Fietslessen bestrijden vervoersarmoede

Vervoersarmoede

Heel wat mensen staan er niet bij stil dat een grote groep volwassenen niet kan fietsen. Vacatures of aankondigingen van studiedagen vermelden met de grootste evidentie: “Op slechts vijf minuten fietsen van het station”.

‘Elk jaar volgen zo’n honderd Gentenaars fietslessen.’

Toch ervaart 19 procent van de volwassen Belgen vervoersarmoede. Omdat ze over onvoldoende mobiliteitsmogelijkheden beschikken, kunnen ze minder deelnemen aan de samenleving. Een belangrijk deel daarvan zijn mensen die geen fiets hebben of niet kunnen fietsen.

Impact op welzijn en gezondheid

Beperkte mobiliteitsmogelijkheden hebben een negatieve impact op welzijn en gezondheid, fysiek en psychisch. Kunnen fietsen, draagt bij aan een actieve levensstijl en helpt om diabetes of hart- en vaatziektes te voorkomen. Door sociale uitsluiting hebben mensen minder kans op een sociaal en steunend netwerk.

Niet kunnen fietsen betekent ook: minder kansen op duurzaam werk, het volgen van een opleiding of een vlotte combinatie maken met gezins- en zorgtaken.

Fietslessen in Gent

Veel redenen dus om mensen op de fiets te helpen.

De sportdienst van de stad Gent en de elf Gentse wijkgezondheidscentra werkten samen een aanbod uit rond fietslessen voor bewoners die niet kunnen of durven fietsen. Volwassen Gentenaren, met of zonder eigen fiets, leren in tien lessen fietsen in de eigen buurt.

Elk jaar volgen zo’n honderd Gentenaars deze fietslessen. De vraag is groter dan het aanbod: een even grote groep staat op de wachtlijst.

‘Voornamelijk vrouwen met migratieachtergrond schrijven zich in.’

De deelnemersgroepen zijn divers qua leeftijd en socio-economische achtergrond. Toch valt op wat onderzoekers al vaststelden: voornamelijk vrouwen met migratieachtergrond schrijven zich in. Dat is geen toeval. Zij moeten verschillende taken combineren waarbij de fiets bijzonder ondersteunend is, zoals gaan werken, kinderen naar school brengen of boodschappen doen.

Een fietsambassadeur

Bij zo’n fietslessen komt er heel wat kijken. Mensen hebben niet alleen een fiets nodig, maar ook informatie, kennis, technische en sociale vaardigheden.

De Gentse wijkgezondheidscentra helpen die aspecten mee invullen. Hun gezondheidspromotoren zorgen bij elke les voor een grondige intake en een warm onthaal. Ze creëren een vertrouwensband en vangen signalen op die kunnen wijzen op uitval.

‘Een fietsonveilige en -onvriendelijke stad helpt mensen niet op de fiets.’

Er moet ook rekening gehouden worden met de financiële mogelijkheid om een fiets te kopen en te laten herstellen. En niet te vergeten: ook verkeersveiligheid is een belangrijk element. Veilige fietspaden vragen de nodige aandacht. Een fietsonveilige en -onvriendelijke stad helpt mensen niet op de fiets.

Om dat allemaal gerealiseerd te krijgen, vroegen de wijkgezondheidscentra aan de stad Gent om een fietsambassadeur aan te stellen. En dat gebeurde ook: vandaag wijst deze ambassadeur deelnemers de weg naar zaken zoals fietsherstel of fietsverkoop. Samen met de gezondheidspromotoren zet deze ambassadeur de noden van prille fietsers op de agenda.

Veel trappen vooruit

Fietslessen hebben impact. Een deelnemer getuigt: “Dankzij de fietslessen kreeg ik meerdere jobaanbiedingen. Plots kon ik kiezen waar ik wilde werken.” De deelnemers geven ook aan dat het leren fietsen een momentje voor zichzelf is en een manier om nieuwe mensen te leren kennen. Ze kunnen meer bewegen en samen met de kinderen fietsen.

‘Fietslessen stimuleren de participatie op verschillende levensdomeinen.’

Net zoals in Leuven, merken we ook in Gent dat deelnemers het gevoel hebben dat ze door te leren fietsen echt deel kunnen uitmaken van de samenleving. Fietslessen stimuleren de participatie op verschillende levensdomeinen zoals werk, sociale netwerken buiten het gezin, onderwijs en gezondheid. Daarnaast geven de deelnemers ook aan dat doorheen de fietslessen hun vertrouwen groeit en ze na de fietslessen ook andere uitdagingen willen aangaan, bijvoorbeeld leren zwemmen.

Samenwerking maakt verschil

Het samenwerken van de elf Gentse wijkgezondheidscentra met diverse stadsdiensten is een hele uitdaging. Het is belangrijk om flexibel in te spelen op opportuniteiten maar ook voldoende de eigen koers te bewaken. Samenwerking biedt kansen om in één praktijk verschillende beleidsdoelstellingen rond sport, gezondheid, armoede en mobiliteit te versterken.

Dat sluit aan bij de keuze van wijkgezondheidscentra om complexe maatschappelijke problemen aan te pakken met duurzame samenwerkingen. Een brede focus heeft aandacht voor de diverse factoren die het fietsen een waardig vervoersmiddel maken.

‘Fietslessen zijn een schakel in de oplossing van vervoersarmoede.’

We richten ons dus niet enkel op de patiënten van de wijkgezondheidscentra, maar werken actief mee aan het gezondheidsbeleid van de buurt en de stad, samen met de lokale overheid en diverse actoren uit de zorg- en welzijnssector. We grijpen in op verschillende niveaus en terreinen waardoor de fietslessen in Gent een schakel zijn in de oplossing van vervoersarmoede.

Uitdagingen voor een fietsbeleid

Wijkgezondheidscentra zijn er voor iedereen, jong en oud, arm en rijk. We botsen op sociale ongelijkheid, onder andere op vlak van mobiliteit. Fietslessen zijn een krachtig instrument om dat om te buigen. Het is een laagdrempelig en generatie-overstijgend project dat op veel domeinen een positieve invloed heeft.

‘We dromen van een centrale fietsschool.’

Daarom zetten Gentse wijkgezondheidscentra verder in op het wijkgerichte aanbod van fietslessen. Maar we dromen van meer: een centrale fietsschool waar mensen terecht kunnen met al hun mobiliteitsgerelateerde vragen, aangevuld met fietsherstelpunten en een veiligere fietsinfrastructuur. We dromen van een fietspromotie- en ondersteuningsbeleid voor alle Gentenaars, met extra aandacht voor specifieke noden van kwetsbare Gentenaars.