Oude garelen
Begin vorige eeuw kwam Frederick Taylor, werktuigbouwkundig ingenieur, op het idee om de productieprocessen via rationeel-wetenschappelijke methodes te standaardiseren en specialiseren. Doel was meer winst. Het ‘scientific management’ en ‘de lopende band’ waren geboren. Het voetvolk moest zwijgen en volgen.
‘Winst wordt naadloos gekoppeld aan goesting.’
Begin 21ste eeuw verschijnen geavanceerde robotten op de werkvloer. De profitsector ontdekt dat de menselijke meerwaarde ligt in betrokkenheid en creativiteit. Steeds meer wordt er ingezet op de stuwende kracht van gemotiveerde medewerkers en op het samenwerken in zelfsturende teams.
Hier wordt winst maken naadloos gekoppeld aan duurzaamheid en goesting. ‘De revolutie van het nieuwe werken’, zo werd dat verleden jaar in een Canvas-reportage genoemd.
Nieuwe keurslijven
Ook de socialprofit maakte een drastische omslag. Maar dan in omgekeerde richting. Plots bepaalde het dogma van instrumentele kwaliteitszorg de marsrichting.
Achterhaalde ideeën die honderd jaar geleden goed waren om massa’s ‘Fordjes’ van de band te laten rollen, werden van onder het stof gehaald. Deze aftandse visie werd geïmplementeerd in productvreemde, immateriële settings als de gezondheidszorg, het welzijnswerk en het onderwijs.
Onder het garantielabel ‘Evidence Based Practice’ overspoelden handleidingen en reglementeringen, procedures en protocollen, stappenplannen en checklisten, metingen en registratieschema’s, formaliseringen, juridiseringen en standaardiseringen het werkveld. Allemaal vakkundig ingeblikt in kwaliteitshandboeken, de ultieme garantie van goed bestuur.
Belangrijkste resultaat? Gedreven en bedreven sociale professionals worden gedegradeerd tot uitvoerders van plannen die van bovenaf bedisseld zijn. Basiswerkers kunnen steeds minder in hun kracht en hun ambacht komen. Ze verliezen een pak betrokkenheid en intrinsieke motivatie, met stip de belangrijkste kwaliteitsmakers in zorg en welzijn.
Tool en doel
Ik stel het scherp, te scherp ongetwijfeld. Gelukkig verzandde Vlaanderen nog niet in Nederlandse scenario’s. Maar ook hier vallen de verliezen niet langer te negeren. Het aantal zorgwekkende zorgverleners groeit. Ze branden procedurerend hun roeping op.
‘Het aantal zorgwekkende zorgverleners groeit.’
Instrumentaliteit accordeert misschien met zorgvuldigheid, maar staat mijlenver van zorgzaamheid. Als de tools geen doel dienen buiten zichzelf, dan worden ze veeleer versmachters dan geleiders van contact en goede zorg.
Volgens het boekje
Het gaat hier over het cruciale verschil tussen ‘de dingen goed doen’ en ‘de goede dingen doen’. Als sociale professional moet je tegenwoordig vooral bewijzen dat je taken goed -lees efficiënt- uitvoert. Keurig volgens het boekje, liefst met de nodige bewijzen voor het geval dat…
Maar of je ook de goede dingen gedaan hebt, of je de cliënt ook de goede zorg geboden hebt, vraagt heel andere vaardigheden. Om echt het verschil te maken, kom je onvermijdelijk uit bij wat lector Agnes Verbruggen zo mooi ‘De ziel van de stiel’ noemde. Minder hapklaar, minder zo maar te vatten en te meten, maar zo veel meer effectief en kwaliteitsvol.
Noorden kwijt
Ondertussen bouwen de Torfsen en Colruyten van deze wereld hun bedrijven succesvol uit vanuit ethisch-relationele principes als verbondenheid, zorgzaamheid en duurzaamheid. De socialprofit volgt een andere richting.
De sector van het immateriële leven gaat steeds meer de individualistische toer op. Ze zoekt haar houvast in rationeel-instrumentele trukendozen. In simpele, stapsgewijze, doelgerichte rechtlijnigheid. Die zoveel beloftes in zich draagt, maar haaks staat op het kwetsbare en grillig-onberekenbare wezen dat de mens altijd zal blijven.
‘De maakbaarheidsdrift zit diep ingebakken in onze samenleving.’
Dat we het noorden kwijt zijn, heeft ongetwijfeld te maken met het diepgeworteld westers paradigma van ‘bemachtigen en beheersen’. Controlisme en maakbaarheidsdrift zitten ondertussen stevig ingebakken in onze samenleving. Als een onzichtbare hand sturen zij ons doen en laten. Het toeval willen we uitschakelen. Het noodlot willen we negeren. Onze beperktheden willen we overrulen.
Georganiseerd weerwerk
In zo’n wereldbeeld krijgen procedures en stappenplannen meer waarde toegedicht dan ze op het werkveld kunnen waarmaken. Maar zoals biologische genen, zijn ook culturele bakvormen moeilijk te veranderen.
‘Weerwerk is nodig.’
Om het instrumentalisme in welzijnsland terug te dringen naar de plaats die het verdient, is georganiseerd weerwerk nodig. Op de eerste plaats van hen die er dagelijks mee moeten omgaan.
Als de sociaalwerkconferentie 2018 goed sociaal werk wil promoten en beveiligen, dan moet ze ook de excessen van de welzijnsregelneverij en de instrumentenbrij tegen het licht gaan houden. Zowel zorgverleners als zorgvragers zullen ermee gediend zijn.
Reacties [9]
Over welke benadering van evidence-based werken en effectiviteit heb je het?
Deze van de positivisten, de sociaal constructivisten, de kritisch realisten ….
Het gevaar van containerbegrippen te gebruiken, waarbij iedereen weet wat het betekent, maar voor iedereen toch nog iets anders is, zonder te vertellen wat je precies bedoeld, polariseert en vernietigd al te vaak het debat.
Dit zou toch jammer zijn, en zou ons 10 jaar terug in de tijd brengen.
Uitwassen en verkeerd gebruik van systemen bestrijden is een nobele zaak, maar laat ons het kind niet met het badwater weggooien.
Sterk dat jij nu al weet Eddy wat wel en niet nauwelijks aan bod zal komen! Daar moet toch geld mee te verdienen zijn :)
Anderzijds moeten we erkennen dat de welwillendheid ten aanzien van die welzijnsregelneverij vaak sterker is dan critici denken, meer zelfs, nogal wat vragen vanuit de werkvloer geven direct aanleiding tot nog meer regelneverij. De bal in een ander zijn kamp leggen is zeker nodig maar ook binnen het sociaal werk (incl. de opleidingen) mag best ook in eigen boezem gekeken worden. Wat ook gebeurt in de werkgroepen ter voorbereiding van de sociaal werkconferentie.
Over hetzelfde thema: http://www.knack.be/nieuws/belgie/zorgen-is-geen-bandwerk-maar-bindwerk/article-opinion-818275.html
Terechte bekommernis over de new(?) managerial excessen in welzijnsland. Hopelijk besteedt de sw conferentie ook daar inderdaad wat aandacht aan. Hebben sw’ers die hele drek overigens ook niet ten dele aan zichzelf te danken? Of: Wie is schuldig aan de uitholling van het ambacht
Ik denk dat je terecht wijst op een verkeerde toepassing van evidence-based methodieken naar hulpverleners. Waardoor ze zich in een keurslijf gevat voelen. Toch heb ik ervaren dat hulpverleners écht wel open staan voor onderzoek, nieuwe methodieken, enz. mits ze de ruimte krijgen om ze te hanteren . Hulpverleners dienen hun methodieken aan te passen aan de cliënt en niet omgekeerd. In die zin ben ik ook een koele minnaar van kwaliteitshandboeken met strakke procedures. Ik ben daarentegen wel een aanhanger van Peter F. Drucker die stelt dat kwaliteit in hulpverlening, niet bepaald wordt door wat de hulpverlener er aan methodieken en procedures in steekt, maar wel door wat de cliënt er voor zichzelf uithaalt om meer greep te krijgen op z’n levenssituatie ( empowerment) . En, dat is ook evidence-based aangetoond, de kwaliteit van de relatie cliënt-hulpverlener is veel belangrijker dan de procedures of de methodieken.
Kort door de bocht! Zo moet het in een opiniestuk, maar toch opletten dat je niet uit de bocht vliegt. En ik deel je bezorgdheid en pleidooi, ook al vind ik het nogal zwart/wit gesteld. Evidence Based kan trouwens even goed een argumentatiekader bieden om net komaf te maken met lineaire en gestandaardiseerde praktijken. De link naar de sociaalwerkconferentie lees ik dan als een oproep en bezorgdheid? Dat het over heel veel zal gaan maar niet daarover? Jij weet meer dan ik! Waarom denk je dat? In die zin deel ik de opmerking van Marc Verhelst: de sociaal werkers zitten mee aan het stuur van die conferentie. Onderschat ze niet. Vanuit mijn persoonlijke ervaring denk ik dat het wel gaat lukken – veel kritisch constructieve stemmen die terecht vragen stellen bij het (new)managerialism, maar ook alternatieven aanreiken. Ook op niveau van organisaties maken veel actoren de bocht: Taylor trekt aan ‘t kortste eind: misschien gaat je opinie vooral om het verleden en niet om de toekomst?
Help deze tendens tegen te gaan. Wordt lid van De Bende van de Paarse Krokodil.
En doe mee aan de Dag Tegen Bureaucratie op maandag 3 juli.
https://www.facebook.com/groups/1903741649904316/
https://www.debendevandepaarsekrokodil.be/
In de weg naar de sociaalwerkconferentie zijn de basiswerkers en zorgverleners zelf aan het woord: aan hen om de toekomst mee te bepalen!
Zeker lezen
Sociaal werk op het platteland: ‘Voor sommige cliënten is schaamte het grootste probleem’
Wat kan de lokale politiek aan armoede doen? ‘Regels strenger maken is niet altijd de oplossing’
Voedselonzekerheid: in het spoor van kwetsbare bewoners in Antwerpen-Noord
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies