Echtscheiding: gezinsadvocaat verbindt recht en zorg

Veelbelovend project

Vaak nemen bij een scheiding beide partners een eigen advocaat onder de arm. Zo komen ze soms lijnrecht tegenover elkaar te staan. En dat maakt het er niet makkelijker op. Niet voor hen en al zeker niet voor eventuele kinderen.

Zo niet bij het Nederlandse proefproject ‘De Gezinsadvocaat’. Daar worden gezinnen in scheiding begeleid door een gezinsadvocaat. Bedoeling is om de scheiding voor iedereen met zo weinig mogelijk negatieve gevolgen te realiseren. De eerste uitkomsten van dit project zijn veelbelovend, ook bij complexe scheidingen.

‘De gezinsadvocaat houdt de belangen van het volledige gezin, ouders én kinderen, voor ogen.’

Hoewel je dat door de naam niet verwacht, is de gezinsadvocaat niet één persoon maar een duo van professionals. Een advocaat en een gedragswetenschapper, bijvoorbeeld een psycholoog of orthopedagoog, brengen zorg en recht samen. Deze coördineren het volledige scheidingsproces voor, tijdens en na de scheiding.

Scheiding als proces

De werkwijze van een gezinsadvocaat stemt overeen met het idee van een scheiding als proces. Dit idee houdt in dat een scheiding geen éénduidige gebeurtenis is maar een proces met juridische en emotionele dimensies. Hierdoor kan een scheiding door alle betrokkenen op een verschillende manier beleefd worden.

Dat iemand daarbij als trajectbegeleider optreedt en op verschillende momenten in dit proces de betrokkenen de weg naar bruikbare informatie en ondersteuning kan wijzen, lijkt zeer zinvol.

Geen strijdkader

Het idee van een gezinsadvocaat verlaat ook het strijdkader met winnaars en verliezers. Uit onderzoek is al gebleken dat betrokkenen bij een scheiding, zeker complexe scheidingen, niet gebaat zijn bij zo’n strijdkader, integendeel.

Ook in België willen familierecht en familierechtbanken weg van dat strijdkader. Voorbeelden hiervan zijn de informatieplicht bij scheidingsbemiddeling van rechters, de projecten rond trajectbemiddeling en de kamers van minnelijke schikking alsook de invoering van het model van Cochem in verschillende familierechtbanken.

Werken met het gezin als geheel

De gezinsadvocaat werkt met het gezin als geheel en houdt daarbij de belangen van alle gezinsleden voor ogen, met deze van kinderen voorop.

Lees ook

Kinderen in de familierechtbank: ‘We hebben een eigen mening’

Deze visie sluit aan bij verschillende onderzoeksresultaten. De betrokkenheid van beide ouders na scheiding is van groot belang voor het welbevinden van kinderen, ook al vullen ouders deze betrokkenheid anders in. En wanneer je aan kinderen van gescheiden ouders vraagt hun gezin te tekenen, zullen zij alle gezinsleden langs zowel moeders als vaders kant als één geheel tekenen.

Brug tussen zorg en recht

Dat de gezinsadvocaat een duobaan is, waarin advocaat en gedragswetenschapper samenwerken, maakt het een echt multidisciplinair traject. Het brengt twee paden samen, die van zorg en recht, die een gezin in scheiding moeten bewandelen.

De samenkomst van die twee visies is een meerwaarde, blijkt ook uit Vlaams onderzoek. Bij contactbreuk tussen ouder en kind na scheiding is aan samenwerking tussen hulpverlening en justitie nodig. Ouders geven aan dat ze in hun zoektocht naar contactherstel op beide sporen hindernissen ervaren.

Bedenkingen

Toch zijn er ook bedenkingen te formuleren. Zo is het project van de gezinsadvocaat ontstaan als aanpak voor complexe scheidingen in Nederland. Het lijkt echter wenselijk om de gezinsadvocaat als eerstelijnshulp aan te bieden voor alle gezinnen in scheiding. Op deze manier wordt dit een nieuw optioneel traject wanneer ouders beslissen om uit elkaar te gaan.

Daarnaast moeten we dit niet te snel als ‘one size fits all’ willen zien. Er zullen ook gezinnen in complexe scheidingen zijn waar een gezinsadvocaat geen zoden aan de dijk brengt. De nood aan een divers hulpverleningsaanbod voor gezinnen die vastlopen in een complexe scheiding blijft.

‘We moeten de gezinsadvocaat niet te snel als ‘one size fits all’ willen zien.’

De term gezinsadvocaat doet ook afbreuk aan de gelijkwaardigheid die in dit project toegekend wordt aan de visie van zowel zorg als recht. Het gebruik van juridische terminologie lijkt de visie van recht de overhand te geven, wat mogelijks betrokkenen bij scheiding afschrikt.

Gouden combinatie?

In België bestaat al veel hulpverlening voor gezinnen in scheiding die één of meerdere elementen van de gezinsadvocaat bevat. Denk bijvoorbeeld aan scheidingsbemiddeling, trajectbemiddeling, de kamers van minnelijke schikking en hulpverleningstrajecten specifiek ontwikkeld voor gezinnen in (complexe) scheidingen.

Toch zag ik de combinatie van deze vier elementen nog nergens zo expliciet terugkomen als in dit proefproject. Laten we daarom nagaan hoe we de combinatie van deze bruikbare en waardevolle elementen ook in België kunnen inzetten en integreren in het bestaande hulpverleningsaanbod.