‘Zet het begrip kostenefficiëntie bij het groot vuil’

Winter in Zuid-Afrika

Ik was voor tien dagen in Zuid-Afrika.

Of die reis te verantwoorden is in deze ecologisch barre tijden? Dat is een terechte vraag. Maar wel één waar ik volmondig ‘ja’ op moet antwoorden. Mijn oudste dochter zat er voor drie maanden. Ze vierde er haar negentiende verjaardag.

‘Mijn reis was kostenefficiënt. Ik had waar voor mijn geld.’

Bovendien was de prijs van het vliegticket, zelfs voor een armoezaaier als ik, geen argument om niet te gaan, want belachelijk goedkoop. Om de vlucht te betalen, heb ik dus geen boterham gelaten, hooguit wat minder choco gebruikt. Mijn reis was wat om het even welke politicus vandaag ‘kostenefficiënt’ zou noemen. Ik had waar voor mijn geld.

Dat deze redenering op verschillende vlakken problematisch is, besef ik maar al te goed, maar daarover op een andere keer meer. 

Gezichtsscanner bij douane

Op de luchthaven van Charles de Gaulle maakte ik kennis met een gezichtsscanner. In een gleuf moet je je paspoort schuiven. Om in de scanner te kijken, moet je op twee geschilderde voeten staan. Is alles in orde, dan gaat het poortje open.

Heeft het te maken met software die nog in de kinderschoenen staat of met stofjes in de scanner? Feit is dat bij elke scanner een douanebeambte staat die het ding, dan wel de passagier moet helpen. Kostenefficiënt zijn die scanners nog niet, maar er moeten prioriteiten gesteld worden. U begrijpt.

Gelukkig ben ik een witte man van middelbare leeftijd. Ik heb geen naam die klinkt alsof ik een bommengordel onder mijn lederen jack draag. Ik ben dan ook zonder noemenswaardige problemen de controle gepasseerd.

Orlando West, Soweto

Lebo’s is een ‘backpackers lodge’ in Orlando West, Soweto.

Een unieke plek omwille van de locatie. Vijfentwintig jaar na de apartheid is het nog steeds niet evident dat witte mensen zich in een township begeven. Er is nog steeds veel angst en onwetendheid. En ook nog veel puur en onversneden racisme. In alle mogelijke richtingen.

‘Lebo is een man waar de Vlaamse ondernemerspiemel keihard van wordt.’

Maar Lebo trekt zich daar niks van aan. Geboren en getogen in Soweto, en daar onmetelijk trots op, maakte hij van een afvalberg eigenhandig een mooie, gezellige plek waar toeristen gesoigneerd worden als koningen. Veilig en al.

Lebo is niet alleen een vriendelijke man, hij is een zakenman, niet vies om de handen uit de mouwen te steken. Zijn uiteindelijke doel is winst maken. Lebo is een man waarvan de Vlaamse ondernemerspiemel keihard wordt.

Maar Lebo woont niet in Vlaanderen, wel in Zuid-Afrika. Een land waar hebzucht, corruptie en machtshonger maken dat de elektriciteit elke dag uren uitvalt. Lebo en zijn team moeten zorgen dat ook tijdens die stroompannes de gasten niets te kort komen. Geen evidente oefening. Maar hoe ze het doen, is geniaal: vriendelijk en hulpvaardig, met oog en begrip voor menselijkheid. Zelfs na dertig uur zonder stroom, in de striemende regen, bij een temperatuur van twaalf graden (wat echt wel koud is in de zomer) staan wij, gasten centraal.

Dat lijkt logisch, maar dat is het in zulke omstandigheden allerminst. En doorgaans zijn die inspanningen ook niet erg kostenefficiënt.

Zwaaien met excelsheets

Kostenefficiëntie, het nec plus ultra van het Vlaamse ondernemerschap, is helaas doorgedrongen tot de politiek en het beleid. Excelsheetpolitiek. Meten is weten. Zwart op wit. Geen speld tussen te krijgen. Maar gevoelloos als een kampbewaker.

‘Kostenefficiëntie is doorgedrongen tot het beleid.’

Het uit zich in een hardvochtig besparingsbeleid van de Vlaamse regering met TINA (There Is No Alternative) als overschouwende matrone. Een beleid waar niemand aan ontsnapt, behalve de noeste ‘Vlaamsche’ ondernemer.

Zo’n beleid smeekt om protest en dat is er ook gekomen. Vanuit de zorgsector, media, cultuursector en het onderwijs. Zowat iedereen stond op zijn achterste poten, maar de politiek blijft Oost-Indisch doof zwaaien met excelsheets.

Baby’s

Tot het over baby’s gaat. Dan wordt iedereen wakker.

Op een totaal aan 3000 materniteitsbedden zijn er 600 te veel, heeft het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheid berekend. Dat is allesbehalve kostenefficiënt. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) ziet daar een “opportuniteit” in voor onze gezondheidszorg. Het geld dat nu in die overtollige 600 bedden gestoken wordt, kan beter benut worden door extra te investeren in knelpuntdomeinen. Aldus de minister.

‘Tot het over baby’s gaat. Dan wordt iedereen wakker.’

Hoewel deze redenering perfect past in de ideologie van de excelsheetpolitiek kreeg mevrouw De Block me daar toch bagger over haar heen gesmeten! Van alles en iedereen, maar misschien nog het meest van de meerderheidspartijen. “Materniteiten zomaar sluiten, is geen optie”, klonk het bij de N-VA. En ook nog: “Materniteiten mogen niet in het teken van economische rendabiliteit staan.” Deze kwam van de PS-oppositie.

Selectieve verontwaardiging

Ik begrijp dat. Meer nog, ik ben het daar mee eens. Het zou geen probleem mogen zijn dat vrouwen op een rustige manier bevallen, bijgestaan door vroedvrouwen en verplegend personeel dat niet op het tandvlees zit. En artsen die tijd hebben om echt te luisteren naar patiënten. Het is goed dat daar lawaai rond gemaakt wordt.

Maar het is selectieve verontwaardiging. Want wie blijft er ongevoelig bij dat wonder der natuur, bij het allerschattigste wat er is: een blozende baby? Bij een stralende, maar uitgeputte moeder met zo’n slokkend zuigmonstertje aan haar tiet? Het kan geen kwaad om als politicus boos te zijn op mevrouw De Block, want dat kost je geen stemmen. Integendeel, misschien levert het nog wel wat op. Kiezers bijvoorbeeld.

Lot van migranten

Anders is het als het gaat over de media, cultuur, welzijn en onderwijs die op water en brood worden gezet. Anders is het als het gaat over het lot van asielzoekers en hoeveel kinderbijslag die wel niet trekken en het hoofd van een regering die daarover staalhard liegt. Anders is het als het gaat over extreemrechts gespuis dat zogenaamd kwajongensstreken uithaalt toen ze de fucking Hitlergroet brachten in Breendonk.

‘Over een fucking Hitlergroet in Breendonk wordt geen lawaai gemaakt. Niks. Nada. Noppes.’

Daar wordt allemaal weinig tot geen lawaai over gemaakt. Niks. Nada. Noppes.

Weet je waarom niet? Omdat dat niet kostenefficiënt is. Wat er nu geïnvesteerd wordt in protest tegen het voorstel van mevrouw De Block, wordt gegarandeerd terugverdiend. Dat ligt anders bij vluchtelingen. Bij kwetsbare mensen. Bij subsidieslurpers. Bij een onafhankelijke openbare omroep.

Het is pathetisch hoe het bijna volledige politieke spectrum, zelfs ter linkerzijde, niet in staat is om fundamentele menselijkheid los te koppelen van economische rendabiliteit, omdat ze vrezen dat een menselijk, empathisch standpunt hen stemmen kost.

Onmenselijk regime

Net voor ik uit Soweto vertrok, kwam Lebo me nog persoonlijk groeten. En bedanken. En daarna deed zijn vrouw hetzelfde.

Hun filosofie is dat als zij hun gasten waar geven voor hun geld, ze dat vertellen tegen vrienden en familie. En met een beetje geluk komen die vrienden en familie dan ook bij hen logeren. Zeker op momenten zonder stroom is dat een investering die Lebo op korte tijd niet terugverdient.

‘Democratie heeft niet gebracht wat werd aangekondigd. Niet op vlak van onderwijs, infrastructuur of werk.’

Lebo heeft de omwenteling van het apartheidsregime naar democratie meegemaakt en gezien dat die niet gebracht heeft wat werd aangekondigd. Niet op vlak van onderwijs, infrastructuur of werk. Hij realiseerde zich dat hij vooral zijn eigen boontjes moest doppen en zelf een plan moest uitdokteren. Zo eentje dat vruchten afwerpt op lange termijn. Het is zijn enige manier van overleven. Langetermijndenken in plaats van onmiddellijke kostenefficiëntie.

Is het omdat hij weet dat menselijkheid tonen veel meer opbrengt dan het afwegen van cijfers? Omdat hij een van de meest onmenselijke regimes aller tijden nog aan den lijve heeft ondervonden?

En als dat zo is, betekent dat dan dat wij eerst door de ervaring van een onmenselijk regime moeten, vooraleer we begrippen als kostenefficiëntie bij het groot vuil kunnen zetten? Vooraleer de nodige menselijkheid opnieuw zijn intrede zal doen in dit Vlaamse land?