‘Ik wil niet langer toekijken, ik wil iets doen’

Weg van de zijlijn

“Echt”, zegt hij helemaal op het einde van ons gesprek. “Ik heb het gehad. Ik wil niet langer aan de zijlijn toekijken. Ik wil iets doen.”

‘Hij nodigt me uit bij hem thuis.’

Enkele weken geleden reageerde hij op mijn Facebookbericht. Ik had een kort verslag geschreven over een namiddag waarin ik, samen met een ervaringswerker en iemand in opname, contact legde in een wijk. Hij heeft interesse.

Meewerken

Hij nodigt me uit bij hem thuis. Hij heeft soep en brood in huis, snijdt met een schaaf dunne stukjes van een blok kaas af. Ik leg een aantal plakjes kaas tussen mijn boterham. Of ik paté lust? Of ik bruin of wit brood wil?

Ik heb een fietstocht door het koude en natte weer achter de rug. De warme groentesoep doet deugd. Hij woont samen met zijn vrouw in de wijk waar ik een pilootproject rond psychische kwetsbaarheid ontwikkel. Allebei willen ze meewerken.

Spreken is niet zijn grootste sterkte. Hij is striptekenaar en communiceert met tekeningen. Hij tekende onder meer een strip over de genocide in Rwanda en over het dorp Doel dat moest wijken voor de Antwerpse haven. Hij is begaan met iedereen die het moeilijk heeft.

Kwartiermaken

Hij luistert. Het is voor hem niet zo duidelijk wat ik precies doe. Een hulpverlener die in een wijk werkt en betaald wordt door een psychiatrische instelling? Een hulpverlener die met buurtbewoners komt praten? Met welk doel?

Hij stelt vragen: Waarom zou je patiënten willen weghalen uit de psychiatrie? Ze zijn daar toch goed? Ze verblijven in een omgeving die zorg voor hen draagt. Ze kunnen op een eigen veilig terrein hun leven uitbouwen, weg van een wereld die hard en kil is.

Ik vertel hem over de zinloosheid die mensen in de psychiatrie vaak beleven. Meedoen aan activiteiten in de instelling geeft weinig voldoening. Mensen willen erbij horen. Ze willen deel uitmaken van de gewone wereld, van een buurt, gemeente of stad.

Mensen willen een huis

Ook deze mensen willen een huis, werk, een gezin. Zoals iedereen. Ze willen ’s avonds gaan slapen met de gedachte dat ze een waardevolle dag hebben beleefd. Dat ze mensen hebben ontmoet die hen de moeite waard vonden.

‘Hij is begaan met iedereen die het moeilijk heeft.’

Een veilige, alternatieve en aparte wereld die hen beschermt en verzorgt, is niet echt wat ze willen. De wereld die hen aan de kant heeft gezet omdat ze moeite hadden met wederkerige relaties, is niet een wereld die ze willen ontvluchten. Het is net de wereld waarin ze een plaats willen krijgen.

Moeilijk uit te leggen

Hij knikt. Ik heb geen idee of hij het echt heeft begrepen. Ik ken de striptekenaar nog niet goed genoeg om te weten hoe hij kijkt naar mensen met een psychische kwetsbaarheid.

Het is niet gemakkelijk om aan ‘buitenstaanders’ uit te leggen wat een langdurige opname in de psychiatrie betekent. Velen denken nog steeds dat mensen daar zijn opgesloten. Dat patiënten slechts af en toe buiten mogen en dan alleen nog onder begeleiding.

Onveilig

Een buurtbewoner van een psychiatrische instelling zei me eens dat hij het onveilig vond om te zien dat één jonge vrouwelijke verpleegkundige met zes patiënten op stap was in zijn wijk.

‘De buurtbewoner vond de patiënten gevaarlijk.’

Die buurtbewoner vond de patiënten gevaarlijk. De hulpverleenster was voor hem een gevangenisbewaker. Hij had niet kunnen bedenken dat begeleiders soms samen iets willen doen met patiënten. Laat staan dat patiënten ook zelfstandig mogen rondwandelen in het dorp.

Brugfiguur

Buurtbewoners hebben soms nood aan hulpverleners die brugfiguur zijn: “Als jij er bent, Peter, dan weet ik dat je me kan helpen als ik even niet meer weet hoe ik met het soms vreemde gedrag van mensen moet omgaan.”

Ik hoorde het enkele maanden geleden van iemand in wiens buurt ik mensen aan huis begeleid. In die buurt coach ik ook andere hulpverleners in het samenwerken met buurtbewoners.

Zorgt een meer solidaire buurt voor meer inclusie? Voelen mensen met een psychische kwetsbaarheid er zich meer aanvaard? Is zo’n buurt helend? Ik ben overtuigd van wel.

Beelden die spreken

De striptekenaar luisterde naar mijn verhaal. Hij wil meewerken. Strips en tekeningen zijn voor hem een manier om zich te uiten, om betrokkenheid te tonen. Kan hij iets met zijn talent in het wijkproject? Op welke manier?

Ik spreek hem over het ontmoetingshuis dat we willen opzetten. Een huis waarin buurtbewoners en mensen met een psychische kwetsbaarheid een grote rol spelen.

‘Kan een stripverhaal mensen positiever stemmen tegenover wat anders of vreemd is? Hij en ik geloven van wel.’

“Denk je dat ze zouden willen dat ik hen teken? Dat ik hun verhaal in beeld breng?” Ik knik. Zeker. Hij zal eerst buiten zitten, contact hebben met andere buurtbewoners die zich nu al inzetten. Hij zal aan een tafel zitten terwijl we een samenspraak organiseren tussen buurtbewoners, professionals en ervaringsdeskundigen.

Kan een stripverhaal mensen positiever stemmen tegenover wat anders of vreemd is? Kan het tonen van een zorgvuldig proces van verbinding mensen overtuigen om zichzelf te verbinden? Hij en ik geloven van wel. Want alles wat mensen dichter bij elkaar brengt, helpt.