Succes staat niet gelijk aan geld

Dichteres

“Noem één ding dat de kwaliteit van uw leven zou verbeteren.” De weekendbijlage van De Standaard heeft een rubriek waarin elke week dezelfde vragen worden gesteld aan mensen van allerlei slag. Een dichteres antwoordde twee weken terug: “Succes.”

Met vraag en antwoord kan je heel wat richtingen uit. Wat betekenen kwaliteit van leven en succes?

‘Wat betekenen kwaliteit van leven en succes?’

Kwaliteit van het leven kan betekenen dat je je geen zorgen hoeft te maken over gezondheid, onderdak, voedsel, of transport. Basisbehoeften. Succes kan dan zijn dat je die kwaliteit kunt verzekeren door te doen wat je graag doet.

Voor de dichteres zou dat betekenen dat ze met dichten in staat is om toegang te krijgen tot goede gezondheidszorg, in een huis woont met stromend water, verwarming en isolatie, dat ze zonder problemen in de supermarkt gezond eten kan kopen dat ze lekker vindt, en dat ze zich vrij kan verplaatsen. En dat ze dat nu allemaal niet heeft of kan.

In deze optiek ben ik de minst succesvolle fictieschrijver van de lage landen. Erger nog, ik heb in vier jaar geen boek meer uitgebracht. Omdat ik ook andere dingen doe dan fictie schrijven, heb ik wel een goede dokter, een woning, eet ik wat ik wil, en ga ik van hier naar ginder dat het een lieve lust is.

Meten is weten

Ik vermoed dat de bovenstaande definities van ‘kwaliteit’ en ‘succes’ niet van toepassing zijn op de dichteres. Ik kan me voorstellen dat ze eerder denkt aan een door het dak schietende boekenverkoop, internationale bekendheid, de Nobelprijs, een riante villa, een dikke Tesla, een chirurg in Zwitserland en elke dag eten in een viersterrenrestaurant.

Ik weet het niet, ik ken de mevrouw niet, en de rubriek is zo geformatteerd dat het onmogelijk is om te achterhalen wat de diepere betekenis van de antwoorden zijn. Ik heb dus geen waardeoordeel over de dichteres.

Voorzien in de basisbehoeften is in ons meritocratisch, neoliberaal, kapitalistisch model geen kwaliteitsvol leven. Het is slechts een stap verwijderd van dat van een uitkeringsbehoeftige, en dat is per definitie verwerpelijk.

Waardering

Waardering voor wat je doet, staat niet gelijk aan succes. Succes is een synoniem voor hoeveelheid. En zoals kapitaal moet accumuleren, moet succes dat ook. Het moet groeien, er moet steeds meer van komen.

‘Waardering is moeilijker te meten dan succes.’

Een hoeveelheid kun je meten: verkoopcijfers, kijk- en luistercijfers, aantal bezoekers. Als het getal hoog is, ben je succesvol.

Waardering is veel moeilijker te meten, al hebben marketingmensen daar ongetwijfeld een onfeilbaar instrument voor. Iets dat erop neerkomt dat als iets goed verkoopt, mensen er waardering voor hebben. Maar dat zijn baarlijke nonsens. Succes en waardering zijn zelfs tegengestelde begrippen in de kapitalistische gedachtegang.

Tina

Ik mag het rubriekje graag lezen. Het is de uitwaaier van een doorgaans serieus magazine met degelijke journalistiek. De gestelde vragen zijn ietwat luchtig en grappig, en zoals gezegd, je kunt er alle kanten mee uit.

‘Succes wordt afgemeten aan je financiële waarde.’

Wat me opvalt is hoe ernstig de meeste mensen erop antwoorden. Maar meer nog, hoe luchtig of grappig de vragen ook lijken te zijn, ze tonen aan hoe diep de idee van groei en succes zijn doorgedrongen in de vezels van de maatschappij. Zelfs bij mensen waarvan je uitgaat dat ze die maatschappij door hun beroep als artiest in vraag stellen.

Succes wordt afgemeten aan de financiële waarde die je hebt. En dus niet aan, bijvoorbeeld, de hoeveelheid mensen die je graag ziet, of dat je lekker in je vel zit door te doen wat je graag doet.

Hoe die meritocratische, neoliberale, kapitalistische gedachte ons leven leidt, is een van de gegevens waar we nauwelijks stil bij staan. We gaan ervan uit dat er geen alternatief is. We hangen ervan af als een slavin van haar meesteres.

Reuma

Laat ik een goednieuwsvoorbeeld geven. Het biotechbedrijf Galapagos zal naar alle waarschijnlijkheid een medicijn op de markt brengen dat het leven van reumapatiënten kan vergemakkelijken.

‘Ik ben een reumapatiënt. Reumatoïde artritis is geen kattenpis.’

Ik ben een reumapatiënt. Zulk nieuws maakt me dan ook intens gelukkig. Reumatoïde artritis is namelijk geen kattenpis.

Op het radionieuws werd duiding gegeven. Door een economische journalist. Deze man was vol lof over de firma. Hij had het over de beursgang, en hoe dankbaar we moeten zijn, want zonder ons economisch model had Galapagos nooit de financiële ruimte gehad om dat medicijn te ontwikkelen. Wij kunnen alleen maar overleven omwille van dat superbe economische model.

Galapagos is succesvol omdat het geld weet te genereren. Niet omdat het de kwaliteit van het leven van reumapatiënten verbetert.

Falen

Als succes gelijk staat aan geld is dat in een meritocratie je eigen verantwoordelijkheid. Want: ‘there is no such thing as society’. Er is alleen een samenraapsel van individuen, en identiteit wordt enkel vormgegeven door dat individu.

‘Je bent enkel verantwoordelijk voor je eigen succes.’

Alsof ouders, vrienden, land van herkomst of omgeving geen enkele rol spelen. Alsof een tikkeltje geluk en hulp niet zouden bestaan. Je bent enkel verantwoordelijk voor je eigen succes. En falen is daarbij geen optie.

Toen ik voor StampMedia werkte, probeerden we jongeren de liefde voor journalistiek bij te brengen. De jongeren hadden met elkaar gemeen dat ze stonden te trappelen om zich te uiten, om zich te spiegelen aan hun voorbeelden. Dat waren zeker niet alleen journalisten, integendeel. Maar wel rolmodellen.

Dat vonden we prima. We vertelden hen er wel bij dat ze niet meteen hoge toppen zouden scheren, dat ze niet meteen het niveau van hun rolmodellen zouden halen, dat ze zouden falen, maar dat ze die mogelijkheid kregen. Dat StampMedia geen school is waar ze goede punten op een examen moesten scoren.

We zeiden niet dat falen een voorwaarde voor succes was, maar dat was wel degelijk ons uitgangspunt. Nadat ze tegen de muur waren gebotst, raapten we hen weer op. We ondersteunden ze en zetten ze weer op weg.

Evenwicht

Die jongeren van toen zie ik nu her en der opduiken, al dan niet als journalist. Kamal, Arne, Gunther, Charis, Samir, Marieke, Sander, Wided… Ze zoeken hun weg, doen wat ze moeten doen, soms ook wat ze niet moeten doen, ze vallen en staan op.

‘Is evenwicht geen mooiere invulling van succes?’

Een van hen zei me onlangs dat ze na lang zoeken een balans gevonden heeft. Evenwicht.

Evenwicht. Is dat geen veel mooiere invulling van succes? Zou het ook geen betere insteek zijn voor een succesvolle economie? In plaats van alsmaar te groeien en te produceren en onze planeet naar de verdoemenis te helpen? Hergebruiken, herverdelen, het een naar het ander laten circuleren, groei niet beschouwen als een doel op zich, maar als een middel om tot evenwicht te komen? Volgens mij zou dat onze levenskwaliteit gevoelig verbeteren.

Misschien bedoelde de dichteres dat wel met succes: dat ze nog geen evenwicht heeft gevonden. In dat geval kan ik haar begrijpen, want dan zou ik hetzelfde antwoord moeten geven.