Interprofessioneel en interdisciplinair samenwerken in gezondheid en welzijn

Competenties

De focus van het boek is gericht op vijf competenties:

1. het efficiënt samenwerken en correct verwijzen via inzicht in de competenties, bevoegdheden en beperkingen, doelgroepen en werkmethoden van verschillende gezondheidswerkers;
2. het goed communiceren en overleggen in een interdisciplinair team, met oog voor inbreng van anderen en gericht op groepsrendement;
3. een interdisciplinair zorgplan opstellen en hierover goed communiceren met collega’s en andere gezondheidswerkers;
4. interdisciplinaire communicatie, besluitvorming en zorgplanning evalueren op doelmatigheid;
5. problemen bij interdisciplinair werken anticiperen, identificeren en remediëren.

Multi-, inter- en transdisciplinair

Bij multidisciplinair samenwerken heeft elke discipline vanuit zijn eigen professionaliteit en expertise een inbreng.

Het multidisciplinaire team kan zichzelf verheffen tot een interdisciplinair team wanneer er via intercollegiaal overleg en overleg met de patiënt en zijn vertegenwoordigers naar gezamenlijke doelstellingen en een zorgplan toe wordt gewerkt. Het vereist inzicht in de deskundigheid van de andere disciplines en de bereidheid de eigen werkzaamheden ter discussie te laten stellen.

‘De grenzen van de disciplines vervagen.’

Bij transdisciplinair werken vervagen de grenzen van de disciplines omdat men elkaars discipline zo goed kent en men zich in samenspraak en samenwerking gedeeltelijk op elkaars werkterrein begeeft. Men gaat vakoverschrijdend werken en soms taken van elkaar overnemen voor zover dit kan of nodig is. In een transdisciplinair team is de kennis van elkaars beroepsmatige competenties hoog, wat nuttig is bij het gezamenlijk opmaken van de zorgplanning.

Naarmate er meer gemeenschappelijkheid van taken is en er meer disciplines actief samenwerken, is er meer interdisciplinariteit.

Problemen

Overlappingen tussen werkdomeinen worden traditioneel geassocieerd met wrijvingen en met angst voor verlies van identiteit. Deze problemen kunnen worden gezien als uitdagingen om de specifieke en unieke inbreng van elke discipline nog scherper en meer complementair te stellen, zodat een gezamenlijke behandeling leidt tot verdieping en verbreding in plaats van vervlakking in aanpak.

Interprofessioneel samenwerken roept vaak het idee op van mogelijke rolconflicten of terreinoverschrijding inzake bevoegdheden en competenties. Interdisciplinaire competenties spelen een rol bij verschillende dimensies en in verschillende contexten: bij communicatie en correspondentie, advies en overleg, zorg- en interventieplanning, zorgmanagement, verwijzing en opvolging.

Beoordeling

Bij het beoordelen van de samenwerking kan men kijken naar de wijze waarop men aspecten uit het eigen disciplinair referentiekader overbrengt naar collega’s die gewoon zijn om in een ander referentiekader te werken, en naar de wijze waarop men in teamoverleg participeert aan de besluitvorming. Het op een constructieve manier afspraken maken en het afstemmen van eigen interventies op deze van anderen, zijn cruciale elementen.

Ook andere elementen, zoals het afwegen van verschillende belangen, het rekening houden met de patiëntenrechten en het oog hebben voor ethische aspecten, zijn van belang. Verder is er de gerichtheid op efficiëntie (bijvoorbeeld vermijden dat te veel disciplines rond de tafel gaan zitten) en kostenbesparing (bijvoorbeeld oog hebben voor de financiële implicaties van bepaalde ingrepen van collega’s).

Succesvolle samenwerking

Succesvolle samenwerking, waarbij de visie van alle deelnemers in rekening is genomen en waarbij iedereen gericht is op het bereiken van heldere en cliëntgerichte zorgdoelen, vereist openheid en respect, maar ook organisatievaardigheden inzake overleg en besluitvorming. Duidelijke zorgdoelen verhogen quasi automatisch de graad van participatie van teamleden.

‘Succesvolle samenwerking vereist openheid en respect.’

Interdisciplinaire teams moeten zodanig werken dat teamleden gezamenlijk aan zorgmanagement doen en gecoördineerde zorgverlening aanbieden, maar bijvoorbeeld ook dat ze de vaardigheden bij andere teamleden kunnen aanscherpen, ook al gaat het om andere beroepen met eigen competenties.

Matrix

De Shared care matrix is een methode om interdisciplinair samen te werken aan een zorgplan. In een overzicht worden per zorgdoel de gezondheidswerkers geïdentificeerd die een actieve rol opnemen. Om misverstanden te vermijden is er per doel iemand die de verantwoordelijkheid opneemt. Iemand van het team is verantwoordelijk voor de coördinatie van de totale zorg.

Te weinig over welzijnswerk

Het boekje beschrijft in heldere taal de aspecten van interdisciplinair samenwerken. Het leest vlot en gemakkelijk. Er wordt misschien te veel aandacht besteed aan de beschrijving van de verschillende disciplines met hun beroepsprofiel, basiscompetenties, werksettings, werkdomeinen, bevoegdheden en beperkingen.

Hoewel het boek de subtitel draagt ‘in gezondheid en welzijn’ is het toch geschreven vanuit het perspectief en voor de doelgroep van gezondheidswerkers. Spijtig genoeg wordt geen aandacht besteed aan de vele disciplines uit het welzijnswerk.