‘Voedselhulp is niet oké’

Rij der hulpbehoeftigen

Net als in de voorbije jaren, ziet de Belgische Federatie van Voedselbanken ook dit jaar een het aantal mensen dat beroep doet op een voedselbank stijgen. Een pretje is het nochtans niet, zo’n bezoek aan een voedselbank. Om te beginnen kan niet iedereen er terecht: vaak worden mensen doorverwezen via het OCMW of een andere sociale organisatie.

Dan volgt het aanschuiven in de rij der hulpbehoeftigen. Een trage, grauwe processie van mensen die te weinig hebben om rond te komen. Om te overleven moeten ze beroep doen op Europese voedselpakketten, voedseloverschotten of de goedheid van wie wat kan missen.

‘Een pretje is het niet, zo’n bezoek aan de voedselbank.’

Uit de stijging van het aantal mensen dat hun weg vindt naar de voedselbank, leidt de Belgische Federatie af dat meer mensen hun schaamte overwinnen. Meteen voorspelt men een verdere toename. Want ook in de laatste gemeenten valt de sociale controle weg en daarmee verdwijnt ook de schroom om in de rij te gaan aanschuiven.

De bedelstaf

Veel leden van het Europese Caritas-netwerk benutten de Europese middelen voor de meest kwetsbaren (FEAD). Vaak worden daar, net als in België, materiële middelen mee aangekocht die verdeeld worden via een netwerk van voedselbanken. In landen waar de sociale zekerheid tekortschiet, is die noodhulp noodzakelijk.

Maar ook in het Caritas-netwerk raakt men er meer en meer van overtuigd dat voedselhulp geen juiste manier is om het probleem van armoede en ongelijkheid aan te pakken. We doen wat we moeten doen, omdat we niemand aan zijn lot willen overlaten. Omdat ouderen, volwassenen, tieners en kinderen recht hebben op een gezonde maaltijd. Omdat er vaak geen alternatief is. We doen wat we doen, maar we doen het onder luid protest.

Want voedselhulp is niet oké. Het is geen kwestie van schaamte of schroom overwinnen. Of van het wegvallen van sociale controle waardoor het concept normaliseert. In de rij der hulpbehoeftigen staan, is een proces dat je laatste restje menselijke waardigheid ontneemt. Die rij vormt een dunne lijn tussen de georganiseerde en de verboden bedelstaf.

Geen structureel beleid

De mate waarin voedselhulp structureel bijdraagt aan armoedebestrijding is miniem. Recent onderzoek toont aan dat de impact van voedselhulp op het beschikbare inkomen van een persoon in armoede verwaarloosbaar is. Een wekelijks voedselpakket tilt iemand niet boven de Europese armoedegrens.

‘Een voedselpakket tilt iemand niet boven de armoedegrens.’

Maar nog vaak wordt voedselhulp wel mee ingezet als een middel binnen een structureel armoedebeleid. OCMW’s werken actief samen met voedselbanken en verwijzen mensen door. Dat diezelfde OCMW’s ook kunnen kiezen om mensen financieel te ondersteunen, weegt daarbij vaak te weinig door.

Anachronisme

Hoe je het ook organiseert of inkleedt, voedselhulp is een anachronisme uit vorige eeuwen. Het is het verlengde van een tijd waar (vaak kerkelijke organisaties) voedsel bedeelden in de arme wijken of waar men via het ‘armengat’ aan de abdijpoort een brood toegestopt kreeg.

Vandaag voedselhulp organiseren, is niet meer dan een noodzakelijk kwaad. Een kwaad dat door de overheid in stand gehouden wordt omdat de alternatieven te duur of te complex zijn. Dat wordt bevestigd door de Federale overheid die ervoor kiest om de jaarlijkse Europese FEAD-middelen volledig in te zetten voor de aankoop van voedsel dat via de voedselbanken bedeeld wordt.

‘Voedselhulp is vandaag een noodzakelijk kwaad.’

Zo wordt er elk jaar bijna 90 miljoen euro ingezet in het kader van de bedeling van voedsel. Een groot deel van die middelen gaat naar de structuren die nodig zijn om het hele netwerk te laten draaien, zoals verdeelcentra en transportkosten.

Jaarlijks wordt 8.000 ton voedsel aangekocht, ter waarde van 13 miljoen euro. Daarnaast zijn er schenkingen van particulieren en, niet te vergeten, schenkingen van warenhuizen of groothandels. Dat voedsel wordt vervolgens door 358 OCMW’s en 419 verenigingen bedeeld.

De kanarie

Daarom moeten de cijfers die jaarlijks door de Belgische Federatie van Voedselbanken bekend gemaakt worden, niet onthaald worden op gejuich. Mensen die hun schaamte overwinnen, moeten we daar niet voor feliciteren. Het stijgend aantal mensen dat wekelijks in de rij der behoeftigen moet gaan staan, is vooral een uiterst zorgwekkend signaal. Het is de kanarie in de koolmijn.

Toch stappen we mee in de organisatie van die noodhulp omdat hier het verschil kan liggen tussen overleven en niet overleven. Maar we doen dat onder protest. Steeds luider protest.

‘Mensen in armoede hebben geen voedselpakket nodig.’

Mensen in armoede hebben geen voedselpakket nodig. Ze willen een dak boven hun hoofd. Ze willen een goede job, die ze kunnen combineren met hun gezin. Ze willen aan het eind van de maand hun rekeningen kunnen betalen. Ze willen hun kinderen naar school sturen, met een volle brooddoos. Ze willen gezond zijn. Gelukkig zijn.

Eigenlijk willen mensen in armoede, net als u en ik, zelf kiezen wat de pot schaft. Zonder er voor aan te hoeven schuiven in de rij der behoeftigen.