‘Detentieschade is alleen een goed woord bij Scrabble’

Twaalf jaar niet vrij

“Die moeten we hebben.” Zeg ik. Ik stap de tram op en wring me tussen de mensen in.
Wanneer ik me omdraai, kijk ik recht in haar doodsbange ogen. Verstijfd staat ze op het voetpad.
Haar neusvleugels en lippen trillen. Zweet parelt langs haar slapen.
“Nee.” Het kost haar moeite die weigering uit te spreken.
Verward stap ik terug af. De deuren klappen achter me toe.

‘Twaalf jaar heb ik in de bak gezeten. Met gezelschap dat ik niet mocht kiezen.’

Ze gaat op een bankje zitten en steekt nerveus een sigaret aan.
Ik zet me naast haar.
“Twaalf jaar”, zegt ze stil. “Twaalf jaar heb ik in de bak gezeten. Letterlijk, in een veel te kleine ruimte. Met gezelschap dat ik niet mocht kiezen. Mensen die betaald werden om mij te controleren en te zeggen wanneer ik wat moest doen. Eten uit plastic zakken, dat ik niet zelf mocht klaarmaken. Verblind door tl-lampen en soms wat zon. Opgesloten door deuren die dichtklappen.”

Ze sluit haar ogen. “Ik heb al die tijd de dagen zit aftellen. 4.380 dagen. Tot ik vrij was.”
“Nu begin ik op te tellen. Drie maanden al.” Ze zucht, schopt tegen een blikje en sist: “Ik ben verdomme niet vrij.”

Wakker liggen

Ze gaat verder. Dat ze ’s nachts wakker ligt, want er is geen lawaai.
Ik glimlach om haar reden.
Dat er altijd iemand in haar kamer was, die snurkte of ademde. Elke nacht licht en geluid. Nu is het doodstil en pikdonker.

Ik ben in haar studio op bezoek geweest. Het is de kelderruimte van een oud gebouw. Een eenpersoonsbed en een douche. Een kookplaat, frigootje met erbovenop een microgolf. Het toilet is boven, op de gang. Alles in één ruimte met een vaste opstelling. De rooster aan het kelderraam doet denken aan tralies. Het geeft uit op een binnenkoer, die vooral dient om vuilniszakken te verzamelen.

“’s Nachts kom ik uit bed om te checken of mijn deur wel op slot is”, zegt ze. “En terwijl ik daar sta vraag ik mij af wanneer ik daarmee ga stoppen. Met mezelf op te sluiten. Uit gewoonte.”

“Weet ge dat ik me pas veilig voel als ik die sleutel omdraai? Da’s toch te absurd, jarenlang hebben ze dat met mij gedaan. En nu doe ik het zelf.”

Detentieschade

Verbeten trekt ze de rook in haar longen.

“Detentieschade is enkel een goed woord als ge ’t kunt leggen bij Scrabble.” Zeg ik, guitig en bloedserieus tegelijk.

“Pfff, er zit niet eens een “X” in”, antwoordt ze scherp.
“Tenzij je er ‘ex’ voorzet”, kaats ik terug.
“Dat is het dus hé Kaat, het wordt toch nooit ‘ex-‘.” Ze kijkt weg, in de hoop dat ik de traan in haar ooghoek niet zie.
Ik zwijg. Er is geen jeugdig enthousiasme, geen woordspelletje dat dit kan weerleggen.
Net mijn twee sterktes.

Ze port me met haar ellenboog en wijst naar een voorbijrijdende bus. “Kom, we pakken die!” Ze springt recht, trapt haar sigaret uit en begint te lopen.
“Huh, maar die gaat de verkeerde kant op?” roep ik haar na.
“Jaaa,” glundert ze, “Maar die is leeg!”

En ik, ik volg haar.