Seksualiteit is basisrecht
Seksualiteit is een deel van het leven. Deze gedachte vind je terug in het charter van International Planned Parenthood Federation (IPFF), een internationale koepelorganisatie van organisaties voor gezinsplanning.
‘In de psychiatrie is seks nog vaak taboe.’
Volgens dit charter moet er extra aandacht besteed worden aan de garantie van seksuele rechten van kwetsbare groepen.
Psychiatrisch patiënten en seksualiteit
Zo’n kwetsbare groepen vinden we in de zorg voor personen met een handicap. Maar ook in psychiatrische ziekenhuizen. Daar is seks nog vaak taboe.
Bij seks denken we vooral aan jong, gezond en mooi. Maar bij psychiatrische patiënten wordt seksualiteit gekoppeld aan trauma’s en mistoestanden. Wie psychische problemen heeft, wordt snel beschouwd als aseksueel of hyperseksueel.
Door die botsing van stereotypen weten we geen raad met de seksualiteitsbeleving van deze groep mensen. We negeren hun noden en hebben het vooral over seksueel risicogedrag en seksueel misbruik.
Feiten
Ook de feiten spreken voor zich. Vergeleken met de brede bevolking, ervaren mensen met psychische problemen meer seksuele problemen en zijn zij minder tevreden over hun seksuele leven.
Ze hebben geen interesse in seks door afgevlakte emoties, somberheid of gebrek aan energie. Ook hebben ze vaker moeite met sociale contacten waardoor een relatie aangaan of onderhouden problematisch wordt.
Focus op plezier
Die negatieve insteek is jammer. Want een bevredigend seksleven is goed voor je gezondheid en welzijn. De positieve effecten op mensen met een psychische kwetsbaarheid werden specifiek beschreven: agressieregulatie, angstreductie, troost, zelfwaardering, tegengaan van gevoel van eenzaamheid, oefenen met contact leggen of grenzen verkennen.
‘Een bevredigend seksleven is goed voor je gezondheid.’
De positieve elementen van seksualiteit moeten meer in beeld komen, seksueel plezier bijvoorbeeld. Het roer moet omgedraaid worden, zonder de aanwezige psychische kwetsbaarheden te ontkennen.
Seksuele dienstverlening
Is seksuele dienstverlening een oplossing? Seksuele dienstverlening ontstond vanuit het fundamentele recht op seksualiteit in combinatie met de erkenning van de behoefte van kwetsbare groepen om aan hun seksuele verlangens te voldoen.
Volgens de Nederlandse seksuoloog Kruijver is seksuele dienstverlening er voor hen die door beperkingen minder kans hebben op het vinden van een seksuele partner, het kunnen hebben van intimiteit en seksualiteit of tot het genieten van soloseks.
Heldere omschrijving
Aditi vzw, een vereniging voor seksuele dienstverlening, stelde een heldere omschrijving op.
“Seksuele dienstverlening bij personen met een beperking en ouderen is ondersteuning van seksualiteit in de breedste zin van het woord. Het kan gaan over het aanleren van seksuele en relationele vaardigheden tot het samen beleven van seksualiteit en intimiteit. Ieder persoon is uniek, zo ook zijn of haar seksualiteit. Seksuele dienstverlening heeft altijd te maken met zowel zorg als seksualiteitsbeleving. Dit zijn twee aspecten die in iedere seksuele dienstverlening steeds aanwezig zijn.”
Verschillende steunvormen
Seksuele dienstverlening omvat dus verschillende vormen van ondersteuning als antwoord op zorgvragen rond intimiteit en seksualiteit van mensen met een sociale, fysieke, motorische, sensoriële, verstandelijke of psychische beperkingen.
Het kan zowel gaan over ondersteuning als het stellen van seksuele handelingen. De dienstverlening wordt geboden door een daartoe opgeleide professionele seksuele dienstverlener.
Afgebakend werkkader
Seksuele dienstverlening vertrekt vanuit een zorgmodel. Het vindt plaats binnen een duidelijk afgebakend werkkader.
Eerst worden de seksuele zorgvraag en intimiteitsnoden in kaart gebracht. Andere onderliggende vragen of noden worden verduidelijkt. Daarbij is het vaak wenselijk dat, na overleg, ook het netwerk betrokken wordt om deze zorgvraag te duiden: ouders, begeleiders en kinderen.
Het hele proces vraagt om professionele, specifieke kennis en een op zorg gerichte attitude.
Geen prostitutie
Deze vorm van dienstverlening doet aan prostitutie denken. Toch zijn er belangrijke verschillen.
‘Dienstverleners werken niet op commerciële basis.’
Prostitutie vertrekt vanuit een economisch kader waarbij iemand zijn lichaam verkoopt. Seksuele dienstverlening daarentegen vertrekt vanuit een zorginvalshoek. De dienstverleners begeleiden vanuit volwaardig en inclusief burgerschap. Ze werken niet commerciële basis.
Dienstverleners krijgen natuurlijk een vergoeding, maar er zijn geen tussenpersonen. Indien de dienstverlener een stuk van zijn verdiensten zou afgeven, dan wordt de ontvanger van deze verdienste beschouwd als pooier. Dat is strafbaar.
Sprekende gelijkenis
Toch bemoeilijkt de huidige prostitutiewetgeving de verdere ontwikkeling van seksuele dienstverlening.
Als je uitsluitend kijkt naar de strafrechtelijke definitie van prostitutie, dan is de gelijkenis met seksuele dienstverlening sprekend. Tijdens de seksuele dienstverlening zijn seksuele handelingen die gericht zijn op de seksualiteitsbeleving van de persoon met de beperking mogelijk. Daar staat ook een financiële vergoeding tegenover.
Toch is seksuele dienstverlening veel meer. Het is niet enkel een kwestie van vraag en aanbod maar een weldoordachte dienstverlening die afgestemd is op noden en behoeften.
Verouderde wetgeving
Het juridisch kader volgt die nuance niet. Op dit moment is er maar één kader: de prostitutiewetgeving van 1952. Die wet stelt seksuele dienstverlening gelijk met prostitutie.
‘Voor seksuele dienstverlening bestaat er geen apart wettelijk kader. Het is een grijze zone tussen hulpverlening en prostitutie.’
Voor seksuele dienstverlening bestaat geen apart wettelijk kader. Seksuele dienstverlening binnen een zorgkader wordt niet erkend als een volwaardige, gelegitimeerde en gefaciliteerde vorm van zorgverlening aan mensen met een beperking.
Seksuele dienstverlening is een grijze zone tussen hulpverlening en prostitutie.
Tijd voor vernieuwing
Er is nood aan een apart wettelijk kader waarin seksuele dienstverlening als ‘zorg’ wordt omschreven. En seksuele dienstverlening moet uit de prostitutiewet gehaald worden.
Er beweegt heel wat in die richting. Zo is er de conceptnota van het Vlaams parlement betreffende het faciliteren van de beleving van seksualiteit en intimiteit op maat van personen met een zorgbehoefte. In september 2018 was er hierover ook een hoorzitting in de Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
‘Een apart wettelijk kader is nodig.’
Tijdens die zitting deden ook verscheidene terreinorganisaties, zowel aan vraag- als aanbodzijde, hun inbreng: Aditi vzw, Pasop vzw, Ghapro vzw en ‘t Volderke vzw. Zij bevestigen dat mensen met een beperking van welke aard ook, kwetsbaar zijn. Voor de beleving van hun seksualiteit hebben ze nood aan een duidelijk, warm en veilig kader dat inspeelt op hun noden.
Terecht onderscheid
Het is positief dat deze parlementaire conceptnota pleit om seksuele dienstverlening te onderscheiden van prostitutie. In de prostitutiewet moet een uitzondering gemaakt worden voor seksuele dienstverlening. Dan kunnen seksuele dienstverleners, begeleidende expertisecentra en personen met een beperking die gebruik maken van deze diensten, niet langer strafrechtelijk vervolgd worden.
Nadeel van zo’n uitzonderingsmaatregel is dat seksuele dienstverlening een zijtak van de prostitutie blijft. De negatieve samenhang met prostitutie blijft bestaan.
Mooi begin
Het parlementair initiatief om seksuele dienstverlening niet langer strafbaar te stellen, is een mooi begin. Door het binnen de prostitutiewet als een uitzondering te benoemen, vallen hindernissen weg om seksualiteit te kunnen beleven in een veilig kader.
Maar dat is slechts een begin. Seksuele dienstverlening moet ook een plaats krijgen in het VN-verdrag inzake gelijke rechten voor personen met een beperking. En ook de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid moet deze materie eens onder de loep nemen, samen met het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap.
De terreinorganisaties zijn er klaar voor. Nu hopen dat beleidsverantwoordelijken volgen.
Reacties [5]
Ben het er mee eens seks werk moet uit de taboe sfeer
het maakt het moeilijk voor mensen met een stigma
en dit sluipt snel naar binnen weg met taboes.
Sorry, maar dit ís prostitutie. Daarmee oordeel ik niet over prostitutie, maar het is echt niet anders dan een gewone prostituee… Je kan ook aanhalen dat zij mensen en de maatschappij helpen. Het gaat mij te boven hoe je seks kan hebben met iemand puur om hem/haar te helpen, en dan eigenlijk neer te kijken op gewone prostitutie.
Bedankt om dit waardevolle thema onder de aandacht te brengen. Seksualiteit is een belangrijk aspect van het leven dat mensen voor zichzelf van waarde achten. Handicap, achterstelling of een aandoening beperken de vrijheid om zich seksueel te ontplooien van buiten- of van binnenaf. Eén bedenking. Je stelt “seksuele dienstverlening is een grijze zone tussen hulpverlening en prostitutie” waarbij je het jammer vindt dat de seksuele dienstverlening in de strafbare sfeer van prostitutie blijft. Hiermee bevestig je het publiek stigma dat aan prostitutie kleeft. In het onderscheid tussen een economische focus bij prostitutie en een hulpverlenende focus bij seksuele dienstverlening schuilt ook moralisering. Misschien is het in beide gevallen objectiever om gewoon over ‘dienstverlening’ te spreken? Want wat is ‘hulpverlening’ ? Het neerhalen van de maatschappelijke stigma’s en strafrechtelijke drempels zou wellicht ook het aanvaarden van de seksuele dienstverlening ten goede komen?
Ik wil me van harte aansluiten bij Michel zijn reactie. Ik ben blij dat het onderwerp seksuele dienstverlening voor mensen met een beperking meer en meer aandacht krijgt – heel terecht – maar ik heb grote moeite hoe seksuele dienstverlening aan mensen met een kwetsbare achtergrond tegenover prostitutie wordt geplaatst. Het respect waarmee er wordt gesproken over deze vorm van dienstverlening staat in schril contrast met de uitingen van stigma op sekswerk en sekswerkers. Een prostituee of sekswerker verkoopt diens lichaam niet, maar levert een dienst waarbij het lichaam als instrument ingezet wordt. En wat commercieel is en wat niet, wat een redelijk tarief is, blijft ongedefinieerd: laat staan dat er op basis hiervan – of zo ook het al dan niet aanwezig zijn van een bemiddelaar – een onderscheid gemaakt kan worden tussen de twee genoemde groepen. …
(vervolg bericht) … Er wordt verder gesteld dat de seksueel dienstverlener over een specifieke opleiding beschikt en een specifieke professionele aanpak hanteert: dat is niet altijd het geval, en anderszins zijn er evenwel seksueel dienstverleners die diensten aanbieden aan mensen zonder beperking die met minstens zoveel zorg en professionaliteit hun werk uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan een sekswerker die een klant ziet die niet uit de kast is. Stigma op sekswerk sluipt makkelijk naar binnen. Ik zou de auteur willen uitnodigen hier nog eens naar te kijken. Ik begrijp en herken goed dat de huidige prostitutiewetgeving het seksueel dienstverleners voor mensen met een beperking ontzettend moeilijk maakt. Het maakt het namelijk alle seksueel dienstverleners / sekswerkers moeilijk. Net zoals ook het maatschappelijk stigma hen allemaal tot grote last is.
Zeker lezen
Evi Hanssen: ‘Palliatieve zorgverleners zijn de vroedvrouwen van de dood’
‘AI biedt enorme kansen voor sociaal werk’
Monsterbrouwsel Fentanyl: ‘Ik wil het niet zien, maar kan niet stoppen met kijken’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies