In de gevangenis temt men leeuwen

Merksplas 

Hier temt men leeuwen.

Het is niet de slogan van een rondtrekkend circus.
Het staat in de muur gekerfd in de gevangenis van Merksplas.

Sam vertelt het me tijdens het bezoekuur in de Nieuwe Wandeling, de gevangenis van Gent.
Nu zit hij hier, maar hij heeft ook daar gezeten. Daar waar ze leeuwen temmen.

Ik gruwel. “Ik ken een plek waar er ook zo’n boodschap boven de deur hangt. Ergens in Auschwitz.”
Hij lacht. “Ja, maar je moet tegen gevangenen niet spreken over vrijheid. Dat is het enige dat je hier niet kan krijgen.”

‘Je moet tegen gevangenen niet spreken over vrijheid.’

Sneakers van Decathlon, batterijen, cursussen, boerinnekeschoco, fluogroene boxershorts. Alles kan je hier krijgen. Goedkoper dan buiten, vaak. Hier zijn het altijd solden.

Je moet er gewoon je vrijheid voor over hebben.

Zolang je geld hebt, kan je de kantinelijst invullen, dingen bestellen. Enkel peper kan je niet meer aankopen. Dat werd iets te vaak uitgestrooid om drugshonden te verwarren.

“Maar pili-pili staat er wel nog op. Ha!” Hij klopt met zijn hand op tafel en lacht zijn eenzame rij tanden bloot.

Zelfs parfum kan je hier krijgen. Hij laat het me trots ruiken. “Wel zonder alcohol. Dat moet.” Aftershave wordt opgedronken. De exotische namen van Axe hadden altijd al een zekere cocktailvibe.

“En als je genoeg tijd hebt, kan je fruitsap laten gisten. Ik drink dat niet, ik heb sowieso al geen sterke maag.”

Hij wrijft over zijn buik.

Hij straalt

Hij is weer aangekomen. Al vijftien kilo in de enkele maanden dat hij hier zit. Het was nodig, dat beseft hij zelf ook wel. Hij had het typische uiterlijk van een mens die te lang roofbouw heeft gepleegd op zijn lijf.

Er was steeds wel de sluimering van een knappe kop. Maar dan onder een dikke laag zwarte wallen, ingevallen wangen en kapotte tanden.

Nu zit hij voor mij in zijn grauwe gevangenisplunje en straalt. Afgekickt, binnenkort naar de tandarts voor de zoveelste prothese. Werk in de gevangeniskeuken, dak boven zijn ‘broske’ en hij groet iedereen als een politicus op de plaatselijke markt.

Ik glimlach.

‘Hij grijnslacht met mijn masterdiploma Criminologie.’

Tegelijkertijd is het een beetje wrang. Ik heb nog een gast in Merksplas. In de leeuwenkooi. Die ook opleeft in de gevangenis.

Mensen die beter functioneren binnen dan buiten. Onderzoekje over detentieschade, iemand? Pleidooi voor een andere aanpak, iemand al gehoord van vzw de Huizen?

Sam grijnslacht met mijn masterdiploma Criminologie. Wat hij weet, leer je niet op de schoolbanken. Zijn leven is een vergelijkende studie van Belgische gevangenissen. Participerende observatie ter toetsing van de basiswet gedetineerden.

Hij is door ramen en uit huizen gesmeten. Hij is gestopt en herbegonnen. Hervallen en herpakken. Hij heeft plaatjes en protheses, maar een sterk gestel en lieve ogen. Energie, op het randje van wat we in moderne tijden ADHD noemen. Hij heeft familie waarvoor hij vecht. En hij vecht sinds kort ook weer voor zichzelf.

Hij leest veel. In de locker die ik voor hem regelde, maakte hij een bibliotheek. Waargebeurde verhalen, zijn locker als een leven op zich. Heel vaak levensverhalen van criminelen. Want dat zijn ook mensen. Daar is Sam het levende bewijs van.

“Sam, jongen, gij moet een boek schrijven.”
Weer de eenzame rij tanden.
“Als ik vrij ben, nu heb ik het te druk met werken.”
“Arbeit macht frei”, smaal ik.
“Pfff dat kan. Maar leeuwen zijn niet gemaakt om te temmen.”