Terugblik op vijf jaar aanklampende therapie: ‘We hebben veel van elkaar geleerd’

Evelien

Onderzoek leert dat psychisch lijden voornamelijk voortkomt uit omgevingsfactoren en sociale omstandigheden. Een therapeut moet investeren in de relatie met de patiënt en in de opbouw van een zorgnetwerk rondom hen. Pas als de patiënt verbinding voelt, kan het effect van behandeling vorm krijgen.

De uitkomst van dit onderzoek doet me glimlachen. Het is herkenbaar. Ik frons bij het woord ‘patiënt’. We stoppen mensen die hulp zoeken met dat woord in een hokje. Het maakt mensen tot een lijdend voorwerp. Mensen van wie we veel kunnen leren. Dat weet ik na mijn traject met Chayenne maar al te goed.

‘We stoppen mensen die hulp zoeken met het woord ‘patiënt’ in een hokje.’

Ik leer Chayenne kennen in mijn functie als behandelcoördinator tijdens haar opname in de intensieve behandeleenheid Yidam binnen het Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge. Chayenne is vijftien jaar en heeft op dat moment al meerdere opnames doorgemaakt, zowel in de jeugdhulp als de psychiatrie.

Op dertienjarige leeftijd maakte Chayenne een eerste gedwongen opname mee. Ze worstelt met zelfverwondend, suïcidaal en agressief gedrag. Ze is een jongedame met een complex trauma, hechtingsproblemen en vertoont kenmerken van borderline.

Chayenne

Mijn eerste dag op Yidam herinner ik me nog goed. Ik ga er direct verbaal in de aanval tegen de begeleiding. Ik ben het gewoon om me tegen alles te verzetten en zeker tegen hulpverlening. Mijn gedrag leidt ertoe dat ik in afzondering word geplaatst.

‘Ik verzet me tegen alles en iedereen.’

Ik verwacht dat ze mij uiteindelijk toch weer wegsturen of de boodschap geven dat ze voor mij opnieuw niets kunnen doen. De beste manier van overleven is iedereen van me wegduwen zodat niemand me in de steek kan laten.

Op dat moment vind ik mezelf niets waard en ik ben ervan overtuigd dat ik enkel voor problemen zorg. Ik geloof ook dat ik beter uit het leven kan stappen. Zodat ik niemand meer kan kwetsen.

Evelien

Van Chayenne leer ik hoe belangrijk het is om overeind te blijven staan. Om haar agressief gedrag en verbale verwijten niet persoonlijk te nemen. Ik moet stilstaan bij het effect dat haar woorden op mij hebben, maar mijn eigen onzekerheid en het gevoel van afwijzing mag ik niet op haar projecteren.

Ik moet in haar blijven geloven en me bewust zijn van wat zij nodig heeft in onze professionele relatie. Ik leer de behoeften achter haar gedrag te begrijpen. Ik laat haar gedrag niet veranderen hoe ik naar haar kijk.

Het is een spannend en vooral ongemakkelijk moment wanneer ik Chayenne na de teamvergadering moet meedelen dat ze pas een dag later naar haar kamer mag terugkeren. Ze verblijft op dat moment in afzondering.

‘De enige juiste weg is die van eerlijkheid.’

Ik had haar eerder beloofd dat ze vandaag hoogstwaarschijnlijk terug naar haar kamer mocht. Een belofte die ik heb gemaakt uit vertrouwen in haar en het geloof in een nieuwe kans. Ik voel hoe ik schipper tussen deze belofte en de teambeslissing.

Ik wil aan beide loyaal te zijn, maar het zou een fout signaal zijn als ik een teambeslissing niet uitdraag. Bovendien voel ik ook begrip voor het signaal en de grens die men vanuit het team wil formuleren, alsook voor de nood om zelf even te bekomen van wat is gebeurd.

De enige juiste weg is die van eerlijkheid. Ik verontschuldig me aan Chayenne, omdat ik mijn woord niet houd. Ik heb te snel uit eigen naam gesproken, vanuit een wens en een eigen veronderstelling. Ik ben voorbijgegaan aan de nog te maken denkoefening met het team. De ‘sorry’ die ik formuleer is oprecht en de woede die volgt is op zijn plaats.

Chayenne

Wanneer Evelien met me komt praten, zit ik al een tijdje in afzondering. Ik heb een medepatiënt met een mes bedreigd en daarna ook een begeleidster. Eerst werd ik gefixeerd. Daarna schoof ik voor enkele dagen door naar de time-outruimte.

‘De enige persoon die ik besluit toe te laten, verraadt me en laat me in de steek.’

Evelien is de enige die ik op dat moment vertrouw. Ze heeft het beste met me voor, ik kan op haar rekenen. De anderen blijf ik wegduwen. En nu ze me opzoekt in afzondering, vertelt ze dat ik pas de dag nadien naar mijn kamer mag. Evelien houdt haar woord niet.

Tot op de dag van vandaag herinner ik me precies hoe ik me toen voelde: woedend, gekwetst en verdrietig. De enige persoon die ik besluit toe te laten, verraadt me en laat me in de steek. Haar verontschuldigingen komen oprecht over. Dat heb ik nog niet meegemaakt. Ik probeer te beseffen dat dit niet alleen haar verantwoordelijkheid is. Onze eerste ruzie wordt onze laatste ruzie.

Evelien

Geleidelijk aan ontstaat er een goede connectie met Chayenne. Ik geloof in Chayenne en voel veel bereidheid om echt naar haar te luisteren, haar oprecht te willen begrijpen. Ik werk vanuit mijn hart en ik probeer echt mezelf te zijn in het contact met haar.

Chayenne

Ik voel dat Evelien haar job niet alleen doet in functie van haar loon. Wanneer ik een bijzonder moeilijke boodschap van mijn mama krijg, maakt Evelien extra tijd om langs te komen, ondanks het einde van de werkdag. Het zijn veelzeggende momenten.

‘Hulp vragen is geen teken van zwakte.’ 

Gaandeweg leer ik dat hulp vragen geen teken van zwakte is. Hulp vragen en mijn behoeften kenbaar maken, is juist een teken van grote kracht.

Evelien

Na haar opname kan ik Chayenne verder begeleiden vanuit mijn outreachende opdracht. We blijven samen een erg pittig en uitdagend traject lopen. Chayenne blijft suïcidepogingen ondernemen en ze kent diverse opnames. Er is aanvankelijk geen voorziening waar Chayenne terecht kan.

Overal blijven we op muren botsen. Het is een oefening om aanwezig te blijven. De hulpverlening wordt vaak onderbroken. Omdat Chayenne er zelf de stekker uittrekt. Omdat de hulpverlening vindt dat Chayenne zich niet aan regels houdt. Omdat ze te complex gedrag vertoont. Of omdat men zegt dat hun aanbod niet op haar vraag is afgestemd. Wanneer ze zeventien is, wordt Chayenne opnieuw gedwongen opgenomen.

Ik probeer steeds te handelen in het belang van Chayenne. En dit te doen samen met iedereen rondom haar, zowel professioneel als familiaal. Het delen van informatie over haar situatie of haar gevoelens met anderen is essentieel opdat ze geholpen kan worden. Dit gebeurt uiteraard met medeweten van Chayenne, al moet ik vaak op mijn strepen staan om duidelijk te maken dat dit nodig is.

‘Het is cruciaal dat ik confronterend durf spreken.’ 

Ik waak erover dat het gewicht van de moeilijkheden en pijn die Chayenne ervaart me niet verlamt. Het is cruciaal dat ik confronterend durf spreken en consequent handel. Ook wanneer Chayenne opnieuw wegloopt of wanneer ze me duidelijk maakt dat ik niet meer welkom ben, zoek ik contact.

Zo spreek ik wanneer Chayenne als vermist opgegeven staat met haar af, maar ik vertel wel meteen dat ik de politie moet inlichten dat we elkaar zullen zien. Ik informeer Chayenne over elke mail, elke tel, elke handeling. Telkens weet ze wat ik zal doen en zeggen.

Chayenne

Dat Evelien me met de neus op de feiten drukte, heeft me geholpen. Dat ik wist waar ik aan toe was, gaf me een gevoel van waardigheid. Ik ben het waard om betrokken te worden.

‘Dat ik wist waar ik aan toe was, gaf me een gevoel van waardigheid.’

Zelfs toen ik Evelien vertelde dat ik gevoelens voor haar had, nam ze geen afstand. We konden onze manier van samenwerken behouden en Evelien bleef me ondersteunen. Nu weet ik dat wat toen verliefdheid leek, eigenlijk een intense waardering en dankbaarheid was.

Evelien

Ondertussen is Chayenne zevenentwintig. Ik zal me haar altijd herinneren als een pittige vrouw met een sterke wil en veel kwaadheid en verdriet in haar lichaam. Getekend door gebeurtenissen en andere factoren die het haar niet gemakkelijk maken. Desondanks veert ze elke dag terug recht.

Meer dan zeven jaar nadat we elkaar laatst gesproken hebben, neemt ze terug contact met me op. Ze verhuist naar het buitenland voor een nieuwe job en wil op een goede manier afscheid nemen.

Wanneer ik Chayenne terug spreek voor ze vertrekt, ben ik oprecht aangedaan door haar verhaal. Ze is opnieuw in begeleiding, volgt ambulante therapie en kijkt anders naar het leven. De moeilijkste tijden zijn voorbij, zegt ze.

Chayenne

De moeilijkste tijden zijn voorbij. Twaalf jaar na de start van mijn outreach begeleiding besef ik namelijk dat ik wél de moeite waard ben. Ik ben gelukkig getrouwd, ik kan de juiste prioriteiten voor mijn gezin en mezelf stellen, en heb een vaste job. Ik heb mezelf graag leren zien. Evelien heeft me daarbij veel geholpen. Ze had altijd oog voor wat wel goed ging.

‘Ik heb geleerd dat niet iedereen je in de steek laat.’

Ik zou ook graag mijn expliciete dank aan Yidam en mijn individuele begeleider, Peter Cousaert, uitspreken. Ik heb nog een weg te gaan, maar elke dag is een stap vooruit. Ik heb geleerd dat niet iedereen je in de steek laat. Dat hulp vragen krachtig is. En dat die hulp aanvaarden een teken van sterkte is.