Moeders met migratieachtergrond op zoek naar werk én kinderopvang

Verbindingspunt tussen twee werelden

In een samenleving die draait om werkende ouders en hun gezinnen, is kinderopvang cruciaal als verbindingspunt tussen deze twee werelden. Hoewel ooit geprezen als een oplossing voor werkende ouders, blijkt kinderopvang vandaag vooral toegankelijk te zijn voor mensen die reeds een stevige voet op de arbeidsmarkt hebben.

Uit onderzoek blijkt dat gezinnen die gebruikmaken van kinderopvang gemiddeld een dubbel zo hoog inkomen hebben als de gezinnen die dat niet doen. Initiatieven om kinderopvang betaalbaar te maken, zijn vaak verbonden met een aantal voorwaarden die uitsluiting in de hand werken. Zo moeten ouders een bewijs van inschrijving in een tewerkstellings- of inburgeringstraject voorleggen om te kunnen genieten van een kortingstarief.

Ongelijkheid voor mensen met migratieachtergrond

De ongelijke toegang tot kinderopvang is nog problematischer voor gezinnen op het kruispunt van armoede en migratie. Volgens het Agentschap Opgroeien vindt amper 35 procent de weg naar formele opvang.

‘De strakke openingsuren van de kinderopvang zijn niet te verzoenen met een job in shiften.’

Deze ongelijke verdeling van gebruik van kinderopvang tussen moeders met en zonder migratieachtergrond heeft te maken met heel wat complexe factoren. Vrouwen met migratieachtergrond en beperkte scholing komen vaak terecht in onzekere, laagbetaalde banen met onregelmatige werkuren.

De rigide structuur en openingsuren van de kinderopvang zijn niet te verzoenen met een job in shiften. Bovendien zijn er slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar en deze worden ver op voorhand gereserveerd.

Gebrek aan kinderopvang als drempel naar werk

Ook binnen Sterk Vrouwenwerk, een project van het Netwerk tegen Armoede en ZIJkant dat werkt aan duurzame tewerkstellingskansen voor vrouwen in armoede, komen drempels bij kinderopvang aan bod.

Om tegemoet te komen aan het gebrek aan kinderopvang van enkele deelneemsters aan dit project, organiseren ze zelf opvang tijdens de groepsbijeenkomsten. Daardoor krijgen de deelneemsters de kans om te werken aan een professioneel toekomstperspectief en een duurzame job. Toch maken de deelneemsters zich zorgen over hun toekomstige stappen op de arbeidsmarkt, wanneer ze opnieuw zelf moeten instaan voor het vinden van flexibele en betaalbare kinderopvang.

‘Ik wil graag voltijds werken, maar dat gaat niet omdat ik ook voor de kindjes moet zorgen.’

Eén van de deelnemende vrouwen, een vastberaden verkoopmedewerkster met een migratieachtergrond, deelt haar worsteling om de balans te vinden tussen wisselende werkuren en haar moederlijke verantwoordelijkheden. De variabele shifts en weekenddiensten maken het de moeder niet gemakkelijk om de zorg voor haar twee kinderen naadloos te verweven met haar professionele dromen.

“Ik wil graag voltijds werken, maar dat gaat niet omdat ik ook voor de kindjes moet zorgen”, getuigt ze. “Mijn man is vrachtwagenchauffeur en gaat vroeg werken, soms al om vier uur ‘s ochtends. Ik moet de kindjes naar school brengen. Weekendwerk is wel oké, mijn man is dan thuis van het werk.”

Beperkt sociaal netwerk

Deze uitdagingen worden nog complexer als we kijken naar mensen met bijkomende kwetsbaarheden. Zo kunnen alleenstaande ouders vaak niet rekenen op een partner om de zorg voor hun kinderen op te vangen. Dat maakt de nood aan betrouwbare kinderopvang nog dringender.

Lees ook

Werk en kinderen combineren? Flexibele kinderopvang helpt bij moeilijke puzzel

Daarnaast ontbreekt het gezinnen met een vluchtverhaal vaak aan een sociaal netwerk om bij te springen. Deze dubbele barrière, zowel op vlak van familieondersteuning als formele opvang, maakt het voor de ouders des te moeilijker om een evenwicht te vinden tussen werk en zorgtaken.

“De opvang is pas vanaf 7 uur open en sluit om 18.30 uur. Terwijl ik soms om 6 uur al op het werk zou moeten zijn of tot 21 uur moet werken. Ik weet niet hoe ik dat ga doen”, zegt een alleenstaande moeder met migratieachtergrond. “Ik ben alleen en heb geen man of familie hier.”

Werkbaar werk houdt rekening met het gezinsleven

Deze getuigenissen leggen een realiteit bloot die verder gaat dan de statistieken. Het zijn ingrijpende dilemma’s waar deze vrouwen dagelijks mee te maken hebben.

‘Gezinsvriendelijke werkgevers kunnen dienstroosters aanpassen.’

Werk wordt als werkbaar beschouwd wanneer het rekening houdt met de dynamiek van het gezinsleven. In huishoudens met jonge kinderen zijn groepsopvang, onthaalouders of het persoonlijke netwerk doorgaans essentieel om te kunnen werken.

Niettemin kunnen gezinsvriendelijke werkgevers ervoor kiezen om de dienstroosters aan te passen zodat werknemers hun kinderen niet onnodig naar de opvang hoeven te brengen. Sociale arbeidsflexibiliteit in sectoren zoals de zorg, horeca en verkoop kan dus ook mee een oplossing bieden voor het vraagstuk van kinderopvang.

Gedeelde verantwoordelijkheid

Niet alleen werkgevers zouden met een vergrote flexibiliteit kunnen inspelen op de specifieke behoeften van hun diverse medewerkers. Ook de overheid moet blijven streven naar een arbeidsmarkt die diversiteit en inclusie weerspiegelt.

Volgens het Trendrapport 2022 van het Steunpunt Werk is minder dan de helft van de vrouwen met een migratieachtergrond van buiten de EU beroepsactief, een schril contrast met de deelname van drie kwart van de mannen. Deze kloof is een duidelijk signaal dat er meer inspanningen nodig zijn om de arbeidskansen voor vrouwen met migratieachtergrond te vergroten.

Goedkopere en betere kinderopvang nodig

De huidige problemen in de kinderopvang belemmeren niet alleen individuele kansen, maar schaden ook bredere maatschappelijke doelen van gelijkheid en welvaart. Hoogwaardige kinderopvang moet als een onmisbaar recht worden erkend. Die inclusieve aanpak is cruciaal om ouders, vooral die op het kruispunt van armoede en migratie, vol vertrouwen de arbeidsmarkt te laten betreden.

Goedkopere kinderopvang met flexibelere openingsuren zou meer ouders kunnen overtuigen om de stap te zetten naar de arbeidsmarkt. Als de Vlaamse Regering oprecht wil bijdragen aan duurzame tewerkstelling voor vrouwen in armoede, is een drastische investering in hoogwaardige, toegankelijke kinderopvang voor iedereen absoluut nodig.

‘Hoogwaardige kinderopvang is een onmisbaar recht.’

De aangekondigde verhoging van de budgetten voor kinderopvang in de Septemberverklaring legt sterk de focus op de werkende ouders. De Vlaamse Regering vergeet daarbij gezinnen in armoede die ook toegang tot kinderopvang nodig hebben om sociale of pedagogische redenen.

De voorrang voor ouders die werken versterkt de ongelijkheid, die al groot is en daardoor nog zal toenemen. De beloofde 5.000 extra plaatsen zullen allemaal gaan naar ouders die al werken. Ouders in armoede zijn nochtans wanhopig op zoek naar ondersteuning in het geven van kansen aan hun kinderen.

Wij pleiten daarom voor een meer inclusieve benadering van kinderopvang. Een benadering waarbij gezinnen in armoede, ongeacht hun werkstatus, gelijke toegang hebben tot kwaliteitsvolle kinderopvang.