Problematisch gedrag op school: ‘Beleid heeft boter op het hoofd’

Problematisch gedrag

Veel schoolmedewerkers zitten met de handen in het haar. Wanneer zij geconfronteerd worden met leerlingen met ernstige gedrags- of emotionele problemen, vinden zij daar steeds moeilijker oplossingen voor. De wachtlijsten in de hulpverlening zijn te lang. De schoolmedewerkers zelf kampen met handelingsverlegenheid in het omgaan met die complexe problemen. En ondersteuning is er te weinig.

Dat schrijft een groep onderwijsexperten in een open brief aan Vlaams ministers van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) en van Welzijn Caroline Gennez (Vooruit).

‘Wanneer schoolmedewerkers geconfronteerd worden met leerlingen met ernstige problemen, vinden zij daar steeds moeilijker oplossingen voor.’

In de brief doen zij enkele voorstellen om dit probleem op te lossen. Zo moet er meer samenwerking komen tussen onderwijs en hulpverlening. Het aantal plaatsen voor opvang van jongeren met een meer ernstige problematiek of na een zwaar incident, moet uitgebreid worden. Verder moet de expertise op deze thema’s verder ontwikkeld en beter verspreid worden binnen de onderwijswereld. Wat mij betreft, verwoordt de brief een gekende bezorgdheid en reikt die zeer terechte suggesties aan. Vandaar dat ik hem zelf ook ondertekende.

Samenlevingsprobleem

De reactie van onderwijsminister Demir laat niet lang op zich wachten. Ze erkent het probleem, maar situeert het toch vooral bij de jongeren zelf en bij hun ouders. In haar reactie laat zij ook noteren dat het volgens haar een ‘samenlevingsprobleem’ is, waarbij de verantwoordelijkheid van de ouders verpletterend is.

Om dat bij te sturen, suggereert ze dat leerkrachten sancties moeten kunnen opleggen waartegen niet altijd beroep mogelijk is. En ook ouders moeten geresponsabiliseerd worden, goedschiks of kwaadschiks.

Verantwoordelijkheid van beleid?

De verantwoordelijkheid ligt dus bij de jongeren en hun ouders. We horen in de reactie geen woord over de verantwoordelijkheid van de beleidsmakers. Hoe kan dat? Onderwijsexperten stelden in hun open brief nochtans klaar en duidelijk dat het beleid vandaag grote mankementen vertoont. En die zijn er niet op één dag gekomen.

‘Het beleid vertoont vandaag grote mankementen.’

Langer geleden kon de onderwijssector rekenen op een sterke ondersteuning bij het omgaan met moeilijke situaties of achterliggende problematieken bij jongeren. Dat is nodig. De ontwikkeling van kinderen en jongeren loopt niet altijd van een leien dakje. Zeker de adolescentieperiode durft heel turbulent te zijn.

Waar schoolpersoneel er meestal goed in slaagt om met moeilijke momenten en conflicten om te gaan, zijn er ook jongeren waar achterliggende problemen spelen. Denk aan depressie, zelfverminking, problematische opvoedingssituaties tot het kampen met een verslaving of het uiten van agressie. Dan moeten scholen kunnen steunen op hulp van buitenaf.

Hulp werd afgebouwd

Hier knelt het schoentje waar de auteurs van de open brief op wijzen. Die hulp van buitenaf is er niet. Eigenlijk moeten we zeggen: niet meer. Al jarenlang wordt bespaard op deze heel belangrijke pijler van een gezond onderwijsbeleid.

Niet alleen de CLB-werking moet het met steeds minder middelen voor meer werk doen. Ook vele andere belangrijke ondersteunende faciliteiten zijn weggevallen of afgebouwd. Schoolopbouwwerk is minder of helemaal niet meer aanwezig. De Lokale OverlegPlatforms (of LOPs) zijn vaak verveld tot een vergadering waar enkel nog over inschrijvingsrecht wordt gediscussieerd.

‘Hulp van buitenaf is er niet. Eigenlijk moeten we zeggen: niet meer.’

Organisaties met een expertise om ernstige crisissen en conflicten op school aan te pakken, met sterke handelingskaders zoals het herstelgericht werken, nieuwe autoriteit of Life Space Crisis Intervention, werden nooit voldoende gefinancierd, waardoor zij met ellenlange wachtlijsten kampen. En door het lerarentekort hebben veel zorgleerkrachten de functie moeten opgeven om zelf weer voor het bord te gaan staan.

Verder werd onlangs nog beslist om federale subsidies te schrappen voor werkingen zoals die van TEJO, waar leerlingen met diverse problemen zeer laagdrempelig terecht kunnen.

Boter op het hoofd

Budgettair zijn dit ongetwijfeld interessante beleidsbeslissingen. Maar daar betalen we vandaag een prijs voor. Het is niet correct om het probleem waar scholen vandaag mee worstelen, louter en alleen bij de jongeren en hun ouders te leggen.

Ja, veel leerlingen en hun ouders hebben het erg moeilijk. Maar dat is ook omdat er vandaag niet meer de hulp is die een probleem of conflict kan verhelpen vooraleer het escaleert. En daar hebben de beleidsmakers absoluut ook boter op het hoofd. Laat ons hopen dat ook dat wordt gezien en aangepakt.

‘Sancties lossen de achterliggende problematiek niet op.’

Verder pleit de onderwijsminister ervoor dat scholen deze situaties moeten sanctioneren. We weten dat sommige sancties zinvol zijn om de meer dagelijkse of beperkte regelovertredingen te beteugelen. Maar voor meer ernstige problematieken is dat niet het geval. Want sancties lossen de achterliggende problematiek niet op. Integendeel, ze riskeren de jongeren of gezinnen met problemen nog meer in moeilijkheden te brengen.

Zwaardere problematieken vragen net een specifieke aanpak en de nodige expertise om een gepast antwoord te vinden dat inspeelt op de wortels van het probleem in kwestie. Hadden we deze situaties eenvoudig met sancties kunnen oplossen, dan zouden we al lang geen problemen meer gekend hebben. Jammer, maar zo eenvoudig is het dus niet.