‘Jongvolwassenen in detentie zijn geen verloren zaak’

Oprechte bezorgdheid

Wij schrijven deze tekst vanuit een oprechte bezorgdheid over iets waar veel mensen niet bij stilstaan: jongvolwassenen die in onze gevangenissen dagelijks te maken krijgen met schrijnende situaties.

‘Wat we gezien en gehoord hebben heeft ons diep geraakt.’

Tien maanden geleden kregen wij, een groep studenten van de HOGENT, de opdracht om na te denken over het lot van jongvolwassenen in detentie. Wat we gezien en gehoord hebben tijdens onze bezoeken aan de gevangenis heeft ons diep geraakt.

Samen met vzw De Huizen willen we de stem van deze jongvolwassenen laten horen en bewustwording creëren voor de onrechtvaardigheden die gebeuren achter deze gesloten deuren. We kunnen niet langer zwijgen, wetende dat jonge mensen worden genegeerd en hun toekomst wordt verwoest. Het is tijd voor actie.

De stem van jongvolwassenen in detentie

Graag willen we de stem van deze jongvolwassenen laten weerklinken met hun eigen woorden.

“Ik heb een fout gemaakt, maar ik ben nog steeds een mens zoals iedereen.”

“Je zit constant in overlevingsmodus.”

“Wees menselijk en behandel mij als een gelijke, niet als minderwaardig.”

“We gaan terug in de tijd in plaats van vooruit.”

“Ik heb PTSS overgehouden aan mijn vorige detentie, ik heb vijf zelfmoorden meegemaakt op cel.”

“Ik moest op de grond slapen met mijn matras naast de wc in de cel, dan merk je wel dat die overbevolking echt niet oké is.”

“Het enige wat we willen is een kans.”

Vastlopen in een falend systeem

Het is geen nieuws dat ons gevangeniswezen al jaren in crisis zit. Problemen als overbevolking, stakingen en een alarmerende toename van geweld tekenen het landschap van ons detentiesysteem.

‘Deze jongeren verdienen een betere toekomst.’

Binnen deze chaos gaat een bijzonder kwetsbare groep verloren: jongvolwassenen die vastlopen in een falend gevangenissysteem. Jongvolwassenen die, net zoals wij, in de bloei van hun leven zitten, bevinden zich in detentie vaak binnen omstandigheden die verre van bevorderlijk zijn voor hun ontwikkeling en herstel.

Meer nog: de huidige gevangenissen zijn nog te vaak een broedplaats voor verdere criminalisering, detentieschade, trauma en uitzichtloosheid. Deze jongeren verdienen een betere toekomst dan het lot dat ons huidige systeem hun biedt.

Nood aan vergelding?

Naast onrechtvaardig, is de huidige aanpak ook niet effectief. De recidivecijfers in ons land zijn torenhoog. Maar liefst 70 procent van de gedetineerden komt binnen de vijf jaar opnieuw voor een rechter. Hiermee is België een van de slechtste leerlingen van de Europese klas. Daarnaast kennen psychische problemen een piek onder jongvolwassenen: maar liefst 75 procent van deze problemen ontwikkelt zich voor het bereiken van het vijfentwintigste levensjaar.

Is onze nood aan vergelding dan zo hoog dat we deze realiteit niet onder ogen kunnen zien? We moeten erkennen dat de huidige aanpak enkel voor meer slachtoffers zorgt.

Tijd voor verandering

Wij kunnen niet langer zwijgen over deze tekortkomingen. Het systeem faalt in het bijzonder voor jongvolwassenen. Zij hebben unieke noden en behoeften die momenteel niet adequaat worden aangepakt.

‘Een gevangenis haalt alles wat wij geleerd hebben onderuit.’

Wij, studenten van de HOGENT, worden goed opgeleid om op een menswaardige manier met hulpbehoevenden aan de slag te gaan. Toch stellen we vast dat een gevangenis alles wat wij geleerd hebben onderuithaalt. Het is onbegrijpelijk te zien dat we, anno 2024, nog altijd denken dat dit de manier is van omgaan met mensen.

Durven streven

Laten we tonen dat vergelding niet ons enige streefdoel is. We streven ernaar om deze jongeren kennis te laten maken met iets wat ze zo vaak hebben gemist: een hand om hen op weg te helpen of hen de kans te geven om aan zichzelf te werken. Als we deze jongeren menselijkheid tonen, dan kunnen we samen met hen aan een begrip- en respectvolle samenleving werken.

Lees ook

Tom Daems: ‘Hoe we daders straffen, zegt veel over welke samenleving we willen zijn’

Wij pleiten daarom voor detentiehuizen als alternatief voor traditionele gevangenissen. Detentiehuizen streven naar kleinschalige en gedifferentieerde detentievormen op maat die meer verankerd zijn in de samenleving.

Een zinvolle detentie bereidt de gedetineerde voor op het leven na de straf. Hier wordt werk gemaakt van een individuele aanpak en sociale netwerken die ondersteunen.

Laten we samen bouwen aan een toekomst waarin we plekken creëren van hoop en mogelijkheden, in plaats van wantrouwen en stigma.

Eerlijke kansen

Is het geen goed idee om de waarde van elke jongvolwassene in detentie te erkennen en hem of haar een eerlijke kans te bieden om het beter te doen?

Jongvolwassenen die zich in detentie bevinden of in detentie hebben gezeten zijn fundamenteel niet anders dan wij, hun leeftijdsgenoten buiten de muren van de gevangenis. Wij hebben dezelfde dromen, behoeften en angsten.

Wij willen allemaal groeien, een gevoel van eigenwaarde creëren, kansen krijgen en deze kansen kunnen nemen. Echter, in plaats van deze kansen te krijgen, worden ze geconfronteerd met meters hoge muren die letterlijk een barrière vormen voor hun ontwikkeling en hun toekomst.

Geen verloren zaak

Jongvolwassenen in detentie zijn geen verloren zaak. Het zijn allemaal mensen die een echte tweede kans verdienen. Wij roepen op om te stoppen met het stigmatiseren van deze jongeren. Laten we hen de steun en middelen bieden die ze nodig hebben zodat ze de kans krijgen om te herstellen, te groeien en op een positieve manier kunnen bijdragen aan onze samenleving.

Door te erkennen dat jongvolwassenen in detentie dezelfde behoeften hebben als ieder ander, kunnen we een rechtvaardigere samenleving creëren die ons allemaal ten goede komt.