Na de Warmste Week veel kille dagen?

Voor buren, door buren

Deze week kreeg ik de vraag van een aantal bezorgde begeleiders of we Helpper niet konden inschakelen bij een aantal van onze cliënten met een matige verstandelijke beperking, zware zorgnoden en ernstige mobiliteitsproblemen.

Ze hebben immers al lang geen natuurlijk netwerk meer. Ze willen graag met iemand eens alleen gaan winkelen of wandelen. Met hun beperkt persoonsvolgend budget en zware zorgnood kunnen ze dit niet voldoende inkopen.

‘Zouden we Helpper inschakelen?’

“Kunnen wij zelf niet nog een tandje bijsteken?” was mijn eerste reflex. Maar een goede tip van een medewerker laat je niet links liggen. Dus ging ik kijken wat Helpper te bieden heeft.

Ze blijken ‘Zorgondernemer van 2017’ en worden onder meer door bijstandsorganisaties Onafhankelijk Leven en Absoluut ondersteund. Hun website oogt hip en toegankelijk en bovenaan prijkt een mooie slogan: “Thuishulp voor buren, door buren.” Ze hebben bovendien een erkenning van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) op zak. Fraaier kan het bijna niet.

Mooi toch?

Helaas: zoals zo vaak, zit het venijn in de staart. Helpper verbindt mensen die thuishulp zoeken voor dagdagelijkse taken. Die worden geboden door hulpvaardige buurtbewoners “die een centje willen bijverdienen.”

Een deel van de omschrijving van het werk kon zo geplukt zijn uit een van onze vacatures voor onze vele vrijwilligers. Iemand om een babbeltje mee te slaan, mee te gaan winkelen of een extra lekkere maaltijd mee te koken.

Men formuleert het verder letterlijk zo: “Onze helppers hebben weinig beperkingen in het soort taken die ze mogen uitvoeren. Omdat ‘uitgesloten taken’ vaak in de weg staan van de juiste oplossing voor jouw situatie. Onze helppers moeten ook niet op vaste momenten werken, dat maakt Helpper echt flexibel.”

Mooi toch? Of niet? Tja, de klant moet er wel 9 euro per uur voor over hebben en de helpper kan hierdoor 7 euro onbelast bijverdienen. En ja, je kan ook met je persoonsvolgend budget betalen.

Therapeutische kracht van de kleine goedheid

Ik heb me dus ongetwijfeld vergist toen ik jaren geleden met veel plezier las hoe Eddy van Tilt de ‘therapeutische kracht van de kleine goedheid’ omschreef als de gesmeerde samenwerking tussen professionals en vrijwilligers die de zorg een turbo-effect geven.

‘Is hier een conservatieve sociaal ondernemer aan het woord?’

Of ik zat er waarschijnlijk helemaal naast toen ik na de afgelopen Warmste Week dacht dat goed zorgen voor elkaar, zomaar, ons eigenlijk allemaal deugd doet.

Is hier een conservatieve sociaal ondernemer aan het woord? Ik denk het niet. Ik geloof immers sterk dat indien het anders en beter kan, je dat als organisatie vooral moet doen.

Virtueel platform

Vanuit onze voorziening proberen we met kleine budgetten zoveel mogelijk betaalbaar maatwerk te bieden.

We zetten in op samenwerken in en met de buurt, onder andere via eigen buurtwerkers die ondersteund worden door een virtueel platform. Zo kunnen cliënten ruimere netwerken opbouwen.

‘Ook onze cliënten helpen graag.’

Deze netwerken zijn er niet alleen om onze cliënten te helpen, maar vooral om onze cliënten de mogelijkheid te bieden om zelf betekenisvolle rollen in de samenleving op te nemen. Ook onze cliënten doen graag boodschappen voor een zieke of bejaarde buurman of helpen graag bij een voetbalmatch.

Iedereen zorgt voor iedereen, weet u wel. Is het daar bij vermaatschappelijking van de zorg niet vooral om te doen?

Anders, maar niet beter

Helpper is dan wel iets nieuw, het is helemaal niet beter. Integendeel.

In plaats van het zorgen voor elkaar aan te moedigen, plaatst men vrijwilligerswerk in de markt. 9 euro per uur lijkt dan misschien niet veel, het is best pittig voor wie van een vervangingsinkomen leeft.

‘9 euro is best pittig voor wie van een vervangingsinkomen leeft.’

Het wordt nog pittiger als u weet dat vooral wie de pech heeft om geen netwerk te hebben en een te klein persoonsvolgend budget heeft, op dit soort betalende diensten beroep doet.

Het wordt nog schrijnender als iemand voor deze zaken zijn persoonsvolgend budget moet aanspreken. Dat is perfect reglementair, maar wel ten koste van de noodzakelijke handicapspecifieke zorg.

Level playing field

De overheid gaat niet vrijuit. Bij het erkennen van deze initiatieven vergat ze dat ze bij de shift naar vraaggestuurde zorg beloofde om zeker altijd te zorgen voor een ‘level playing field’ voor alle spelers.

Vorig jaar was deze belofte al opgeborgen toen de overheid toeliet dat het persoonsvolgend budget gebruikt werd voor het betalen voor reeds gesubsidieerde thuiszorgdiensten. Maar deze praktijk tart elke verbeelding.

‘Deze praktijk tart elke verbeelding.’

Helppers hebben blijkbaar geen vorming nodig, kunnen quasi alle taken opnemen en kunnen dit doen op eender welk uur. Paritaire comités en correcte arbeidsvoorwaarden bestaan hier niet.

Ondertussen laat de overheid begaan. Sterker nog, ze werkte een regeling voor onbelast bijverdienen uit voor wie bijklust via een erkend deelplatform als Helpper.

Nochtans schreef Welzijnsminister Jo Vandeurzen in een opiniestuk op Sociaal.Net: “Vraaggestuurde financieringssystemen vragen een overheid die inzet op toezicht op kwaliteit, die perverse effecten vermijdt, die proactief oneigenlijk of manifest verkeerd gebruik bestrijdt.” Waar blijft deze overheid?

Iedereen lijkt tevreden

Na Antwerpen en Gent startte Helpper eind vorig jaar ook in Brussel op. Burgemeester Philippe Close stak zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken: “Door de vergrijzing, grote werkdruk en alleenstaanden wordt hulp zoeken bij vrienden of familie steeds moeilijker.”

Lees ook

'Boeman is onvervulde zorgnood, niet sociale deeleconomie'

“65 procent kan niet terecht bij klassieke hulpinstanties en ongeveer de helft kan geen beroep doen op naasten”, aldus Close. “Maar een sterke familiale band met buren maakt een stad juist succesvol. Een platform als Helpper komt als geroepen om buren te stimuleren elkaar een handje toe te steken.”

Hebben we hier dan een alternatieve manier om wachtlijsten in te perken? Moeten we dit lezen als een keuze van de beleidsmakers om kwaliteitsvolle zorg stilaan te vervangen door goedkopere zorg voor wie het zich kan permitteren, zonder enige kwaliteitscontrole?

Kiest men na de Warmste Week met onbelast bijklussen in de zorg voor veel kille dagen? Ik hoop van niet.

Het debat over de markt van zorg moet dringend correct en transparant gevoerd worden. Zonder bijsturingen stevenen we af op het compleet uithollen van vrijwilligerswerk, de vermaatschappelijking van de zorg en het recht op kwaliteitsvolle zorg.

Zoveel kille dagen willen we toch niet?