‘Geen overheidsbudget meer voor sociaal tolken: onverantwoord’

Taal

Iedereen heeft het wel eens meegemaakt. Op vakantie ben je verloren gelopen. Na uren zoeken, kom je een persoon tegen die je wilt helpen. “English?”, vraag je. “No”, zegt hij. “Français?” “No.” Je denkt nog even na welke taal je nog uit je mouw kan schudden. “Espagnol?” “No.”… Jullie komen erachter dat geen gemeenschappelijke taal jullie verbindt.

‘Sociaal tolken vertalen het gesprek tussen hulpverlener en cliënt.’

Daar sta je dan. Moederziel alleen, verloren in een vreemd land, met een hulpvaardige persoon voor je, die je niet begrijpt. Je haalt je beste gebarentaal boven of je nog betere tekenkunsten. Misschien begrijpen jullie elkaar, maar misschien niet. Makkelijk is het zeker niet. En dan nog maar af te wachten of je effectief op de juiste bestemming toekomt.

Harde realiteit

Voor heel wat cliënten is dit de harde realiteit.

Stel je voor dat je eindelijk de stap hebt durven zetten naar hulp. Met zwetende handen stap je een CAW-onthaalpunt binnen. Je spreekt de taal niet. Met hand en tand maak je je verstaanbaar aan de onthaalmedewerker.

Het eerste gesprek met de hulpverlener gaat moeizaam. Je kan niet uitleggen wat je precies bedoelt, of wat voor jou net belangrijk is. Jij begrijpt de hulpverlener niet die recht voor jou zit, hij begrijpt jou niet. Hoe kan je dan samen aan de slag gaan met de hulpvraag? Dit is vandaag de realiteit voor heel wat mensen die het Nederlands onvoldoende begrijpen en spreken. Zij kunnen zich niet uiten, verstaanbaar maken en dus ook geen hulpvraag stellen. Zij kunnen niet geholpen worden.

Net daarom zijn sociaal tolken zo belangrijk. De sociaal tolk zorgt er voor dat het gesprek kan plaatsvinden. Zij vertalen het gesprek tussen hulpverlener en cliënt. Hij is de brug tussen de hulpverlener en cliënt. Zonder taal kunnen we immers niet communiceren.

Getuigenis

Micha is hulpverlener bij het team Gezins- en Relationeel Welzijn en Volwassenenonthaal van CAW Limburg. Zij getuigt over het belang van sociaal tolken.

“Wij werken regelmatig met sociaal tolken. Ik kan cliënten niet begrijpen als we elkaar niet verstaan. We willen er zijn voor de mensen, letterlijk en figuurlijk. Als cliënten bij mij komen, dan moeten ze hun rugzak aan ervaringen kunnen meenemen.”

‘Ik kan cliënten niet begrijpen als we elkaar niet verstaan.’

“Men kan niet verwachten dat kinderen of kennissen gevoelige informatie vertalen. Het gebeurt wel eens dat een kind bepaalde praktische zaken vertaalt, zoals het maken van een afspraak. Maar bij inhoudelijke hulpverleningsgesprekken laten we geen kinderen vertalen. Financiële en relationele thema’s kan je niet bespreken waar kinderen bij zijn. Kinderen moeten dit niet horen.”

“Het gebeurt wel eens dat kennissen tolken voor cliënten, zeker voor praktische zaken zoals administratie. Maar de relatie tussen de kennis en de cliënt speelt altijd een rol. Een hulpverleningsgesprek laten vertalen door een kennis is dan ook uit den boze. Het beroepsgeheim wordt zeer complex en wat er verteld wordt, kan ook iets doen met de vertaler-kennis, waardoor hij dit met de partner bespreekt. We hebben geen garantie dat wat er gezegd wordt tussen vier muren blijft.”

“Zo begeleidde ik een vrouw die besliste om na de zoveelste geweldpleging door haar echtgenoot hulp te zoeken. Dit is zeer moedig, want de vrouw had geen netwerk in België. Het was een zeer moeilijke stap voor haar. Bij de beslissing over de voogdijregeling van de kinderen liet ze zich bijstaan door een kennis van haar ex-man. Wij hadden echter geen zicht op zijn vertaling. Was die correct? In ieder geval was mijn cliënt na dit gesprek zeer verward.”

Sociaal tolken

“Tolken door een kennis zorgt voor onjuiste en complexe situaties. Mensen die naar het CAW komen, voelen zich vaak onmachtig. Ze willen terug in hun kracht staan. Als hulpverleners willen wij dit faciliteren. We willen informatie geven en er zijn voor hen.”

‘Met een tolk kunnen mensen hun moedertaal gebruiken.’

“Elk gesprek heeft een inhoud- en betrekkingsniveau. Het inhoudsniveau is wat gezegd wordt. Via pictogrammen en tekeningen kunnen we heel wat uitleg geven, maar dit proces duurt zeer lang.”

“Daarnaast is het relationele aspect zeer belangrijk. Als hulpverlener maak je verbinding met een cliënt. Mensen kunnen moeilijke dingen bespreekbaar maken in hun eigen moedertaal. En net dit zorgt voor verbinding, tussen ons, maar ook bij de cliënt zelf.”

Verkeerd signaal

Het niet voorzien van extra budget voor sociaal tolken is een verkeerd signaal van de overheid. Het staat haaks op de meertalige realiteit waarbinnen de CAW’s hun basisopdracht uitvoeren. Bovendien creëren we zo een onderscheid tussen hulpverlening aan Nederlandstaligen en anderstaligen. Anderstaligen worden letterlijk weggeduwd.

‘Het is een totaal verkeerd signaal van de overheid.’

Als CAW’s zijn wij voorstanders van een beleid dat anderstaligen niet wegduwt, maar hen omarmt en verwelkomt. We zien elke vorm van diversiteit en culturele eigenheid als een verrijking van onze samenleving, zonder daarom het respect voor en de kennis van het Nederlands op de helling te zetten.

Het inzetten op inburgering en integratie is echter zeer moeilijk wanneer bepaalde welzijnsnoden de leefsituatie moeilijker maken. Wie geen stabiele woonsituatie heeft, aankijkt tegen een berg schulden of in een problematische relatie zit, is eerst gebaat bij het oplossen van deze problemen. Pas nadien komt er ruimte en energie vrij om andere zaken aan te pakken, zoals Nederlands leren.

Taal verbindt

De CAW’s hebben als opdracht het aanbieden van laagdrempelige hulpverlening aan iedereen met welzijnsnoden, met specifieke aandacht voor de meest kwetsbaren. We kunnen deze opdracht enkel uitvoeren als er ook voldoende middelen zijn.

Zonder evaluatie van de bestaande tolkwerkingen en zonder alternatieven budgetten laten opdrogen, is onverantwoord. Deze beslissing houdt dan ook geen rekening met de impact op het welzijn en welbevinden van cliënten, hulpverleners en organisaties.

Lees ook

Jeugdhulp en anderstaligheid: meer dan een andere taal

Taal is wat ons verbindt. Zonder taal kunnen we niet communiceren. Taal verbindt. Want zeg nu eens eerlijk: kan jij je gevoelens uiten in het Farsi of Albanees? من در حال حاضر نیست

Daarom willen we graag meedenken. Benut de creativiteit en het engagement van de CAW’s. Wij willen innoveren. Waarom zetten we geen meertalige medewerkers of meertalige vrijwilligers in voor bepaalde tolkopdrachten, uiteraard binnen een deontologisch kader? Waarom proberen we het videotolken niet uit? Mits een duidelijk kader en afstemming op de werking van sociaal tolken en intercultureel bemiddelaars, zijn er mogelijkheden om kostenefficiënt te werken en toch een kwalitatieve hulpverlening aan te bieden. Iets wat de samenleving enkel ten goede komt.