‘Hoofddoekenverbod maakt moslimmeisjes ongelukkig’

Weinig onderzoek

Hoe beleven moslimmeisjes het verbod op het dragen van de hoofddoek? Zijn er gevolgen voor hun psychologische en professionele ontwikkeling? In samenwerking met Unia en PEP! vroeg ik dat aan een honderdtal adolescente moslima’s uit de derde graad van het Vlaams secundair onderwijs.

‘Identiteit komt niet uit de lucht gevallen.’

Dit thema werd nog maar weinig onderzocht. Ik ging zelf op pad om vragen te stellen en gegevens te verzamelen. Dat levert opvallende resultaten op.

Mijn schooltrauma

Uit de ontwikkelingspsychologie weten we dat identiteit niet uit de lucht komt gevallen. Persoonlijkheid ontstaat vanuit biologische, sociale en historische factoren.

Het hoofddoekenverbod zit helemaal verweven in deze factoren. Je kan dus verwachten dat het impact zal hebben op de identiteit van moslimmeisjes. Zo weten we dat een ernstig ongeval, onverwacht overlijden of diep trauma bepalend kan zijn voor het verdere leven.

Moslimmeisjes plaatsen het gedwongen afdoen van de hoofddoek in deze groep van ervaringen. “Ik ging altijd huilen toen ik moest aanhoren dat ik mijn ‘doek’ af moest. Mijn middelbaar ‘schooltrauma’, zo noem ik dat nog altijd.” Bijna elke bevraagde moslima voelt zich onzeker wanneer zij aan de schoolpoorten haar hoofddoek afdoet. “Ik voel me bekeken. Ik schaam me wanneer ik de school binnenkom en de school verlaat.”

Meer dan de helft van de leerlingen ervaart het afdoen van de hoofddoek als een vernedering. Je elke ochtend vernederd voelen, is een heftige emotie die impact heeft op je identiteitsontwikkeling.

Niet gemotiveerd

Het hoofddoekenverbod knabbelt ook aan de motivatie van deze meisjes. Bijna de helft is niet gemotiveerd om deel te nemen aan buitenschoolse activiteiten. De reden? Het hoofdoekenverbod.

Meisjes die daarentegen wel hun hoofddoek mogen dragen tijdens buitenschoolse activiteiten voelen zich meer gemotiveerd om deel te nemen. 

Identiteit

Een adolescent kan zijn identiteit pas volledig ervaren wanneer er een besef van innerlijke vrijheid en zicht op een zinvolle toekomst is.

Lees ook

Laten we er geen doekjes om winden

Ook dat is voor deze moslimmeisjes niet evident. Ze moeten zich op school voordoen als iemand anders. Ze voelen zich niet herkend en erkend omdat ze, samen met hun hoofddoek, een deel van hun persoonlijkheid aan de schoolpoorten moeten achterlaten. Ze passen zich aan: “Na een tijdje raakte ik eraan gewend. Ik legde me erbij neer. De school zou nooit aanvaarden dat ik hier een hoofddoek draag.”

Ze voelen zich in een hoek geduwd als ze met leerkrachten in discussie gaan over het hoofddoekenverbod. “Als dat verbod u niet aanstaat, verander dan van school,” zeggen sommige leerkrachten. “Ik heb weinig verweer tegen zo’n antwoorden.”

Alternatieven zoeken

Veel leerlingen proberen zichzelf te zijn door alternatieven te zoeken. Meer dan 80 procent van de bevraagde moslimmeisjes baseert haar studiekeuze voor het hoger onderwijs op het al dan niet mogen dragen van de hoofddoek.

Op die manier proberen ze hun toekomst een zinvolle betekenis te geven. “Ik wil heel graag lerarenopleiding of rechten studeren maar aangezien ik weet dat ik mijn hoofddoek moet uitdoen, ben ik op zoek naar een andere richting.” Maar dat beperkt hun keuzemogelijkheden. “Er is een beperkte schoolkeuze voor mij. Ik kan mezelf niet bewijzen.”

‘Meer dan 80 procent van de bevraagde moslimmeisjes baseert haar studiekeuze op het al dan niet mogen dragen van de hoofddoek.’

Hetzelfde verhaal als ze vooruitblikken op hun tewerkstellingsmogelijkheden. Dezelfde grote groep wijst een toekomstige job af bij een hoofddoekenverbod. Ook hier zoeken ze alternatieven. “Ik wil een eigen onderneming starten. Dan kan ik op mijn eigen werkplaats mijn hoofddoek dragen en ook dames aanwerven die welkom zijn met hoofddoek.”

Verward

Deze jonge meisjes raken ook verward op vlak van waarden en normen. “Je kan gewoon jezelf niet zijn. Je moet je verplicht aanpassen en je voordoen als iemand anders. Zodat de rest er gelukkig mee kan zijn. Terwijl jij achterblijft met de pijn en onderdrukking.”

Het hoofddoekenverbod geeft hen het gevoel niet te kunnen voldoen aan de waarden uit de samenleving. Want weigeren ze op school de hoofddoek af te leggen, dan worden ze gesanctioneerd. En doen ze de hoofddoek af aan de schoolpoort, dan strookt dat niet met de waarden van eigen geloof of gemeenschap.

“Ze hebben een stuk van mijn identiteit gestolen. Ze geven het gevoel dat je nooit geaccepteerd zult worden in de maatschappij. Dat breekt je mentaal want je kunt jezelf niet zijn en je zelfbeeld lijdt eronder. Je echte ‘ik’ wordt niet geaccepteerd.”

Welke keuze ze ook maken, ze botsen telkens met bepaalde waarden en normen. Het ontwikkelen van een eigen identiteit is dan een hele opdracht. 

Gelijke kansen

Elke adolescent moet gelijke kansen krijgen om zich optimaal te ontwikkelen. Waar nodig, moet je een duw in de rug krijgen om talenten maximaal te ontwikkelen. Dit kan alleen wanneer je goed zit in je vel.

‘Het debat gaat over adolescente meisjes, niet over een stuk textiel.’

Dit geldt ook voor deze meisjes. Want ook zij zijn adolescenten die de kansen nodig hebben om zich te ontwikkelen.

Toch ziet het schoolleven van deze moslimmeisjes er niet zo fraai uit. Het hoofddoekenverbod trekt diepe groeven in hun identiteitsbeleving en -ontwikkeling.

Het hoofddoekendebat moet de juiste focus kiezen. Het gaat niet over een stuk textiel, wel over adolescente meisjes met hun emoties, keuzes, talenten en verwachtingen. We zouden hen aan het woord moeten laten in plaats van hen het gevoel te geven dat zij onbelangrijk zijn.