‘Meest kwetsbare leerlingen moeten als eersten opnieuw naar school’

Stress valt weg

Na de uitbraak van het coronavirus, sloten alle scholen snel hun poorten. Kinderen konden niet meer naar school. Afstandsonderwijs moest hen bij de les houden.

‘Sommige kinderen krijgen opnieuw zin in leren.’

Elk kind ervaart die plotse verandering anders. Bij sommige kinderen valt er een last van de schouders. Ze hoeven niet meer voortdurend achter deadlines aan te hollen voor taken, jaarprojecten en toetsen. Lang opgebouwde stress valt weg. Deze kinderen krijgen opnieuw zin in leren en werken voor school.

Nieuwe ontdekkingen

Zelfstandige kinderen met een goede werk- en leerhouding verwerken nu sneller dan ooit de leerstof en ontdekken veel vrije tijd.

Wonen ze in een stabiel en gezond gezin met voldoende binnen- en buitenruimte dan ontwikkelen ze tijdens deze crisis een heleboel nieuwe vaardigheden: sociale betrokkenheid, creatief oplossingen bedenken, koken voor werkende ouders, op verkenning gaan in de natuur.

Extra in de kou

Jammer genoeg zijn er ook kinderen voor wie zelfstandig werken een stuk moeilijker is. Niet elk kind is daar op hetzelfde moment klaar voor. Sommigen hebben tot lang in de middelbare school extra ondersteuning nodig. Zorgleerkrachten en ondersteuningsteams werken rond leer- en aandachtsproblemen van deze kinderen.

Door de coronamaatregelen moesten scholen en centra voor leerlingenbegeleiding dit ondersteuningswerk heruitvinden. Maar ook therapeuten, kinderpsychiaters en voorzieningen in de jeugdhulp moesten anders gaan werken. Hierdoor moesten veel kinderen ondersteuning missen en kwamen net de kinderen met een hoge zorgnood extra in de kou te staan. De ouders van deze kinderen kregen er een extra taak bij.

Nachtmerrie

Er zijn ook kinderen voor wie de lockdown een nachtmerrie is.

‘Armoede speelt een bepalende rol in de verteerbaarheid van deze crisis.’

Er zijn nu meer gezinnen waar de financiële stress toeneemt door inkomensverlies. Armoede speelt meer dan ooit een bepalende rol in de verteerbaarheid van deze crisis.

Voor afstandsonderwijs is er nood aan een laptop, printer, wifi en elektriciteit. Jammer genoeg is dat ook in ons land niet vanzelfsprekend voor elk gezin. Woon je klein, dan heb je als kind ook zelden een plek om rustig je schooltaken af te werken of online lessen te volgen.

Andere gezinnen worden geconfronteerd met ernstig zieke familieleden. Stress, angst, rouw en verdriet kunnen een leerproces negatief beïnvloeden. Waar een school voordien een plek kon zijn waar kinderen even met leeftijdsgenoten konden spelen en verdriet tijdelijk vergeten, blijven ze nu fysiek en mentaal opgesloten in moeilijke situaties.

Thuissituatie is bepalend

Meer dan ooit is het duidelijk dat de resultaten van leerlingen, meer dan we willen, bepaald worden door de thuissituatie. Op dit moment zijn het kwetsbare gezinnen die de grootste gevolgen van deze coronacrisis dragen.

‘De resultaten van leerlingen worden bepaald door de thuissituatie.’

Toch stijgen ook in deze kwetsbare groep veel jongeren en ouders boven zich uit. Velen zijn dankbaar dat ze veel tijd met elkaar kunnen doorbrengen. Ze waarderen het gezond samenzijn en relativeren dagelijkse beslommeringen of discussiepunten die anders tot grote conflicten leiden.

Minder stress op school of het werk, maakt problemen plots minder hardnekkig.

Heropnames stijgen

Maar een coronamaand duurt lang.

In de residentiële jeugdhulp en kinderpsychiatrische afdelingen neemt de vraag tot heropname elke dag toe. Ook binnen de ambulante praktijken stijgt de vraag naar consultaties en therapie. Kwetsbare kinderen en gezinnen smeken om ondersteuning zodat ze het niet langer alleen moeten doen.

Hou het haalbaar

Daarom willen we oproepen om in het belang van kinderen met emotionele, gedrags- en leerproblemen haalbare schooluitdagingen voorop te stellen.

Vlaams minister van onderwijs Ben Weyts vaardigde concrete richtlijnen uit: leerlingen mogen maximaal twintig uur per week nieuwe leerstof krijgen. Van ouders wordt verwacht dat ze maximaal twee uur per week reserveren voor de begeleiding.

Dit is een goede richtlijn voor kinderen die makkelijk zelfstandig leren. Maar dit weegt zwaarder voor de kinderen en jongeren die worstelen met die zelfstandigheid. Niet elk kind werkt even lang aan een opdracht. Het ene kind heeft daarbij meer ondersteuning nodig dan het andere.

Geen tovenaars

Er zal heel wat creativiteit nodig zijn om voldoende te differentiëren tussen de verschillende noden van de leerlingen. Leerkrachten zijn net als therapeuten geen tovenaars. Toch willen we helpen nadenken over het optimaliseren van de digitale klas.

‘Afstandsleren biedt kansen tot differentiatie.’

Afstandsleren biedt kansen tot differentiatie. Sterke zelfstandige leerlingen in stabiele gezinnen, kunnen met een minimum aan ondersteuning best veel leerstof verwerken. Kinderen met een grotere nood aan ondersteuning, kunnen zich ontwikkelen dankzij meer intensieve opvolging en kleine onlineklassen.

Keuzes maken

Laten we bij de beslissing welke kinderen na 15 mei opnieuw naar school mogen, rekening houden met de meest kwetsbaren. Durf te differentiëren in wie wel en niet naar school komt. Kies voor het scenario waarin kinderen met de grootste ondersteuningsnood het eerst opnieuw kunnen starten.

Durf daarbij ook te kiezen voor een inperking van de leerstof en terug te gaan naar de essentie van onderwijs. In deze moeilijke periode mogen we kinderen enkel belasten met essentiële leerstof. Daardoor kunnen we maximaal aandacht besteden aan hun emotioneel welbevinden.

Juiste balans

Dat is geen luchtfietserij.

‘Laten we kinderen enkel belasten met essentiële leerstof.’

Het onderwijstijdschrift Klasse publiceerde al enkele concrete pistes van hoe dat kan. Met heldere communicatie slaagt een lagere school erin haar aanlooplessen af te stemmen op de meest kwetsbare leerlingen. Een onderwijsexperte formuleert concreet hoe het schoolgebeuren moet georganiseerd worden zodra de poorten weer opengaan, met aandacht voor een juiste balans tussen afstandsonderwijs en social distancing.

Lockdown-proof onderwijs

We hopen dat deze oproep inspiratie biedt voor de rest van dit en volgend schooljaar. Want helaas zullen we nog een hele tijd met dit virus moeten leren leven. Misschien komen er later opnieuw beschermende maatregelen. Het is slim om nu al na te denken over hoe we ons onderwijs kunnen hervormen en ‘lockdown-proof’ maken.

‘Het is slim om nu al na te denken over hoe we ons onderwijs kunnen hervormen en ‘lockdown-proof’ maken.’

Omdat het meer dan ooit duidelijk is dat de thuiscontext de grootste voorspeller is van leerresultaten van leerlingen, willen we alle beleidsmakers aansporen om die ongelijkheid binnen gezinnen zoveel mogelijk weg te werken.

Mildheid

We beseffen dat er enorm veel verwacht wordt van leerkrachten. Ook zij moeten vandaag thuiswerk combineren met al dan niet jonge kinderen of zieke huisgenoten.

Lees ook

Alleenstaande mama strijdt tegen armoede en corona: ‘Vergeet ons niet’

Daarom willen we ook oproepen tot mildheid. Mildheid voor leerlingen, leerkrachten, ouders, buren, kortom voor iedereen die hard zijn best doet om zo goed mogelijk werk te leveren in deze bijzondere omstandigheden.

Burgerzin

Door nu de juiste prioriteiten te stellen, kunnen alle kinderen veel bagage verzamelen die ze later nodig hebben om veerkrachtige volwassenen te worden.

Daarom mogen we ons niet blind staren op de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Deze coronacrisis is een kans om kinderen en jongeren heel veel bij te brengen, burgerzin bijvoorbeeld. Die zullen we meer dan ooit nodig hebben, in het post-coronatijdperk dat voor ons ligt.