‘Wij willen een wereld die onze Afrikaanse helden eer aandoet’

Comfortabele bubbel

Ik reageer al een tijd niet meer op artikels van witte schrijvers over issues gelinkt aan zwarte mensen in België. Omdat ik mijn tijd en energie liever steek in het creëren.

Toch vraagt de column van voormalig VRT-journalist Walter Zinzen in MO* Magazine ‘Black Lives Matter: ook in Afrika?’ om een antwoord. Niet alleen omdat het bulkt van de misvattingen, maar vooral omdat dit soort artikels witte mensen in hun bubbel houdt.

‘Walter Zinzen spelt zwarte jongeren de les en steunt daarbij op kennis die niet overeenstemt met de werkelijkheid.’

Een comfortabele bubbel vanwaaruit je met een middenklasse, oud en wit perspectief kan kijken naar maatschappelijke fenomenen. Vanwaaruit je stelling kan innemen zonder dat je met de voeten in de hedendaagse realiteit staat.

Zinzen maakt gebruik van deze tragische bubbel om zwarte jongeren de les te spellen en steunt daarvoor op de kennis die hij doorheen de tijd consumeerde. Kennis die niet overeenstemt met de werkelijkheid van vandaag.

Wat schreef Zinzen?

Het centrale punt van Walter Zinzen is dat zwarte jongeren en Black Lives Matter-activisten alleen naar Amerika kijken voor hun helden en louter bezig zijn met zwarte levens in de Verenigde Staten.

Hij schildert activisten af als mensen die geen weet hebben van de realiteiten van het Afrikaanse continent. Ze zouden hun kennis en inspiratie louter halen bij Afro-Amerikaanse verhalen, denkers en strijders. Kortom: wij als zwarte mensen die op straat komen, moeten ook omkijken naar het continent van onze “voorouders”.

Zinzen eindigt zijn betoog met de volgende uitspraak: “Dat onze BLM’ers zich laten inspireren door de niet aflatende strijd van Amerikaanse zwarten is begrijpelijk. Maar waarom vergeten ze het continent van hun voorouders?, vraagt een oude blanke man zich af.”

Mee ontmantelen

Om te starten: een oude witte man mag zich zeker deze vragen stellen. En indien hij het oprecht goed meent, kan hij ze kracht bijzetten door zich te engageren in de strijd ter ontmanteling van deze ongelijkheden waar hij zoveel baat bij heeft.

Dus meneer Zinzen, u mag mee deze systemen ontmantelen die in onder andere Congo tot op de dag van vandaag zwarte levens verwoesten.

Terug naar Zinzens vraag

Het Afrikaanse continent is voor de meesten van ons – waaronder ikzelf – niet enkel het continent van onze voorouders, het is onze geboorteplaats of het is de geboorteplaats van onze ouders.

‘Voor zwarte jongeren en hun ouders is de politieke en economische situatie in hun geboorteland wel een bekommernis.’

Door de vraag te stellen – “Waarom vergeten ze het continent van hun voorouders?” – doet Zinzen de waarheid geweld aan. Voor de meeste zwarte jongeren en hun ouders is de politieke, sociale en economische situatie in hun geboorteland wel een dagelijkse bekommernis. Dit zie je aan de mediaconsumptie, relaties en financiële transacties. Zo stuurden we met zijn allen in 2018 zo’n 46 miljard dollar naar Sub-Sahara Afrika alleen al.

Zowat al mijn vrienden en kennissen die de middelen hebben, willen naar het Afrikaanse continent. ‘The Year of Return’ bood veel van hen deze mogelijkheid.‘The Year of Return’ was een actie van Ghana in 2019 om diaspora aan te moedigen de plek van hun roots te bezoeken.Zo goed als iedereen van hen die naar Afrika ging, wil tijdelijk of permanent terug.

Er zijn ook mensen, zoals onder andere Tracy Tansia Bibo, die geweldige dingen trachten te realiseren in hun geboorteland en die dit ook in de Vlaamse witte media onder de aandacht brengen. Trouwens, Tracy is een van die Belgische Black Lives Matter-activisten waar Zinzen het over heeft.Tracy Tansia Bibo start binnenkort als columnist voor MO*, nvdr.

Niet enkel Afro-Amerikaanse helden

Uit Zinzens veronderstelling dat we ons alleen door Afro-Amerikaanse helden laten inspireren, kan je duidelijk afleiden dat hij geen voeling heeft met BLM’ers en hun helden. Zeker niet met de jongerenorganisaties in Brussel en Antwerpen die de afgelopen jaren, met de hulp van oudere generaties, Afrikaanse helden leerden kennen.

‘In Belgische geschiedenisboeken zal je niet veel lezen over onze helden.’

Neem bijvoorbeeld het project van Zakayo Wandoloh in 2018 waar hij met de jongerenorganisaties Kilalo en Kolamela Afrikaanse helden besprak. Of de eerste editie van Black History Month Belgium die gebruik maakte van Afrikaanse cinema als lens om thema’s zoals genderrelaties, kolonialisme, leven met een beperking en migratie te bespreken.

In de mainstream media en in onze Belgische geschiedenisboeken zal je niet veel lezen over deze helden. Dus doen veel van ons een dubbele scholing. Op school laten we ons onderwijzen over witte verhalen, met af en toe een vermelding van een Afro-Amerikaanse held en een vleugje Nelson Mandela. Buiten school moeten we zelfstandig alle andere helden ontdekken en bestuderen.

Maar waarom zouden we überhaupt het feit dat we Afrikaanse helden hebben met de witte wereld moeten delen? Moeten we betogen zodat België acties onderneemt? Onze helden werden allemaal vermoord door het Westerse (neo-)koloniale project, al dan niet via proxies. En de wapens die weerklinken in deze oorlogen vinden hun oorsprong bij ons. Een instabiel Afrika, daar hebben veel te veel mensen baat bij. Ziet u meneer Zinzen, we hebben het kapitalistische neo-koloniale spelletje in de gaten.

Enkele namen

In zijn column schotelt Walter Zinzen ons enkele namen voor. Maar hij moet zich geen zorgen maken, wij kennen Amilcar Cabral (een beetje) en we kennen tonton Thomas Sankara (goed). En ja, wij kennen El Hadjj Malik Shabazz (Malcolm X) zeer goed, omdat hij voor vele diaspora jongeren de brug is naar Marcus Garvey en Frantz Fanon.

‘Vrouwen worden weggelaten uit boeken en vertellingen.’

Fanon brengt ons op zijn beurt naar Algerije en de negritudebeweging. Negritude is onze brug naar de verzet- en bevrijdingsstrijders van het Afrikaanse continent, waar Westerse mogendheden despoten en poppetjes installeerden en waarvan een bovenklasse tot op de dag van vandaag de vruchten plukt.

In de opsomming die Zinzen maakt komt nog een ander probleem tevoorschijn; hoe vrouwen uit de strijd die toen en nu wordt gevoerd, worden weggelaten uit boeken en vertellingen. Voor de geïnteresseerde lezer, hier zijn een paar namen: de Dahomey krijgers, Gisèle Rabesahala en Wangari Maathai.

We weten ze te vinden

De verhalen over onze helden en hun boodschappen bereiken ons nog niet genoeg. Deels omdat zoveel kennis verwoest is. Deels omdat het veel gemakkelijker is om aan informatie te komen over Afro-Amerikaanse geschiedenis. En deels omdat onze ouders niet graag praten over deze helden, want het opent een portaal naar hun trauma’s en verloren hoop dat het Afrikaanse continent waarlijk vrij kan zijn. Dus zwijgen ze.

‘We weten onze Afrikaanse helden heus wel te vinden.’

Maar vergis je niet, we weten onze Afrikaanse helden heus wel te vinden (voor de meesten van ons zijn dat onze ouders, trouwens). Met de tijd zal mijn generatie nog sterker de brug slaan en plaatsen creëren zodat de volgende generatie niet zo zal moeten zwoegen om deze mannen en vrouwen te vinden.

Onderlinge gesprekken

Er zijn nog vele zaken die ik bewust niet zal delen, meneer Zinzen. Niet uit intellectuele oneerlijkheid of luiheid, maar eerder omdat bepaalde gesprekken witte mensen niet aangaan. Dit zijn gesprekken die we onderling voeren, ver weg van witte geesten.

Dat is, denk ik, de grootste zorg van de meeste witte mensen: ze krijgen geen toegang meer tot onze hoofden en ons leed. Don’t blame us, we hebben echt geprobeerd om debatten te voeren in de media, maar het was ons de gevolgen voor ons mentaal welzijn niet waard.

Context is alles

Tot slot. De Black Lives Matter-beweging is in de eerste plaats solidair met Amerikaanse zwarte levens. Het gaat om solidariteit die geënt is op het feit dat we allemaal deel uitmaken van de zwarte diaspora in witte landen en witte systemen.

‘Onze eisen gaan over veel meer dan Koning Leopold II.’

Het is de lokale context die een BLM-betoging in België deels anders maakt dan een in Nederland, Amerika, Nigeria, Kenia, Zuid-Afrika of Congo. Maar overal staat het aanklagen van systemen van onderdrukkingen, contextgebonden politiegeweld en militarisering van politie centraal.

Neem nu de recente EndSARS-beweging in Nigeria, een voorbeeld waar Zinzen over keek. Die reeks van massaprotesten tegen extreem geweld door een speciale politie-eenheid kon wereldwijd op steun rekenen onder de Afrikaanse diaspora. Zo zie je dat context veel bepaalt.

En nog een laatste. Laat je niet misleiden, onze eisen tijdens een BLM-betoging gaan over veel meer dan Koning Leopold II. We willen resoluut een wereld scheppen die helden als Lumumba, Cabral, Sankara en Maathai eer aandoet. Daar gaat het ons om.