Traumasensitieve jeugdhulp
Uit onderzoek blijkt dat 75 procent van de jongeren in de residentiële jeugdhulp voor hun plaatsing werden blootgesteld aan een ernstig jeugdtrauma.
Met het project ‘Safe Places, thriving children’ wil jeugdhulporganisatie SOS Kinderdorpen aandacht vragen voor traumasensitieve jeugdhulp. Op een event in Sint-Gillis deelden ervaringsdeskundigen en trauma-experten uit zes landen hun ervaringen, inzichten en tips voor opvoeders en begeleiders. Sociaal.Net ging luisteren.
‘75 procent van de jongeren in de jeugdhulp hebben een ernstig jeugdtrauma.’
“Veel mensen hebben tegenslagen gehad in hun kindertijd. We moeten het dus normaliseren om het bespreekbaar te maken”, zegt Lubos Tibensky, psycholoog en programma-adviseur bij SOS Kinderdorpen. “Tegelijk moeten we erkennen dat bepaalde kinderen veel meer uitdagingen moeten verwerken dan hun leeftijdsgenoten.”
Dat cijfer van 75 procent mogen we dus vergeten van Tibensky. “Want hoe werd het gemeten? Welke definities werden gehanteerd? Een jongere uit de jeugdhulp zei me: ‘Eigenlijk gaat het om alle jongeren in de jeugdhulp.’ Voor elk kind is een plaatsing een ingrijpende ervaring.”
Schadelijke ervaringen laten sporen na
Als kinderen en jongeren weggehaald worden uit hun gezin, is daar altijd een goede reden voor, aldus de psycholoog. Denk bijvoorbeeld aan misbruik, verwaarlozing of het verlies van beide ouders.
Veel jongeren in de jeugdhulp leven volgens Tibensky dan ook met een specifieke vorm van trauma: complex trauma. “Complex trauma wordt veroorzaakt door herhaalde negatieve ervaringen in de kindertijd. Het kan leiden tot een verhoogde kwetsbaarheid en de ontwikkeling van het kind beïnvloeden. We moeten dat beseffen en onze dagelijkse omgang met kinderen eraan aanpassen.”
Traumasensitief handelen is een vrij nieuwe aanpak. Vandaag blijken, volgens het onderzoek van SOS Kinderdorpen Internationaal, weinig professionals opgeleid in het omgaan met trauma. Daarom publiceerde de organisatie een praktische gids voor jeugdhulporganisaties en ontwikkelde het een zesdaagse training voor opvoeders en online module als introductie tot het thema.
Iedereen kan zich therapeutisch gedragen
Op de studiedag weerklonk vooral een positieve boodschap. De Schotse onderzoekster Linda Davidson (CELCIS) formuleerde het zo: “Complex trauma vindt plaats binnen relaties. Vaak in relaties die kinderen net het een gevoel van veiligheid moeten geven. Dat zorgt voor verwarring. Kinderen stellen zich fundamentele vragen over wie ze zijn, waar ze vandaan komen, of ze een goede persoon zijn en of ze nog vertrouwen mogen hebben.”
‘Elke jonge persoon is slechts één zorgzame relatie verwijderd van succes.’
“Relationele trauma’s kunnen kinderen dus kwetsen, maar het is ook in relaties dat kinderen terug herstellen. Daar ligt het antwoord. Elke jonge persoon is slechts één zorgzame relatie verwijderd van succes”, aldus de onderzoekster. “Negatieve gevolgen van trauma zijn niet onvermijdelijk.”
Veel kinderen in de jeugdhulp staan op een wachtlijst voor therapie, zegt Davidson. Het wordt gezien als dé oplossing voor herstel na traumatische ervaringen. “Maar”, zegt ze, “je hoeft geen therapeut te zijn om je therapeutisch te gedragen. De thuis die je biedt, de kwaliteitsvolle relatie die je aangaat en de dagelijkse zorg zijn de belangrijkste elementen die bijdragen aan het vermogen van een kind om te herstellen.”
Psycholoog Lubos Tibensky: “Als kinderen en jongeren weggehaald worden uit hun gezin, is daar altijd een goede reden voor.”
© Griet Dekoninck
Jonge experts staan centraal
Niet alleen onderzoekers en psychologen kregen het woord in Sint-Gillis. Een groep van tien jonge mensen met ervaring in de jeugdhulp stonden centraal. Ze deelden hun expertise, live en op video. Deze ‘young experts’ bundelden hun boodschap aan jeugdhulpverleners in negen punten.
“We zijn niet problematisch”, zegt Tena uit Kroatië. “Wat anderen zien als problematisch gedrag, is in feite wij die ons beter willen doen voelen met de tools die we kennen. We krijgen niet de juiste tools aangeleerd. En vaak zijn er conflicten en problemen die we als kind niet begrijpen. Dus proberen we op onze eigen manier te overleven.”
‘Mijn gedrag was een normale reactie op een abnormale gebeurtenis.’
Sevasti uit Griekenland vertelt dat ze vaak beoordeeld werd op haar gedrag. “Ik was agressief of depressief. Niemand begreep dat ik me gewoon niet kon uitdrukken. Sommige kinderen isoleren zich net van anderen. Dat komt omdat we nooit iemand vertrouwd hebben.”
“Mijn gedrag was een normale reactie op een abnormale gebeurtenis”, zegt Sevasti. Ze vraagt de mensen in de zaal om zich in te beelden dat ze een rotdag hadden op het werk. “Als je thuiskomt, dan kan het wel eens gebeuren dat je je frustratie afreageert op je gezin. En beeld je nu een klein kind in, met heel veel problemen. Een kind dat heel triest is, maar niet weet hoe het zich moet uitdrukken.”
Bied hulp, geen straf
“Straf een kind dus niet omdat het zich niet kan uitdrukken. Ik had erge dingen meegemaakt. Ik had hulp nodig, geen straf”, benadrukt de Griekse. “Wat je moet doen is verbinding maken en het probleem corrigeren met liefde, begrip en geduld.”
Kinderen en jongeren hebben nood aan liefdevolle grenzen, zegt de Belgische Kristien. “Voor veel kinderen is zowel thuis als in de jeugdhulp het antwoord op overweldiging vaak afzondering. Als je altijd geïsoleerd wordt, wanneer je overweldigd raakt, dan leer je nooit je eigen grenzen ontdekken. Daarom moet je eerst connectie maken met een kind voor je gedrag corrigeert.”
System don’t hurt me no more
De ervaringsdeskundigen zijn kritisch voor de jeugdhulp als systeem. Dat vatten ze mooi samen met een knipoog naar een bekend nummer in de zinsnede ‘What is love? System don’t hurt me no more’.
Wat bedoelen ze hiermee? Gábor uit Hongarije licht toe: “De jeugdhulp zou veiligheid moeten bieden aan kinderen in nood. Het is belangrijk dat kinderen iemand hebben waartoe ze zich kunnen richten met hun problemen en waarmee ze kunnen praten.”
‘Niemand die in de jeugdhulp werkt heeft de intentie om kinderen pijn te doen. Maar door hoe de jeugdhulp georganiseerd is, gebeurt dit wel.’
Zeggen dat het systeem kinderen net pijn kan doen, is een gevoelige boodschap, erkent Kristien. “Niemand die in de jeugdhulp werkt heeft de intentie om kinderen pijn te doen. Maar door hoe de jeugdhulp georganiseerd is, gebeurt dit wel. Er zijn lange wachtlijsten. Kinderen blijven heel lang thuis en krijgen niet de juiste hulp.”
Dat we als samenleving kinderen niet de juiste hulp kunnen bieden, is in feite institutioneel geweld, citeert Kristien een rechter uit de docureeks ‘Als je eens wist’. “Door niet de juiste hulp te bieden, wordt het trauma bestendigd.”
Ivan (tweede van links): . “Ik zat heel vaak op mijn bed en vroeg me af: ‘Waarom voel ik me zo? Is dit wel normaal?’ Hulpverleners moeten ons leren om emoties onder ogen te zien.”
© Griet Dekoninck
Niet de juiste hulp
Kruno uit Kroatië getuigt over hoe ook hij niet de juiste hulp kreeg. “Ik zat sinds mijn zes in de jeugdhulp. Ik had er vijftig broers en zussen, maar was toch eenzaam. Zeker toen mijn moeder overleed toen ik zestien was. Het systeem reageerde niet op mijn trauma’s. Alle zorgverleners wisten het, maar er werd niet over gesproken.”
‘Ik had vijftig broers en zussen, maar was toch eenzaam.’
“Pas op mijn twintigste, toen ik niet meer in de jeugdhulp zat, heb ik er met mijn therapeut rond gewerkt”, vertelt de Kroaat die vandaag zelf in de jeugdhulp werkt. “Ik had die steun nodig als kind, niet pas later. In de jeugdhulp moet mentale ondersteuning snel en gemakkelijk toegankelijk zijn. De opvoeders deden niets fout. Ze hadden niet de juiste tools of kennis om met mijn trauma’s om te gaan.”
Plek voor mentale groei
Naast een plek om te wonen, zou jeugdhulp ook een plaats voor mentale groei moeten zijn, vinden de ervaringsdeskundigen. “Ik ben vandaag soms nog angstig, depressief of triest”, vertelt de Kroaat Ivan. Hij worstelt er nog steeds mee om op een gezonde manier met deze gevoelens om te gaan.
‘Veel jongeren in de jeugdhulp zijn in de war. Iedereen lacht, maar vanbinnen vreten ze zich op.’
“Ik heb nooit geleerd hoe ik op een normale manier over trauma’s kan praten. Ik zat heel vaak op mijn bed en vroeg me af: ‘Waarom voel ik me zo? Is dit wel normaal?’ Veel jongeren in de jeugdhulp zijn in de war. Iedereen lacht, maar vanbinnen vreten ze zich op. Hulpverleners moeten ons leren om emoties onder ogen te zien. Dat het normaal is dat we ons soms slecht voelen. We zijn niet gek.”
Een andere systeemfout in de jeugdhulp is dat kinderen en jongeren vaak moet verhuizen, zegt Kristien. Zij verhuisde meer dan tien keer. “Je zit twee maanden hier, een jaar elders en dan beslissen ze dat je toch andere hulp nodig hebt en moet je weer ergens heen. Altijd verhuizen is niet goed voor de hechting. Telkens weer is het aanpassen aan nieuwe mensen. Een kind in de jeugdhulp heeft het al moeilijk om mensen te vertrouwen.”
Leren liefhebben
Vanaf de leeftijd van vijftien worden jongeren in de jeugdhulp voorbereid op hoe ze zichzelf kunnen beredderen. “Maar plots zijn ze achttien en ze hebben niet geleerd hoe je een gezonde relatie kan hebben”, zegt Kristien. “Dat is een groot probleem. Het is belangrijk om te leren hoe je op een goede en veilige manier kan liefhebben.”
“Toen we opgroeiden leerden we dat zogenaamd veilige mensen niet altijd veilig zijn. Liefde is niet altijd onvoorwaardelijk of te vertrouwen. We leerden dat liefde en geweld tegelijk kunnen bestaan. Dat vormt ons beeld van wat liefde is: wispelturig, onbetrouwbaar en onveilig.”
‘Voor wie vertrouwensproblemen heeft, is relaties bouwen niet iets dat je zomaar kan. Je moet dat oefenen.’
Jonge mensen in de jeugdhulp moeten afleren dat liefde en geweld samengaan. “Maar als liefde niet was wat we dachten, wat is het dan wel? Vul deze leegte op met goede voorbeelden”, raadt Kristien hulpverleners aan. “Leer ons niet enkel praktische en sociale vaardigheden. Leer ons hoe mooi relaties kunnen zijn.”
“Geef ons leerkansen om relaties aan te gaan, ze te verbreken en ze te herstellen. Wanneer je een vergissing maakt, toon ons hoe je het terug goed kan maken, zodat we van je kunnen leren. Toon ons hoe ook jij valt en weer opstaat”, zegt Kristien. “Voor wie vertrouwensproblemen heeft, is relaties bouwen niet iets dat je zomaar kan. Je moet dat oefenen. Want relaties zijn belangrijk. Ze bieden sociale steun en beschermen je welzijn.”
Kristien: “Toen we opgroeiden leerden we dat liefde en geweld tegelijk kunnen bestaan. Dat vormt ons beeld van wat liefde is: wispelturig, onbetrouwbaar en onveilig.”
© Griet Dekoninck
Geen gewone nine-to-five job
Liefde is volgens de ervaringdeskundigen ook een sleutelwoord in de houding van hulpverleners tegenover de kinderen en jongeren waarmee ze werken.
“Het is oké om professioneel te zijn, maar leg ook je hart mee in de balans. Want dat is hoe je echte verbinding maakt”, zegt Gábor. “Jeugdhulpverlener is geen gewone nine-to-five job waarbij je een lijst taken afwerkt. Je werkt met mensen met een ziel. Leg je hart in je werk en maak een verbinding met hen, want anders voelt de jeugdhulp als een harde en kille omgeving.”
‘Je werkt met mensen met een ziel. Leg je hart in je werk.’
Hoewel liefde essentieel is volgens de jonge experts, merken ze dat het iets is waar opvoeders het vaak moeilijk mee hebben. Het is soms zelfs een taboe. Gábor: “In mijn ervaring vinden opvoeders het een hele grote verantwoordelijkheid om liefde te geven en zich open te stellen voor kinderen. Ze zijn bang om gehecht te raken en hen vervolgens te verliezen.”
En de kans dat de hulpverlener en het kind gescheiden worden is reëel, zegt Gábor. “Ik heb opvoeders gekend die te gehecht waren en effectief heel gekwetst waren na de scheiding. Maar zolang de relatie gezond is, zou liefde geen probleem mogen zijn. Helaas redeneren veel opvoeders: ik moet niet van je houden, ik moet met je werken.”
Surrogaatfamilie
De jonge ervaringsdeskundigen hameren er ook op dat elk ‘tehuis’ als een thuis zou moeten voelen. “De residentiële jeugdhulp is meer dan gewoon een onderdak. Het moet een veilige plek zijn, waar ze liefde en veiligheid vinden”, zegt Ivan. “Het creëert een surrogaatfamilie en geeft kinderen en jongeren, soms voor het eerst, een echte thuis.”
‘Meestal voelt een voorziening als een hotel.’
Wat van een huis of een gebouw in de jeugdhulp een thuis maakt is volgens Ivan de energie die er hangt, gecreëerd door de mensen die er leven. “Laten we er banden smeden, een plek maken waar we ons geaccepteerd voelen, waar we thuishoren. Want meestal voelt een voorziening als een hotel. Je komt aan, checkt in en je brengt de meeste tijd op je kamer door. Je weet amper wie er naast je woont.”
“Eén iets verbindt ons daar: we kunnen er potentieel een beter leven hebben dan thuis bij onze biologische ouders. Laten we dus met de andere kinderen en jongeren een band smeden en naar buiten gaan. Weg van onze kamer, onze smartphone en een ingebeelde wereld van foto’s en video’s.”
Vooroordelen en labels
De jonge experts hekelen de vooroordelen die leven in de hoofden van hulpverleners op basis van wat ze lezen in een dossier.
“Ik heb op veel verschillende plaatsen gezeten”, vertelt Gábor. “Telkens je verhuist, neem je een pakket documenten mee. Dat kan behulpzaam zijn, maar ik heb ervaren dat er daardoor een label op je kleeft. Nog voor je een connectie hebt met de hulpverleners, is het vertrouwen al gebroken. Want hoe kan je iemand vertrouwen die een vooroordeel over je heeft?”
“Nochtans kan mijn verhaal ook het jouwe zijn”, zegt Gábor. Hij richt zich tot de hulpverleners in de jeugdhulp. “Jij hebt ook al van alles meegemaakt, misschien zelfs een traumatische ervaring. Daar open over zijn, ons echt ontmoeten, kan een start zijn om te bouwen aan een vertrouwensrelatie.”
‘Eenvoudige dingen kunnen het verschil maken.’
“Professionals moeten met kinderen praten om ze echt te leren kennen”, vindt Kruno. Ook hij richt zich tot jeugdhulpverleners: “Doe moeite om mij te vinden. Eenvoudige dingen kunnen het verschil maken: Kom naast ons zitten, wees gewoon aanwezig. We hebben je nodig, geef ons niet op, geloof in ons.”
Kruno nodigt iedereen – experts, beleidsmakers, jongeren, opvoeders – uit om samen te werken aan traumasensitieve jeugdhulp. “Het gaat over onze levens. Werken rond trauma is veeleisend en vereist systemische verandering. Ik geloof in jullie en ik hoop dat jullie ook in jezelf geloven. Dat jullie in staat zijn om jullie kennis en skills in te zetten voor de kinderen in de jeugdhulp.”
Reacties [10]
Ben zelf al 28 jaar werkzaam in deze sector… & het wordt er niet beter op, in tegendeel, omwille van Weyts z’n “overheveling naar welzijn” is héél véél zeer goed personeel -met de nodige know-how & een hart van goud voor deze kids- vertrokken. Vooral masters & bachelors (560,- euro minder/maand, alle onderwijsvoordelen weg? Je zou voor minder!?) Momenteel vinden ze geen werkvolk, dus tientallen plaatsen minder voor onze kinderen… Die moeten nu uren op de bus zitten & thuis in een niet zo ideale situatie verblijven… we hebben reeds weet van meerdere “noodsituaties”! Deze “buitengewone” kinderen kunnen meestal er zelf niet aan doen… & verdienen eigenlijk véél beter dan dat wat deze Vlaamse regering ze aanbiedt!
& hun personeel idem! Schandalig wanbeleid! Eens luisteren naar de effectieve werkvloer is totaal onbestaande… Innige deelneming Vlaanderen! Respect is héél ver zoek!
Dit is een zwaar herkenbaar feit,de hulpverlening is hiermee 1 van de grootste factoren,ze bieden zogenaamd hulpverlening maar luisteren nog niet eens naar het gezin of het kind, meestal zijn ze al bevooroordeeld op het voorhand maar daar is niemand mee verder geholpen…Wat ik ook heel eigen vind aan de hulpverlening is dat ze een dossier opstarten en dan maken ze beslissingen na een tijdje veranderd dan de consulent of de jeugdrechter…die mensen worden dan met uw dossier opgezadeld en ook met de beslissingen die zijn genomen door hun collega’s maar ze worden niet op de hoogte gebracht,en ze worden ook niet op de hoogte gebracht van wat jij als gezin allemaal al hebt moeten doen of bewijzen en dan kom je in de rechtbank en dan word je gwn afgekraakt tot op de grond ik vind dat respect gegeven en gekregen moet worden,zelfs van hulpverlening begrijp ik niet dat ze zo kunnen reageren,het kan best zijn dat ze veel werk hebben en wat dan ook nog dan maar wijzelf vragen er ook niet achter
Een jongen met autisme, die nog niet officieel erkend was, werd op aandringen van de consulente in een gesloten instelling geplaatst. Een maand opsluiting zou hem wel genezen. Volgens hen lag het probleem bij de moeder en was er geen sprake van autisme. Het resultaat was dat de jongen met angststoornissen opgezadeld werd. Toen de diagnose officieel erkend werd door een klinisch psychologe lieten ze hem gaan. Je zou dan toch verwachten dat ze de juiste hulp aanbieden. Jammer genoeg is dit niet gebeurd en sta je daar met een kind en een moeder waar grote psychische schade aan toegebracht is.
Als ouder heb ik dit ook meegemaakt de kinderen werden zomaar uit huis geplaatst en ging jeugdzorg schuilen uit veiligheidsbelang .Terwijl heel duidelijk was dat er sprake was van mishandelingen bij kinderen is er nooit een deftig onderzoek gebeurt waardoor het trauma dat ze hadden nog groter werd .Als ouder sta je machteloos en kind staat volledig machteloos .Ik heb mijn verantwoordelijkheid dikwijls opgenomen en mijn recht willen doen gelden maar dat is niet in dank afgenomen geweest en kreeg zelfs ik als ouder een negatief beeld op mij geplaatst om dat ik juist die diensten terecht wees op hun verantwoordelijkheid.Je kind en als ouder zit je in een spel van macht waardoor je machteloos en moedeloos wordt .
Dit artikel is zeer pijnlijk persoonlijk en denk voor veel grootouders ook ,wat als je ingrijpt en de nodige instanties op de hoogte stelt, wat als je naar de school gaat ,en dan antwoorden krijgt laat het zijn mevrouw want anders ik het kind de dupe er van ,terwijl je ziet dat je kleinkind zich nog meer wegtrekt en weer in het zelfste sinario terecht komt als bijde ouders een nieuwe partner heeft een die zijn handen los staat en ziet wat er vroeger aan toe ging of een die psychisch het gezin bewerkt terwijl de partner hun verhaal vol met leugens zo verkondigt ,en zo je kleinkind niet mag zien ,inderdaad er zijn altijd 2kanten van het verhaal, zowel het gezin vroeger en nu waar zij hun kinderen moet laten opgroeien geef ik eerlijk toe maar als ouders ben je met 2,en als 1van hun dan de beste uitkomt terwijl die juist nieks aan de opvoeding heeft gedaan en dan naar de andere kant kijkt als hun kind in probleemen zit ,ja als er dan geld mee te maken is ,soms rap rekening gemaakt dan ,
Kinderen worden geplaats op basis van een mening en niet op basis van feiten. Terwijl zelfs de grootste crimineel recht heeft op juridische bijstand heeft een ouder, tenzij hij deze snel zelf regelt, geen juridische bijstand.
Plaatsingen vinden vaak plaats nog voordat de ouder een rechter heeft gezien, laat staan zichzelf heeft kunnen verdedigen.
Waarom worden kinderen geplaatst als ze waren mishandeld? Ik dacht dat mishandeling in het strafrecht stond. Waarom wordt een kind geplaatst ipv de dader berecht door een strafrechter?
Iedere opvoeder heeft de beste intenties? Mensen zijn mensen en dit is erg kort door de bocht gezegd.
Niet iedere ouder is slecht en niet iedere verzorger is goed. Geplaatste kinderen hebben statistisch meer risico om seksueel misbruikt te worden.
Er lijkt wel een heksen jacht tegen ouders gaande te zijn.
Groot gelaak dat moet stopen! Graag oproepen ale ouders samen kunnen wij iets tegen doen .
Schrijnende verhalen in de gedachtengang van hulpverleners.
Slachtoffers~gedupeerden. Opvallend men het altijd heeft over de jeugdzorg, opgelopen trauma’s, traumaverwerking en falende begeleiding die schaamteloos wordt ingevuld met al dan niet soms ook fictieve feiten(?). Thema psychologie/ jeugdzorg en ongekende leed verwoorden waarbij ” Jeugdbescherming Nederland ” duizenden dossiers bij jeugdrechtzaken aanwend puur met leugens en bedrog. Uithuisplaatsingen voor elkaar krijgen zonder blikkken of blozen niet nalaten moeder & stiefvader, hetzij in ander vorm beschreven , demoniseren. In de eerste plaats het hele thema Jeugdzorg/ Jeugdbescherming, het juist dit laatste is wie in faalbeleid goede samenwerking verleende destijds als verantwoordelijkheidsminister Dhr. Hugo de Jonge zowel jeugdzorg als Jeugdbescherming jarenlang te hebben laten begaan. Het pijnlijke contrast tussen jeugdzorg en Jeugdbescherming ligt niet zover uit elkaar. Constructief en respectvol. Mvg C. Vermeulen
Mooi maar pijnlijk artikel, wat heeft de samenleving en de zorg voor die kinderen die het het hardst nodig hebben, gefaald!
Het pijnlijke is dat zo weinig mensen echt goed hebben geleerd om met de lastige emoties die bij menszijn horen om te gaan. Bij verdriet, angst, boosheid, jaloezie, frustratie zijn zovelen van ons geneigd tot bagatelliseren, veroordelen, straffen, belachelijk maken, kleineren dwingen tot flink zijn, niet aanstellen… eigenlijk allen omdat we zelf als kind niet goed hebben geleerd hoe je met die emoties kunt reguleren. Door compassie en validering van die emoties, met begrip begrenzen, helpen te herstellen van overspoeling en dan nadenken over of onderzoeken hoe je er volgende keer mee om kan gaan.
Hier wordt voorbijgegaan aan de oorzaak van de (grote meerderheid) trauma’s in jeugdzorg: jeugdzorg zelf. Het wordt venoemd … en dan genegeerd.
De grote oorzaak van trauma bij deze kinderen … is jeugdzorg, en jeugdbescherming, en dan meer specifiek het gebruik van dwang om jeugdzorg op te leggen.
Elders leren we dat dwang eigenlijk nooit werkt. Dat het verschrikkelijk negatieve, maar geen positieve gevolgen heeft.
Als jeugdzorg nu eens geen trauma’s veroorzaakte? Het is heel duidelijk: jeugdzorg beloofd dat ze gedrag kunnen veranderen, beloofd een oplossing … maar KAN geen oplossing bieden. De juiste reactie daarop … is jeugdzorg de macht om in te grijpen afnemen. Zij hebben die niet nodig.
Waarom mag jeugdbescherming bestaan? WAAROM heeft jeugdzorg het recht nodig om met dwang in te grijpen als dit het resultaat is?
Zeker lezen
Evi Hanssen: ‘Palliatieve zorgverleners zijn de vroedvrouwen van de dood’
‘AI biedt enorme kansen voor sociaal werk’
Monsterbrouwsel Fentanyl: ‘Ik wil het niet zien, maar kan niet stoppen met kijken’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies