaringen van anderen of vanuit wetenschappelijk onderbouwde perspectieven. Want ervaring is niet sterker of zwakker dan theorie. Ze hebben elkaar nodig. Door verdieping en verbreding, kan je inzichten en verhalen verbinden met elkaar. Zo kom je tot collectieve ervaringskennis en overstijg je je eigen verhaal.

Ik leerde er dat ik mijn eigen gevoelens moet parkeren om te focussen op de ander, het positieve contact en het geven van vertrouwen. Ik ondervond dat ik soms gewoon maar moet doen, vertrouwend op mijn eigen ervaringen en wie ik ben.

‘Je kan je eigen ervaring pas in een breder perspectief zien als je er niet meer volledig door ingenomen wordt.’

Nog een belangrijk element in deze opleiding: de focus op wat men ondanks tegenslagen, beperkingen en ziektes wél realiseert. Mensen die als cliënt intense en frequente contacten met professionele hulpverleners hebben of hadden, willen niet afgerekend worden op het al dan niet halen van een einddoel. Een traject van vallen en opstaan heeft vooral tijd en wederzijds vertrouwen nodig.

Sterke kruisbestuiving

Ik vond in deze opleiding handvatten om mezelf een plaats te geven in de wereld van het ervaringswerk. Het versterkte mijn geloof in het belang van co-creatie tussen de verschillende invalshoeken en disciplines. Een kruisbestuiving tussen wetenschappelijke, professionele en ervaringskennis is altijd sterker dan ieder die zijn eigen weg gaat.

‘Ervaringsdeskundigheid kan je trots als titel dragen.’

Omwille van die complementaire kracht kan ik ervaringsdeskundigheid trots als titel dragen. We moeten samen met onderzoekers, docenten en professionele hulpverleners de kracht van simpele dingen blijven ontdekken, beseffen dat spontane echtheid niet vanachter een bureau groeit en opnieuw leren luisteren naar wat mensen echt te vertellen hebben.

Meer menselijke geestelijke gezondheidszorg

Ooit werkte ik als verpleegkundige in een psychiatrisch ziekenhuis. Vandaag ben ik ervaringsdeskundige in de geestelijke gezondheidszorg. Mijn persoonlijke ervaring met psychische kwetsbaarheid wil ik graag combineren met mijn hulpverleningsvaardigheden. En dat alles in functie van één doel: de gezondheid van de cliënt en zijn naasten. Niets mag die doelstelling in de weg staan, geen enkel ego of de ambitie van wie dan ook.

Lees ook

‘We leiden ervaringsdeskundigen op en voeren hen vervolgens naar de slachtbank’

Toch ben ik zelf ook ambitieus. Naast het individuele werk met psychisch kwetsbare mensen, wil ik een bijdrage leveren aan een meer menselijke geestelijke gezondheidszorg. Soms gebeuren er in een centrum voor geestelijke gezondheidszorg, therapeutische gespreksruimte of psychiatrisch ziekenhuis halve mirakels. Maar vaak is er ook een gebrek aan respect voor wie kwetsbaar is. Ervaringswerkers zullen die strijd voor menselijkheid en gelijkwaardigheid mee moeten voeren. Ook hier zal de uitdaging zijn om dat niet alleen te doen, maar samen met iedereen die de geestelijke gezondheidszorg genegen is.

Statuut en positionering

Zijn kritische ervaringswerkers een bedreiging omdat ze hulpverleners een spiegel voorhouden? De vraag is terecht, maar zit opnieuw nog te sterk gevangen in een wij-zij denken. Dat moeten we leren overstijgen. Toegegeven: dat is op de werkvloer niet eenvoudig. Hulpverleners komen plots ex-cliënten tegen die nu hun collega’s zijn. Die nieuwe positionering is voor niemand makkelijk.

‘Zijn kritische ervaringswerkers een bedreiging?’

De sleutel van een goede samenwerking tussen cliënt, ervaringswerker en hulpverlener is dat alle partijen zich realiseren dat we allemaal gewoon mensen zijn en gelijkwaardig aan elkaar. Beperkingen of geen beperkingen. Ervaringswerkers kunnen als mondige brugfiguren die boodschap warm houden.

Dichter bij mezelf

Ik denk dat ik vandaag, onder andere dankzij die opleiding, dichter bij mezelf blijf dan vroeger. Ik vertrouw veel sterker op de kracht van de relatie dan op de werkzaamheid van technieken. Ik laat meer ruimte om te luisteren naar mensen en voor de stiltes die soms vallen. Ik ben minder geneigd om iemand anders acuut te willen redden met adviezen en directe tips of handelingen.

‘Ik laat meer ruimte voor de stiltes die soms vallen.’

Meer dan ooit besef ik dat we bescheiden moeten zijn over de impact van hulpverleners op het leven en het herstelproces van iemand anders. Het is vooral belangrijk om een zinvol leven te kunnen uitbouwen. Betekenisgeving is hier van cruciaal belang. Opnieuw een doel dat ervaringswerker en professionele hulpverlener met elkaar delen: betekenisvol zijn voor wie kwetsbaar is. Dat kan maar als ze de eigen kwetsbaarheid doorgrond hebben, dus ja, ook de professionele hulpverlener.

Boeiende toekomst

Ik wil niet meer terug naar mijn donkere verleden. Mijn huidige stabiliteit en wat ik voor andere mensen kan betekenen, biedt perspectief op een boeiende toekomst.

Lees ook

Op korte tijd zag Patrick zijn leven door de vingers glippen

Ik wil mijn persoonlijk opgebouwde ervaringen en verzamelde wijsheden niet verloren laten gaan. Door als ervaringswerker ten dienste te staan van anderen, kan ik die verder doorgeven aan zij die daarvoor open staan.

Deze opleiding is niet het eindpunt maar op dit moment wel het sluitstuk van mijn zoektocht. Het is een geweldige opstap naar een nieuwe schwung in mijn leven. De ervaringswerker in mezelf is ontwaakt.