‘Sorry, geen huurpremie voor jou, want je huur is te hoog. Hoe absurd is dat?’

Wooncrisis

Er is in Vlaanderen een wooncrisis. Dat zien we ook bij de bezoekers en medewerkers van armoedevereniging De Ruimtevaart.

Sociale huisvesting staat onder druk. Wachtlijsten groeien gestaag. Bovendien bieden de veranderingen die op til zijn – de afschaffing van het puntenbeleid en het versterken van het criterium van lokale binding – weinig hoop op verbetering, zo bleek onlangs op Sociaal.Net.

Huurpremie als noodhulp

In afwachting van een sociale woning, zijn huurders aangewezen op de vaak zeer dure private huurmarkt. In de vorm van de Vlaamse huurpremie probeert Vlaanderen de onbetaalbaarheid van deze private huurmarkt tijdelijk op te vangen.

‘De huurpremie probeert de onbetaalbaarheid van de private huurmarkt op te vangen.’

De huurpremie is een vorm van noodhulp. Een instrument om de structurele fouten in het systeem recht te trekken in afwachting van een meer rechtvaardig, duurzaam en werkbaar model voor sociaal wonen.

Wie vier jaar op de wachtlijst staat voor een sociale woning, kan in aanmerking komen voor de premie, die gemiddeld 176,86 euro per maand bedraagt. De toewijzing gebeurt volgens het principe van semiautomatische rechtentoekenning: van zodra je vier jaar op de wachtlijst staat, krijg je een brief in de bus van Agentschap Wonen Vlaanderen.

“Open dit om de huurpremie te kunnen krijgen!” staat er in een knalgele cirkel op de enveloppe. Toch wil dit niet zeggen dat je de huurpremie echt krijgt. In de enveloppe zit slechts een uitnodiging om een aanvraag in te dienen.

Absurd

F. is medewerker in de Ruimtevaart. Hij staat al acht jaar op de wachtlijst voor een sociale woning. Ook dit jaar kreeg hij de bewuste brief met het gele cirkeltje. Zou hij recht hebben op de premie, wil hij graag weten.

We overlopen de criteria. Hij staat al meer dan vier jaar op de wachtlijst van sociale huisvesting. De woning die hij huurt voldoet aan alle formele vereisten. Hij is er gedomicilieerd. Zijn inkomen als alleenstaande ligt ruim onder de inkomensdrempel.

‘Voor een huurpremie mag je niet ‘te duur’ huren.’

Maar dan komen we bij de vastgelegde maximum huurprijs. Om in aanmerking te komen voor de huurpremie mag je niet ‘te duur’ huren. Wat blijkt? De maandelijkse huur van F. ligt 20 euro boven de vastgelegde maximumprijs. Het struikelblok voor veel kwetsbare huurders.

Wonen in Leuven is duur. Dat heeft de overheid ook wel begrepen, want de maximumprijs is voor Leuven, net als bij enkele andere duurdere gemeenten een beetje opgetrokken. Maar voor velen dus niet hoog genoeg.

“Sorry, geen huurpremie voor jou, want je huur is te hoog”, is de boodschap die we F. moeten geven. Hoe absurd is dat? Het is op voorhand al een verloren zaak.

Non-take up

F. zal in de statistieken terechtkomen als een van de 47 procent huurders die een uitnodiging ontvangt van de overheid om een aanvraag in te dienen, maar het niet eens probeert. Volgens de cijfers van Agentschap Wonen Vlaanderen werden er vorig jaar 18.991 invulformulieren verstuurd. Het agentschap ontving 8.953 aanvragen.

Dat betekent dat van bij de start al bijna de helft van de mensen geen actie onderneemt om financiële ondersteuning aan te vragen. Geven ze al op voorhand op omdat ze denken dat ze toch geen kans maken? Of is de procedure te complex? Dat zo veel mensen geen aanvraag doen, kan leiden tot non-take up of onderbescherming.

Succes of gemiste kans?

Tegen eind januari van dit jaar had het agentschap over 5.821 dossiers een beslissing genomen.De overige dossiers waren nog in behandeling.65 procent van deze onderzochte aanvragen resulteerden in een goedkeuring. 2036 aanvragen werden geweigerd. De belangrijkste reden? Een te hoge huurprijs.De top drie reden van weigering: te hoge huurprijs (807 keer), te hoog inkomen (325 keer) en huurder niet in het contract (259 keer).

‘De huurpremie is een bijsturing van een scheefgegroeide woonmarkt.’

Afhankelijk van hoe je de cijfers bekijkt, kan je spreken van een succes of gemiste kans. Van wie moeite doet om een aanvraag in te dienen, ontvangt 65 procent uiteindelijk de premie. Het loont dus om het te proberen.

Wij vinden het vooral een gemiste kans: te veel mensen vallen finaal uit de boot. Voor iedereen die een uitnodiging ontvangt om een premie aan te vragen, zou de huurpremie een wereld van verschil maken. Toch vissen deze kwetsbare huurders achter het net.

Scheefgegroeide woonmarkt

De huurpremie is een bijsturing van een scheefgegroeide woonmarkt. Kwetsbare huurders maken op zich minder kans op een betaalbare en gezonde woning. Tal van uitsluitingscriteria spelen in hun nadeel op een markt waar de vraag het aanbod ruim overtreft.

Verhuurders kiezen voor de meest solvabele huurders en negeren de acute woonnood van velen. Huurprijzen schieten door het dak. Vaak neemt de huurprijs op de privémarkt een veel te grote hap uit het maandbudget. Nog vaker moet de huurder zich tevredenstellen met een woning die het geld niet waard is.

‘De huurpremie is zoals voedselhulp: het lenigt de acute nood, maar biedt geen structurele oplossing.’

De huurpremie is zoals voedselhulp: het lenigt de acute nood, maar biedt geen structurele oplossing. Bovendien zijn de voorwaarden van de Vlaamse huurpremie zo strikt, dat velen, soms heel nipt, tussen de mazen van het net glippen. Het is dus een lapmiddel, maar een lapmiddel dat faalt.

Het voedt de ontgoocheling, de verontwaardiging, het onbegrip. Hoe krijg je dergelijke strikte, onwrikbare regels uitgelegd aan mensen die noch op de privémarkt, noch op de sociale woonmarkt, een oplossing zien voor hun basisrecht op wonen?

Noodhulp op noodhulp

Lokaal worden er inspanningen geleverd. Zo werpt de stad Leuven een extra vangnet uit: een lokale huurpremie. Maar deze premie vertrekt vanuit de bestrijding van kinderarmoede en is uitsluitend gericht op gezinnen. Alleenstaanden of koppels zonder kinderen vallen ook hier uit de boot.

‘We laten mensen in acute woonnood aan hun lot over.’

We voorzien lokaal dus in noodhulp op noodhulp. Omdat structuren falen. Maar ook de noodhulp, en de noodhulp voor de noodhulp, schiet tekort. We laten mensen in acute woonnood aan hun lot over.

De oude verhalen werken niet, de nieuwe bieden weinig hoop op beterschap. Hoe lang nog voor Vlaanderen inziet dat wonen een basisrecht is, voor elke inwoner? Het is hoog tijd voor een structurele aanpak van betaalbaar wonen, zonder lapmiddelen of extreme wachtlijsten. Hoog tijd voor duidelijke beleidskeuzes, gemaakt met het oog op de meest kwetsbaren in onze samenleving.