Ik neem het op voor druggebruikers

Alhambrawijk

In vergelijking met de Alhambrawijk, is het waar ik woon heel rustig, bijna op het idyllische af. Ik wandel ‘s morgens door mijn voordeur en word niet geconfronteerd met een horde toeterende auto’s. Er lopen geen dames op het trottoir die me voor geen geld een pijpbeurt aanbieden. Kom ik aan de bushalte, liggen er geen stukken zwartverbrand zilverpapier, geen flessen ammoniak en geen spuiten.

‘Ik neem het op voor de druggebruikers.’

Het is dan ook met enige schroom en met de buurtbewoners in gedachten, dat ik het toch opneem voor de druggebruikers die sinds kort opduiken in de Alhambrawijk in Brussel. Met minder schroom en vaste overtuiging wil ik reageren tegen het aloude recept dat ingezet wordt bij het omgaan met het verschijnsel druggebruik in onze openbare ruimte.

Botte noodzaak

De man of vrouw die in het openbaar gebruikt, doet dat al lang niet meer voor de kick. Botte noodzaak maakt dat gebruikers meerdere keren per dag toegeven aan de opluchting die opiaten hun zieke lijf geven. Niemand ligt zich daar in dat koud en vochtig metrostation voor zijn plezier  te injecteren of een druppel heroïne op een blad aluminiumpapier na te jagen.

Het leven van iemand die zo ver gevorderd is in zijn verslaving, is ontdaan van alle mogelijke franjes. Men is ziek of men gebruikt en daartussenin zorgt men voor middelen om te gebruiken.

Deze vicieuze cirkel maakt dat er weinig ruimte overblijft om sociale stappen te ondernemen naar, ik zeg maar iets, een OCMW, om terug administratief te ontwaken. Mensen zijn fysiek noch mentaal sterk genoeg om stappen te zetten naar een woning. Alle andere banden die niet drugsgerelateerd zijn, zijn verschroeid, ook met naasten die het goed menen.

Denken het licht te zien en luidop roepen dat jobs-jobs-jobs een antwoord zijn voor deze groep mensen, getuigt van moedwillige domheid. En ja, mensen die zo diep in dergelijke problemen zitten, die zorgen ook voor problemen. Het is belangrijk de gebruikers zelf, beleid, naasten en hulpverleners ervan te overtuigen dat dit zwart beeld, geen eindstation hoeft te zijn voor deze mensen.

Straathoekwerk

We zijn in Brussel met enkele organisaties die toenadering zoeken tot deze gebruikers. Dat lukt wonderwel goed. Er zijn diensten die materiaal aanbieden om ‘proper’ te gebruiken. Die ervoor zorgen dat mensen eigen spuiten en ontsmettingsmiddel hebben zodat ze, na het stoppen met gebruik, niet per se veroordeeld hoeven te zijn voor de rest van hun leven.

Deze werkers zijn ook goed op de hoogte van mogelijke vervangingsmiddelen (methadon en andere substitutiemiddelen). Ze kunnen ook linken maken tussen gebruiker en medische diensten die deze producten aanbieden.

‘De situatie lijkt voor veel gebruikers uitzichtloos.’

Vanuit Diogenes proberen we met enkele individuen een relatie aan te gaan. Niet om als copain elkaar te kruisen, maar om een plek te krijgen naast deze mensen, om samen te denken en een beeld te vormen over een andere toekomst. We willen uiteindelijk samen stappen zetten in een andere richting. De situatie lijkt voor veel gebruikers uitzichtloos. De muren van de maatschappij lijken onmogelijk te doorbreken.

We trachten samen met hen op pad te gaan naar vervangmiddelen, hospitalisatie, familie en woonst. Dit lukt vrij vaak. Meestal zit hun situatie niet geblokkeerd door een gebrek aan motivatie, maar door de complexe demarches om stappen vooruit te zetten.

Overleven

Veel van de gebruikers hebben geen adres, geen mutualiteit, geen uitkering. Velen hebben problemen met justitie. De tijd tussen het uitspreken van de wens te gehospitaliseerd te worden en de feitelijke hospitalisatie loopt al snel op tot enkele maanden. Voor gebruikers die leven van dag tot dag, van gebruik tot gebruik, is dat onoverzienbaar en een enorm struikelblok. Veel gebruikers hebben ziektes, overdraagbare vaak, die de term ongeneeslijk met zich meedragen. Het organiseren van de juiste zorg dringt zich dan ook vaak op.

‘Gebruikers worden geviseerd.’

Ondertussen reageert de politie. Zij verjagen druggebruikers van de ene plek naar de andere. Ik ken de groep die nu geviseerd wordt in Alhambra al sinds 2015. De groep hing toen rond aan de Beurs. Ik heb ze gevolgd wanneer ze daar verjaagd werden en geland zijn in De Brouckère. Daar zijn ze opnieuw weggejaagd. Ik vond ze terug in een kraakpand (nu uitgebrand) op de Antwerpsesteenweg en de parkings rond Rogier. Via nog enkele tussenstops zitten ze nu vooral aan Yser. Ik las vorige week in een regionale krant dat men terug een grootscheepse politieactie wil ondernemen om de mensen opnieuw weg te sturen.

Spierballen

Ik kan me voorstellen dat het goed staat om spierballen te tonen, om te laten zien hoe flink men op de situatie reageert. De bewoners van Alhambra zullen een oef-gevoel krijgen. De wijken ietwat verder zullen minder opgelucht zijn.

‘Gebruikers verdwijnen niet, hun ellende stopt niet.’

De gebruikers verdwijnen niet, hun ellende stopt niet, ook de overlast gaat niet weg. Dat is allemaal enkel verplaatst. Wij straathoekwerkers, wij volgen. Na enkele dagen vinden we terug waar ze zijn neergestreken en doen we waar we goed in zijn: banden aangaan, sociale demarches opstarten. Bij sommigen moeten we weer van nul af aan beginnen, want een andere OCMW-antenne zal bevoegd zijn. Uiteindelijk, zo zeker als eb en vloed, komt deze groep binnen dit en enkele weken terug onderdak zoeken in dit metrostation, vlakbij Alhambra.

Maar bon, er is op de borst geklopt, er is ontluisd… Genoegzaam kan er op een twijg geknabbeld worden. Ik word soms cynisch van de goedkope goocheltrucs om vooral fier en trots te zijn op zichzelf. Iedereen verdient beter!

Situatie echt aanpakken

Een overheid zou toch veel verder kunnen gaan en de situatie echt aanpakken. Alleen moeten de geesten nog rijpen.

‘Legaliseren moet men bekijken en becijferen.’

Sommige wenselijke maatregelen overstijgen het lokale politieke gewoel. Federaal moet men eens bekijken en becijferen welk effect het legaliseren van bepaalde producten kan hebben. We zetten daarmee een gans crimineel netwerk zonder business en we kunnen kwaliteitseisen stellen aan de producenten en verdelers. Het is eens iets anders.

Ik moet toegeven, het is voor mij koffiedik kijken wat de uitkomst zal zijn. Ik wil mijn vermoeden beter niet voorstellen als wetenschap, maar steeds herhalen wat niet werkt, brengt ons niets bij.

Gebruiksruimtes

Men zou een oude drugswet kunnen herzien en maken dat er gebruiksruimtes komen. Een plek waar het veilig is om te gebruiken. Een plek die gemakkelijk toegankelijk is en waar medische zorg aanwezig is. Zo’n plek komt er best uit het oog van passanten. Kost inderdaad stukken van mensen, maar, veel goedkoper dan de veiligheidsmaatregelen die men nu in openbare plaatsen neemt.

‘Gebruiksruimtes met medische zorg.’

Lokaal kan er veel meer gebeuren dan wat er nu gebeurt. En er zijn in Brussel al goede initiatieven. Vanuit Diogenes zijn we laagdrempelige onthaalwerkingen zoals Transit, La Mass en Projet Lama heel erg genegen. Maar gezien het hoge aantal gebruikers in Brussel, graag nog méér van dat, en misschien nog laagdrempeliger.

Housing First is de uitweg

We zijn er ook van overtuigd dat veel van de gebruikers best kunnen geholpen worden door een van de Housing First-projecten in Brussel. Housing First helpt via het aanbieden van een woning de persoon uit de marginaliteit. Voorwaarden die er zijn: dakloos zijn, psychische kwetsbaarheid en een verslavingsproblematiek worden door heel wat van deze groep mensen vervuld.

De verschillende teams Housing First hebben de ervaring en het personeel. Het enige wat hen ontbreekt is huisvesting, wooneenheden om voluit te gaan.

‘Er moeten meer woningen komen.’

Diogenes is oprichter en bezieler van het partenariaat Station Logement. Een dienst Housing First die zich richt op mensen die de metro als privévertrek gebruiken. We bieden via een woning een intensieve vorm van begeleiding aan. Administratie, familiebanden, gezondheid… zijn thema’s die geïntegreerd aangepakt worden. Op de wachtlijst, we hebben niet genoeg wooneenheden, staan heel wat vaste klanten van het metrostation Yser. Daar waar er nu problemen zijn.

De gesprekken met de overheid om gemakkelijker en sneller woningen te krijgen voor deze projecten zijn op gang getrokken. We zien dat er vanuit verschillende hoeken interesse is. Het is nu het moment om de sprong te wagen en het aanbod aan woningen uit te breiden. Zowel de gebruikers, hun directe omgeving als buurtbewoners zullen er wel bij varen.