Stap voor stap 2

Vanwaar, waarheen en hoe

De stap voor stap methode ontstond in de jaren negentig vanuit een onderzoeksproject ‘Pedagogische preventie’, om ouders van jonge kinderen te ondersteunen bij de opvoeding. In een eerste publicatie over deze methode (1991) ging het om kinderen van 0 tot 4 jaar.

De auteurs maken zich sterk dat er nood is aan een dergelijk protocol, niet omdat hulpverleners er anders niks van zouden bakken, wel omdat er geen tijd is voor langdurige gesprekken.

Het doel is toe te juichen: vanuit een transactioneel model de communicatie tussen ouders en kinderen en een ondersteunende omgeving stap voor stap herstellen. De voorgestelde methode is degelijk, niet vernieuwend, maar is sterk door de concrete, praktijkgerichte opzet.

‘Ik zie niets nieuws onder de zon.’

De methode is geïnspireerd door modellen uit de opvoedingsondersteuning en ontwikkelingspsychologische onderzoeksgegevens. Ik zie hier niets nieuws onder de zon.

Het is verder ook een “witte” methode, niet cultuursensitief. De auteurs wijzen hier uitdrukkelijk op, wel ja, een mens moet keuzes maken. Maar toch vreemd dat er geen poging is tot een design-for-all- methodiek. De bruikbaarheid van het instrument zou er in een gekleurde maatschappij wel bij varen.

Het basis gespreksmodel toont de bekende fasen van een probleemoplossend proces: verkenning, diagnose, plan, uitvoering en evaluatie, of anders gezegd: het bij sociaal werkers en opvoeders gekende agogische proces.

Aan de slag

Het boek is een consequent uitgewerkt leidraad. Ik kan als opvoedingsondersteuner snel mijn weg vinden en ik vind niets dan concrete schema’s die, mits voorbereiding, onmiddellijk inzetbaar in de praktijk.

De voorbereiding vraagt wat leeswerk: er is een gebruiksaanwijzing, een lijst met basisvragen, een factorenlijst (het transactionele model met kindfactoren, ouderfactoren en omgevingsfactoren), een signaleringslijst (met gebruiksaanwijzing) rond specifieke opvoedingssituaties: agressie en vandalisme, gedeprimeerdheid en lusteloosheid, pesten, nervositeit, seksualiteit, slaapproblemen, zelfstandigheid en afhankelijkheid, uiten van emoties.

‘Ik blijf geloven in organische gespreksvoering en creativiteit.’

In de volgende hoofdstukken worden deze acht thema’s uitgewerkt in handleidingen voor gespreksvoering, altijd in het zelfde stramien: verkennen en beeldvorming, inzicht en diagnose, handelen en evalueren. Voor elke fase zijn er voorbeeldvragen en voorbeeldantwoorden. Ieder thema wordt afgesloten met een korte literatuurtip voor ouders en één voor kinderen.

Spanningsveld

Het boek is al bij al bruikbaar door de heldere structuur en concrete voorbeeldvragen. Bij mij sluipt toch de vrees binnen van het al te protocollair omgaan met handleidingen en gespreksschema’s van deze soort.

Het is voor mij vooral een basiswerk, zowel voor hulpverleners in opleiding als hulpverleners on the job. Ik blijf echter ook heel sterk geloven in organische gespreksvoering en creativiteit.