Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen

Misschien vind je in dit ‘handboek’ wel een antwoord. De kaft belooft alleszins “een toegankelijk overzicht van de belangrijkste psychische stoornissen” bij kinderen en jongeren, en dit “met aandacht voor de laatste inzichten vanuit genetica en (neuro)psychologie, (…) met oog voor omgevingsfactoren en preventie.” Bewezen effectiviteit is het uitgangspunt.

Bij het boek hoort een website met extra materiaal zoals toetsvragen, powerpoints, casuïstiek en diverse online-toepassingen, onder meer voor wie het handboek in klasverband gebruikt. Kan zo’n ambitieus project zijn doelstellingen wel waar maken? Het boek biedt alvast veel bruikbare inzichten, opvoedingsaanwijzingen, betekenislagen en suggesties voor werkbare behandelstrategieën, zonder die behandelingen in extenso te bespreken.

Vier uitgangspunten

Vier uitgangspunten van de ontwikkelingspsychopathologie staan centraal. De ontwikkeling van gedrag moet begrepen worden vanuit het samenspel en de wisselwerking tussen de kenmerken van het kind en de context waarin het kind zich bevindt. Gedrag kan in de loop van de ontwikkeling verschillende vormen aannemen en andere betekenissen krijgen. Er zijn altijd meerdere factoren van invloed op ontwikkeling en gedrag. Elk kind is uniek en legt een eigen ontwikkelingstraject af.

Na een inleidend hoofdstuk over de ontwikkelingstheorieën komen diverse stoornissen en problemen aan bod, zoals de invloed van zwangerschap en geboorte op de ontwikkeling van het kind, prenatale hersenontwikkeling, verslaafde baby’s, extreem premature kinderen, hechting, autismespectrumstoornissen, zindelijk worden, taal en leren, zelfregulatie en aandacht, agressie en gedrag, angst, stemming, eten, middelengebruik en -misbruik, psychose en suïcidaliteit. Telkens wordt de normale ontwikkeling en de stoornis beschreven, met aandacht voor culturele en maatschappelijke invloeden, risico- en beschermingsfactoren, preventie en behandeling. Elk item wordt in tien ‘statements’ samengevat. Deze streng-volgehouden aanpak maakt dit boek terecht tot een handboek voor mensen in opleiding of tot een naslagwerk voor professionelen.

Na een eerste verkenning van het boek wou ik alle statements bij elk hoofdstuk na elkaar lezen, samen zijn dat er dus 180. Maar elke reeks confronteerde me met mijn (tekort aan) parate kennis. Ik werd gedwongen om toch steeds in het hoofdstuk te gaan grasduinen. De helderheid van de formulering trof me meermaals, maar ook de multi-contextuele benadering opende deuren om dynamisch naar de ontwikkelingsprocessen te kijken.

De Vlaamse Integrale Jeugdhulp zoomt (onder meer in de A-documenten voor de Intersectorale Toegangspoort) in op risico- en beschermingsfactoren. Het boek onderscheidt hierbij kindfactoren, ouder- en gezinsfactoren, en (sociale) omgevingsfactoren. De uitwerking hiervan is ‘gesneden brood’ als cursusmateriaal voor sociale en pedagogische hogescholen, maar ook voor wie professioneel moet diagnosticeren.

Ook al zijn begeleiders geen therapeuten en moeten ze niet te vlug overgaan tot diagnosticeren, toch is het ook voor andere hulpverleners zeer nuttig dit handboek te kunnen raadplegen. Al is het maar om per onderwerp de normale ontwikkeling na te kunnen lezen of om vanuit een zorgzame reflex bij bepaalde opvoedingsproblemen de ‘adviezen bij opvoedingsondersteuning’ door te nemen.

Meer dan een compendium

Dit handboek is meer dan een compendium van stoornissen. Het boek bevat ook adviezen voor ouders en andere opvoeders, onder meer over preventief bezig zijn, lezenswaardige ‘inzetjes’ met getuigenissen of korte illustratieve casussen. Soms is er een een standpunt of uitspraak die je even doen opkijken…

Wie professioneel met kinderen ‘bezig’ is, mag niet opzien tegen de kostprijs. Dit waardevolle boek bevat een schat aan actuele informatie over de normale ontwikkeling, de beïnvloedende factoren, preventie en behandeling. De auteur geeft een up-to-date beeld van diverse opvoedings- en psychopathologische problematieken. Aanbevolen voor iedereen die met kinderen en ouders begeleidend op pad gaat.