Carrière maken of wereld verbeteren

Internationaal onderzoek

Dit is niet het eerste onderzoek naar de motivatie van masterstudenten sociaal werk. Er bestaat al een hele reeks internationale onderzoeken.Basham, R. E. and Buchanan, F. R. (2009), ‘A survey comparison of career motivations of social work and business students’, Journal of Social Work Education, 45, 187-208; Hackett, S., e.a. (2003), ‘The motivation, professional development and identity of social work students in four European countries’, European Journal of Social Work, 6, 163-178; Stevens, M., e.a. (2010), ‘Helping others or a rewarding career? Investigating student motivations to train as social workers in England’, Journal of Social Work, 12, 16-36.

‘Dit is niet het eerste onderzoek.’

In de meeste van deze studies staat de opdeling tussen expressieve en instrumentele motivatie centraal. Expressieve motivatie verwijst naar de intrinsieke redenen om een diploma te behalen. Men verwacht bijvoorbeeld dat het diploma de zelfontplooiing stimuleert of ondersteunend werkt bij de realisatie van een sociaal rechtvaardige samenleving. Instrumentele motivatie verwijst naar extrinsieke redenen, zoals meer carrièremogelijkheden.

Het internationaal onderzoek besluit dat sociaal werkers vooral sociale rechtvaardigheid naar voor schuiven als reden om een opleiding te starten.

Bachelors en masters

In onze studie ligt de focus op de studenten master sociaal werk van de Universiteit Antwerpen. Verschillende professionele- en academische bacheloropleidingen verschaffen toegang tot deze masteropleiding: de professionele bachelors in het sociaal werk, toegepaste psychologie of orthopedagogie en de academische bachelor sociologie.

Een vooropleiding in het sociaal werk is dus niet noodzakelijk. Studenten moeten wel een voorbereidings- of schakelprogramma volgen. De omvang van dit eerste voorbereidende jaar is afhankelijk van de vooropleiding.

De opleiding aan de Universiteit Antwerpen vierde in 2015 haar tiende verjaardag en biedt een goede case om de motivaties van studenten te onderzoeken. Het schakel- en masterprogramma wordt gevolgd door een mix van de traditionele studentenpopulatie en werkstudenten. Dat bood de mogelijkheid om een diverse set aan motivatiefactoren te ontdekken.

Focusgroep en bevraging

De motivatie van studenten en alumni werd onderzocht aan de hand van twee methoden: focusgroepen en een vragenlijst.

In een eerste fase werden er zes focusgroepen georganiseerd met een groep alumni uit alle studiejaren en met studenten uit het schakel- en masterjaar. In totaal namen 24 respondenten deel. Tijdens de focusgroepen werden een aantal stellingen aan de deelnemers gepresenteerd. Deze kwalitatieve methode van dataverzameling biedt een diepgaand beeld op de motivaties van studenten.

Een tweede onderzoeksfase bestond uit een uitgebreide vragenlijst die verspreid werd bij zoveel mogelijk alumni en studenten van de masteropleiding sociaal werk. Hierbij werd een kwantitatieve manier van dataverzameling gehanteerd, bij een representatief deel van de studentenpopulatie.In deze bijdrage ligt de focus op de kwalitatieve resultaten uit de focusgroepen. Meer informatie over het kwantitatieve deel vind je in: Bozek, B., Raeymaeckers, P. and Spooren, P. (2017), ‘Motivations to become a master in social work: a typology of students’, European Journal of Social Work, in press.

‘We organiseerden zes focusgroepen.’

De groep van 116 alumni en studenten bestaat uit 73% vrouwen en 27% mannen. Qua vooropleiding is er een grotere variatie. Het grootste deel (64,9%) heeft als vooropleiding een bachelor in het sociaal werk behaald. Daarnaast behaalde 16,2% van de studenten een bachelor in de toegepaste psychologie. Een kleinere groep studenten studeerde eerst orthopedagogie of sociale verpleegkunde.

Na het behalen van hun bachelorsdiploma schreef 64,7% van de studenten en alumni zich meteen in voor de master sociaal werk. 31,9% had na het behalen van het bachelorsdiploma en het starten van de masteropleiding al gewerkt.

Rechtvaardige samenleving

Een eerste reden waarom studenten kiezen voor een masteropleiding sociaal werk, is dat ze meer inzicht willen krijgen in het functioneren van de samenleving en sociaal werk. Dat inzicht moet hen helpen om bij te dragen aan een sociaal rechtvaardige maatschappij.

“Ja, ik denk dat je een sociale drijfveer moet hebben. Een bepaalde ideologie. Ja, ik denk dat er enorm veel uitdagingen zijn, dat dacht ik vroeger ook al.” (Seppe, 28 jaar, afgestudeerd in 2012)

Studenten dragen de traditionele missie van het sociaal werk hoog in het vaandel: het verschil maken voor mensen met minder kansen. Studenten willen ook discriminatie in onze samenleving tegengaan. Deze bevinding ligt in de lijn met internationaal onderzoek.

Professionele veelzijdigheid

Een tweede motiverende factor is de professionele veelzijdigheid van het diploma. Het masterdiploma wordt gezien als een voorwaarde om bepaalde functies binnen het sociaal werk te kunnen opnemen.

‘De veelzijdigheid van het diploma motiveert.’

Meer specifiek hopen studenten dat ze door het diploma een job vinden op de brug tussen praktijk en beleid. Meer dan de helft duidde dit aan als zeer belangrijke motivatie. Studenten vinden het belangrijk dat ze theoretische kaders meekrijgen om vraagstukken uit de werkpraktijk te analyseren.

Brede kijk

De opleiding helpt studenten ook om een bredere kijk op de maatschappij te krijgen. Voor meer dan de helft is dat een belangrijke motivatie om met de opleiding te starten. Ook uit de focusgroepen blijkt dat studenten na hun bachelor meer zicht willen krijgen op maatschappelijke problemen.

“Toen ik psychologie ging studeren, wilde ik mensen helpen. Uiteindelijk had ik zoiets van: Hoe kan je nu mensen helpen als er in de maatschappij zoveel misloopt dat die mensen met die problemen opzadelt? Dus ik wou dat gewoon opentrekken en dan ben ik wel vrij ideologisch sociaal werk gaan volgen. Om daar zicht op te krijgen.” (Matthias, 25 jaar, student in het masterjaar)

‘De opleiding helpt om een bredere kijk te krijgen.’

Voor sommige studenten is een master in het sociaal werk een logisch vervolg op hun eerdere studie sociaal werk.

“Het sluit gewoon aan bij wat je kent. Ofwel kies je iets totaal anders, maar dan moet je weer van nul beginnen. Ofwel kies je voor iets dat in dezelfde richting verder gaat. En ik deed dat graag, dus het was een evidente keuze om daarin verder te gaan.” (Laura, 28 jaar, afgestudeerd in 2010)

Hoger loon

Tenslotte geven studenten aan dat het potentieel hoger loon dat samenhangt met een masterdiploma niet onbelangrijk is. Ook de toegenomen carrièremogelijkheden vormen een extra drijfveer. Sommige werkstudenten werden door hun werkgever aangemoedigd om de masteropleiding te volgen zodat ze kunnen doorgroeien naar een hogere functie.

“Ik heb gekozen om de master te doen omdat een universitair diploma, draai of keer het hoe je wilt, nog altijd wel een troef is op de arbeidsmarkt.” (Lotte, 27 jaar, afgestudeerd in 2012)

Mix van motivaties

Studenten komen dus niet toevallig terecht in de masteropleiding sociaal werk. Via de opleiding kunnen ze hun kijk op de maatschappij verder verbreden en hun vaardigheden aanscherpen. Hun motivatie bestaat uit een combinatie van het streven naar meer sociale rechtvaardigheid en het creëren van meer professionele doorgroeimogelijkheden voor zichzelf.

Het belang van de potentiële meerwaarde van het diploma op de arbeidsmarkt en een potentieel hoger loon voor studenten mag dus niet onderschat worden.

‘Studenten komen hier niet toevallig terecht.’

Uit onze resultaten blijkt dat een motivatie vanuit ‘ik wist niet wat anders kiezen’ niet belangrijk is. Studenten kiezen ook niet voor de opleiding omdat ze nog niet willen gaan werken.

De verwachtingen van de studenten over de masteropleiding sociaal werk zijn duidelijk. Men verwacht meer inzicht te krijgen in het functioneren van de samenleving en de manier waarop meer sociale rechtvaardigheid kan gerealiseerd worden. De opleiding is ook een opstap voor bepaalde functies in het middenkader of op het beleidsniveau van overheden of organisaties.