Bewoners delen hun verhaal

Beauty Verhalen Salon

Het Beauty Verhalen Salon is een sociaal-artistiek project, opgericht door het Nederlandse theatergezelschap Zina. Dit initiatief ontstond in 2005 als reactie op de moord op de Nederlandse regisseur Theo Van Gogh. Het project was een antwoord op de groeiende polarisering tussen mensen en geloofsovertuigingen.

Het is in die maatschappelijk context dat Zina creatief op zoek ging naar wegen om bewoners in Amsterdam terug met elkaar te verbinden. Hun repertoire bestaat uit levensverhalen van wijkbewoners, hun podium is de straat.

‘Hun podium is de straat.’

Twaalf jaar later, na de terroristische aanslagen in Zaventem en Maalbeek, kwam dit Beauty Verhalen Salon naar Brussel. Vanuit het Kaaitheater, in samenwerking met Zina en jeugdwerking JES, deed dit kunstenproject haar intrede in de Brusselse kanaalzone.

Levensverhaal beluisteren

Het Beauty Verhalen Salon biedt de mogelijkheid om op een zachtmoedige manier te luisteren naar het intieme levensverhaal van een onbekende buurtbewoner. Vertrekpunt zijn acht levensverhalen, vier van bewoners uit de Brusselse wijk en vier uit de Amsterdamse wijk Slotermeer.

Het thema van de verhalen komt niet uit de lucht gevallen. Het werd vastgelegd na een wijkanalyse. Zo werd in 2016 gekozen voor thuis, je thuis voelen, wat het betekent om weg te zijn van je thuis. Verhalen komen van buurtbewoners met verschillende sociale, culturele en economische achtergronden.

Oude en nieuwe thuis

De verhalen gaan over mensen die zich verplaatsen, die letterlijk en figuurlijk grenzen achter zich laten. Buurtbewoners vertellen over hun reis, over het leven en de thuis in dat andere land. Of over hun nieuwe leven dat ze in Brussel of Amsterdam opbouwen.

Zo vertelt de Brusselse buurtbewoner Obada in zijn levensverhaal: “I can’t sleep at night. Every night when I close my eyes, Syria is in my head. I remember everything. It keeps me awake but I don’t want it to go away. I’m scared to forget it all. The first ten times I felt pain. Then, I stopped feeling.”

‘Het zijn verhalen van mensen die grenzen achter zich laten.’

Therèse vertelt een ander maar even persoonlijk verhaal: “Ik heb van mijn bobonne een foto in mijn kamer. Elke avond zeg ik tegen haar: Bobonne, allez, ne rotten dag is alweer voorbijgegaan, we gaan morgen samen weer nen nieuwen beginnen, zeker? En het is alsof ik haar altijd hoor antwoorden: allez, vooruit kruipt in uw beddeke, kruip onder uw dekens en doet uw oogskes toe.”

Nuances

Deze verhalen worden teruggegeven aan de buurt door een reizende installatie. Aan de ene kant van de tafel zitten vrijwilligers uit de buurt die een handmassage geven. Aan de andere kant buurtbewoners die, geblinddoekt met een hoofdtelefoon, luisteren naar de verhalen.

In het Beauty Verhalen Salon gaat het om het brengen van nuance via persoonlijke, intieme verhalen. Deze Brusselse buurtbewoners krijgen niet alleen een stem, maar brengen ook veelzijdigheid in soms gepolariseerde debatten.

‘Verhalen nuanceren gepolariseerd debat.’

Thema’s als de vluchtelingeninstroom, migratie, armoede, integratie en terrorisme krijgen een persoonlijke insteek vanuit de levensverhalen die de luisteraar meeneemt naar de mens achter het nieuws.

Zo vertelt Zoubida, moeder van een overleden jihadist: “En dessous de son lit, j’ai trouvé un vieux T-shirt. Il n’était pas lavé et avait encore l’odeur de mon garçon. Je le conserve dans un sac en plastique. Pour garder son odeur. J’ai si souvent mis le nez dans ce T-shirt, que je n’ose plus le faire de peur qu’il perde son odeur.”

Van spreekbuis naar verbinding 

Cultuur- en kunstparticipatie worden vaak ingezet als een soort spreekbuis. Het biedt een platform waarop complexe thema’s en geladen emoties besproken worden. Vaak wordt dat gekoppeld aan een creatieve manier om problemen aan te kaarten.

‘Verhalen brengen mensen samen.’

Projecten als het Beauty Verhalen Salon geven niet alleen een forum aan levensverhalen maar leggen tegelijkertijd grote nadruk op verbinding en dialoog tussen buurtbewoners. Verhalen brengen mensen samen.

Zo vertelt de 82-jarige Mariette een stukje van haar geschiedenis, terugblikkend op het voormalige vluchtelingenkamp aan het Noordstation: “Wij hebben welvaart maar de meeste mensen snappen niet wat dat is, welvaart. Ge kunt kopen wat ge wilt, ge kunt gaan waar ge wilt, ge kunt zien wie ge wilt. Ge kunt als ge goesting hebt een stoel schuin op de tafel zetten. De mensen snappen niet wat een vrijheid dat is. Ik heb de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. We hebben ons plan getrokken. De herinneringen zijn niet mooi, ik weet waarover ik spreek.”

Brede wereld

Buurtbewoners geven met hun verhaal betekenis aan de verbinding met de andere buurtbewoners. Dit creatief proces brengt bewoners in beweging. Het geeft hen het gevoel dat ‘de wereld veel breder is dan hun eigen verhaal’. Door betekenis te geven aan je eigen verhaal en te luisteren naar dat van de ander, werken deze buurtbewoners aan hun ‘mens-zijn’.

‘Bewoners werken aan hun mens-zijn.’

Het Beauty Verhalen Salon plaatst buurtbewoners in een cyclisch proces: betekenis geven, reflecteren, meer over jezelf leren, je verhaal vertellen, luisteren naar dat van de ander, betekenis geven, reflecteren en meer over jezelf leren.

Kwetsbaarheid doorbreken

Mensen in armoede hebben vaak een klein sociaal netwerk. Kwetsbaarheid, uitsluiting en sociaal isolement gaan vaak hand in hand. Sommige kwetsbare buurtbewoners plooien terug op zichzelf. Ze sluiten zich af van het publieke leven.

Het Beauty Verhalen Salon doorbreekt die negatieve spiraal. Letterlijk en figuurlijk wordt aan bewoners de hand gereikt. Ze worden uitgenodigd om te luisteren, te participeren en deelgenoot te worden van elkaars verhaal.

‘Bewoners worden deelgenoten van elkaars verhaal.’

Verhalen van de wijk worden teruggegeven aan de wijk, zo vertelt Malik, een Brusselse buurtbewoner: “Le Maroc c’est mon pays d’origine, il reste dans mon cœur. Le pays c’est la grand-mère, la tendresse, la maman. On n’oublie jamais son pays. Mais en Belgique j’ai trouvé ce que je n’ai pas trouvé au Maroc.”

Co-creatie

Het samenbrengen van de verschillende referentiekaders en de diversiteit tussen de Brusselaars, maken deel uit van de rol van sociaal-artistieke projecten. Die verscheidenheid moet veel meer benut worden als verrijking voor het samenleven in de buurt.

‘Verscheidenheid is een verrijking.’

In dat proces moeten we minder zoeken naar een plek voor de ‘andere’ in ‘ons’ sociaal-artistiek project. Innovatieve co-creatie doorbreekt zo’n verstikkend wij-zij denken. Net deze co-creatieve processen brengen mensen samen op intergenerationeel en intercultureel vlak. Het Beauty Verhalen Salon is daarvan een mooi voorbeeld.

Waard om gehoord te worden

Die co-creatie veronderstelt ook de participatie van buurtbewoners doorheen het hele proces. Voor hen is het een nieuwe ervaring. Men toont interesse in hun verhaal, ze worden gehoord en maken verbinding met andere bewoners uit de buurt.

De luisteraars in het Beauty Verhalen Salon ervaren dat iedereen het waard is om gehoord te worden, ook zijzelf. En daar draait het om. De verhaalvertelling van een diversiteit van mensen die elkaar inspireren en verbinden. Of zoals een Brusselse buurtbewoner besluit: “Luisteren naar verhalen die raken en handen die aanraken. Hartverwarmend.”