Aandacht in de lift
Parentale burn-out is een chronische vorm van stress die ontstaat binnen de gezinssfeer en die wordt veroorzaakt door de verantwoordelijkheden en verplichtingen die gepaard gaan met de ouderrol.
‘Volgens CM is parentale burn-out een van de grootste bedreigingen voor de geestelijke gezondheid van ouders.’
De aandacht voor deze problematiek zit in de lift. Onlangs stuurde een Amerikaanse overheidsdienst een nieuwe waarschuwing uit over de nefaste gevolgen van de enorme druk waaronder ouders gebukt gaan. Het gebruik en misbruik van sociale media, de onvoorspelbaarheid van onze economische en politieke toekomst, een geestelijke gezondheidscrisis onder jongeren en onrealistische verwachtingen over ouderschap… Het zijn allemaal nieuwe factoren die bijdragen aan de dagelijkse uitdagingen van ouders.
In Europa blijft de media-aandacht voor parentale burn-out voorlopig nog beperkt. Maar daar komt verandering in. Volgens CM is parentale burn-out een van de grootste bedreigingen voor de geestelijke gezondheid van ouders, samen met postnatale depressie.
Onevenwicht tussen eisen en middelen
Parentale burn-out manifesteert zich op verschillende manieren. Ouders ervaren een emotionele afstand tot de eigen kinderen. Ze beleven ook weinig vreugde aan het ouderschap. Ze vinden zichzelf geen goede ouder en willen aan de gezinscontext ontsnappen. De gevolgen zijn niet alleen schadelijk voor hen zelf, maar ook voor de kinderen.
Parentale burn-out wordt ook beschreven als een onevenwicht tussen risicofactoren en beschermende factoren. Wanneer de eisen van het ouderschap de middelen om ermee om te gaan overschrijden, ontstaat er een onevenwicht dat kan leiden tot burn-out.
Eenvoudige boodschap
Interventies zijn vaak gericht op het individu dat naar evenwicht moet streven. De boodschap is simpel: vergroot je middelen en verminder je eisen.
‘Het probleem ligt ook in de manier waarop de samenleving naar ouderschap kijkt.’
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het probleem ligt niet alleen in een individuele strijd tegen stress, maar ook in de manier waarop de samenleving naar ouderschap kijkt. Helpt het concept ‘ouderlijke burn-out’ om die complexiteit in het vizier te houden?
Ouderschap als een baan
Het is geen toeval dat we het woord ‘burn-out’ niet alleen gebruiken in een professionele context maar ook in die van ouderschap. In onze samenleving spreken we over ouderschap als een baan: het is zwaar werk, een ‘24/7 job’ waarin men tijd voor zichzelf of ‘me-time’ moet zoeken, een baan die in balans moet worden gebracht met de ‘echte’ baan.
Ouderlijke adviezen proberen strategieën die eigen zijn aan het professionele leven te vertalen naar het gezinsleven: familieplanners en apps, to-do lijsten die de meest gewone activiteiten zoals bedtijd en avondeten reguleren… Het zijn slechts enkele voorbeelden van deze ‘professionele’ manier waarop we naar ouderschap kijken.
In de huidige opvoedcultuur wordt ook vaak bedrijfscommunicatietaal gebruikt om de relaties met andere gezinsleden te beschrijven: we spreken over ‘efficiënte communicatie’ met onze partner, afgestemde afspraken, een ‘goede balans’ tussen werk en gezinsleven, ‘organisatorische vaardigheden’ om verschillende taken en verplichtingen te beheren en ‘samenwerking en teamwerk’ als basis voor gezonde ‘partnerschappen’.
Ouderschap gereduceerd
Vanzelfsprekend is tijd voor jezelf of een goed partnerschap ook binnen het gezinsleven belangrijk. Maar ouderschap is niet hetzelfde als een baan. In plaats van te wijzen op een relatie, namelijk het feit dat men ouder van iemand is, wordt ouderschap een werkwoord: men ‘oudert’ door voor de kinderen te zorgen, hen naar hobby’s te brengen, een maaltijd te bereiden, hen te helpen met huiswerk en actief naar hen te luisteren.
‘Ouderschap is niet hetzelfde als een baan in het bedrijfsleven.’
Dat reduceert ouderschap tot de activiteiten die bij de ouderrol horen. Voor elke handeling die ouders uitvoeren, is er wel een zelfhulpboek of website die vertelt hoe ze dit het beste kunnen doen. Ouderschap wordt een activiteit die afhankelijk is van vaardigheden en kennis die voortdurend aangescherpt moeten worden.
Taal van efficiëntie
Hoewel ouderschap verwarrend kan zijn en goed advies dan welkom is, is hier duidelijk meer aan de hand. De maatschappij ziet ouderschap een verzameling van gedragingen die we moeten uitvoeren op het meest excellente niveau om het gewenste resultaat te bereiken: een goed aangepast, mentaal en fysiek gezond, en succesvol kind.
De taal van efficiëntie voert de boventoon: wat is de beste strategie en methode zodat onze kinderen kunnen leren luisteren, goed slapen of veerkrachtig worden? Ouders willen het beste voor hun kinderen. Maar als we ouderschap reduceren tot efficiëntie en prestatie, kunnen ouders hierin helemaal verloren lopen.
(On)bereikbaar onevenwicht
Als ouderschap ouders opbrandt, wordt vaak aangeraden om een betere balans tussen ‘kinderen’ en ‘ik’ te vinden, bijvoorbeeld door meer ‘me-time’ in de agenda in te plannen.
Dat concept van ‘balans’ is niet neutraal. Ten eerste, me-time wordt zo een extra item op de to-do lijst en een individuele inspanning. Een ouder die voortdurend voor kinderen zorgt, moet nu ook voor zichzelf zorgen. Dat vult de fysieke en mentale leegte die ouders met burn-out ervaren niet op.
Bovendien, me-time is moeilijk te beschermen in een omgeving die steeds meer betrokkenheid van ouders vraagt. Hoe kan een ouder in zijn eentje de stroom van WhatsApp-groepen, het toenemende aantal oudercontacten of het overleg met de muziekleraar indammen?
Het woord ‘balans’ verhult een belangrijk aspect van opvoeding: het is een onvoorspelbaar avontuur, vol van moeilijkheden en tegenslagen. Kinderen ontglippen aan controle, proberen regels te breken en verrassen ouders op onverwachte manieren. Dat maakt deel uit van hun strijd om onafhankelijke wezens te worden binnen het gezin en de samenleving, op zoek naar hun plek in de wereld. Die dimensie verhullen achter een verhaal van management is gevaarlijk omdat het onrealistische verwachtingen creëert.
Taal van ouderschap
Onze cultuur beïnvloedt onvermijdelijk de manier waarop ouders zichzelf, hun kinderen en hun relaties zien. Daarom is het belangrijk dat wij, als samenleving, het bedrijfsmodel van ouderschap en de taal van probleemoplossing en efficiëntie in vraag stellen.
Als de uitvoering van het ouderschap ons opbrandt, is het misschien tijd om onszelf de belangrijke vraag te stellen: welke visie van ouderschap dragen we uit in onze adviezen aan ouders en in de manier waarop we met hen praten? Willen we dit soort ouderschap? En willen we op deze manier met onze kinderen omgaan?
Reacties