Nieuwe gezinnen hebben nieuwe woonnoden

Woning voor het leven

Woonexperts zeggen dat de effecten van de sterk gewijzigde patronen inzake relatievorming en ouderschap nog onvoldoende zijn bestudeerd.Ryckewaert, M., e.a. (2012), Een woonmodel in transitie. Een toekomstverkenning van het Vlaamse wonen. Antwerpen-Apeldoorn, Garant. Ook in het Grote WoononderzoekWinters, S., e.a. (2015), Wonen in Vlaanderen anno 2013. De bevindingen uit het grote Woononderzoek 2013 gebundeld, Antwerpen-Apeldoorn, Garant.werd weinig aandacht besteed aan de invloed van wijzigende gezinspatronen. Dat is een lacune, want de woonnoden van hedendaagse gezinnen drijven af van het traditioneel beeld over wonen, het klassieke Vlaamse woonmodel en het gevoerde beleid.

‘Woonnoden drijven af van het klassieke Vlaamse woonmodel.’

Zoals een huwelijk voor het leven niet meer vanzelfsprekend is, is een woning voor het leven dat ook niet meer. Ongehuwd samenwonen is populair. Het aantal scheidingen is hoog, maar velen gaan nadien wel een nieuwe relatie aan. Tijdelijke gezinsvormen en woonvormen volgen elkaar op. Er is geen standaardtraject. Mensen gaan (nieuwe) partnerrelaties aan met een partner die al kinderen heeft. Nieuw samengestelde gezinnen krijgen te maken met een wisselende gezinssamenstelling. Meer en meer kinderen en volwassenen wonen in twee huizen, omwille van een scheiding, LAT-relatie….

Er zijn nog andere ontwikkelingen. Jongvolwassenen wonen langer bij hun ouders of wonen na een periode van apart wonen terug in bij hun ouders. Anderen gaan op zoek naar nieuwe vormen van samenhuizen.

Dynamiek

Gezinnen zoeken diverse oplossingen voor hun woonwensen. Het volstaat niet meer om naar gezinnen te kijken vanuit een momentopname. Dat geeft een te statisch beeld. Als we naar de evoluties in het gezinsleven kijken, komt meer de dynamiek in beeld: het inwonen bij de ouders, alleen wonen, samenwonen met een partner en kinderen. Woonsituaties volgen elkaar op en wisselen elkaar af.

Daarnaast is er een toenemende flexibiliteit binnen gezinnen. De samenstelling van veel gezinnen kan van dag tot dag verschillen, afhankelijk van bijvoorbeeld de verblijfsregeling van de kinderen. Veel kinderen pendelen tussen een verblijf bij één van beide ouders.

‘In de groeiende etnisch-culturele diversiteit zien we nieuwe woonbehoeften.’

Ook superdiversiteit is een toenemende realiteit. Vooral grote steden tellen een steeds groter aandeel gezinnen met een migratieachtergrond. In die groeiende etnisch-culturele diversiteit zien we nieuwe woonbehoeften en -wensen. Een minder gunstige sociaaleconomische positie maakt dat gezinnen met een migratieachtergrond bovendien vaak slechter wonen.

Deze diversiteit, flexibiliteit en dynamiek van gezinnen roept vragen op. Hoe verschillend wonen hedendaagse gezinnen? Zijn er verschillen in het wonen van gezinnen na gezinstransities? Hoe wordt de woonmarkt hierdoor beïnvloed? Krijgen gezinnen ruimte voor de woonvorm die ze willen? Hoe kunnen beleidsmakers anders naar wonen kijken?

Woonmarkt

Het beleid heeft alvast meer aandacht nodig voor de verschillen in woonpositie van diverse gezinstypes, gezinnen met een andere sociaaleconomische achtergrond en gezinnen met een migratieachtergrond. Er is meer oog nodig voor het veranderen van woonpositie en woonnoden wanneer men een gezinstransitie doormaakt of wil doormaken. Niet alleen bij een echtscheiding maar ook wanneer mensen een nieuwe relatie aangaan. Hoe passen gezinnen hun wonen aan deze veranderingen aan, hoe leidt dat tot nieuwe vragen op de woonmarkt?

‘De woonmarkt en regelgeving zijn bepalend voor het wonen van gezinnen.’

Gezinnen kiezen hoe ze hun relatie vormgeven. Ze beslissen bijvoorbeeld om te gaan samenwonen of al dan niet tijdelijk apart te wonen. Anderen willen familiebanden versterken of de zorg dragen voor oudere familieleden en gaan met meerdere generaties onder één dak wonen. Gezinnen die met stiefkinderen samenwonen, zoeken naar mogelijkheden om ieder een zekere privacy te garanderen.

Het wonen van gezinnen vloeit niet alleen voort uit de keuzes die ze zelf maken. De woonmarkt en regelgeving zijn evenzeer bepalend voor het wonen van gezinnen. De betaalbaarheid van woningen is een belangrijke factor. Het aanbod van aangepaste, grote en kleine, woningen is van belang. Wij vinden dat de huidige regelgeving flexibele oplossingen niet altijd mogelijk maakt. Een woning aangepast aan de wensen van gezinnen wordt dan moeilijk. Ook de keuze om al dan niet (officieel) samen te wonen, wordt beïnvloed door wetgeving: soms is de ene dan wel de andere situatie financieel voordeliger.

Uitdagingen

Demografische veranderingen, de opkomst van nieuwe gezinstypes, de dynamiek van hedendaagse gezinnen gekoppeld aan veranderingen binnen de woonmarkt confronteren het gezins- en woonbeleid met een reeks uitdagingen.

Samen met de gezinstransities die kinderen, jongeren, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen doormaken, zien we verschillende woonpaden ontstaan. Gaat het beleid niet teveel uit van een statisch beeld van gezinnen? Wordt er voldoende rekening gehouden met de tijdelijkheid van een aantal situaties? Is er voldoende ruimte voor flexibiliteit, voor de overgang naar een (nieuwe) woonvorm en het terug omschakelen nadien? Kan regelgeving meer flexibiliteit toelaten?

‘Gaat het beleid niet teveel uit van een statisch beeld van gezinnen?’

Het kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen (Odisee) maakte samen met verschillende partners een systematische analyse van hoe de diversiteit en flexibiliteit van gezinnen aan de basis liggen van nieuwe woonnoden. Op 13 mei 2015 gaan we in op de resultaten. We stellen dan ook het boek ‘De sleutel past niet meer op elke deur voor’. Doorheen dit boek komt een brede waaier aan auteurs tot gelijkaardige besluiten.

De reële gezins- en woonpatronen in Vlaanderen veranderen sneller dan onze manieren om ze te registreren en te onderzoeken, sneller dan de woonmarkt en sneller dan het beleid. Wij willen bijdragen aan de noodzakelijke zoektocht naar nieuwe antwoorden die inspelen op vragen naar flexibiliteit en die ruimte bieden voor experiment en maatwerk. Antwoorden die duurzame relaties niet onder druk zetten, maar ze ondersteunen.