Authentiek
Dominique is verbonden aan welzijnsorganisatie Young FENIX, waar ze mental health coaches superviseert bij complexe cases. Ook heeft ze haar eigen praktijk als psychologe. Ze ging voor Wildlife mee op reis naar Thailand om de jongeren te ondersteunen. Ze maakt een positieve balans op: “Wildlife schetst een authentiek portret van jongeren met mentale moeilijkheden. Hulde aan de makers.”
‘Ik hoop dat Wildlife leidt tot meer tolerantie voor moeilijke emoties.’
“Ik zag een groep jonge mensen zelfbewust in hun kracht én hun kwetsbaarheid staan. Al vrij snel vonden ze een manier om zichzelf te tonen, ondanks alle camera’s: Dit ben ik, ‘take it or leave it’. Hun oprechtheid raakte me. Ik hoop dat Wildlife leidt tot meer tolerantie voor moeilijke emoties. Te veel mensen duwen die emoties weg. Dat is niet gezond.”
Hoe overtuigden de programmamakers je om mee te gaan naar Thailand?
“Hun doelstellingen waren integer. Ze wilden een belangrijk maatschappelijk thema belichten vanuit het standpunt van jongeren. Bovendien voorzag men een zorgvuldige voorselectie, psychologische ondersteuning ter plekke en een periode van nazorg. In geen geval mocht dit avontuur hen schade berokkenen. Integendeel: het moest kansen bieden.”
“In mijn therapeutische werk probeer ik een context te creëren waarin jongeren een andere versie van zichzelf leren kennen. Dat is precies wat Wildlife doet. Het programma haalt acht jonge mensen uit hun vertrouwde omgeving, geeft hun een uitdagend programma en ondersteunt hen doorheen het hele proces. Dat creëert een basis voor groei, voor een andere blik op jezelf.”
Wat bedoel je juist met die andere blik?
“Jongeren met een psychische kwetsbaarheid raken vaak gevangen in een eenzijdig verhaal: ik kan dit niet omdat ik kwetsbaar ben. Ze internaliseren een bepaald discours; bijvoorbeeld de idee dat je als jongere weinig verantwoordelijkheden hebt en het leven een feest is. Of zou moeten zijn. Maar waarom worstel ik dan zo? Opnieuw: omdat ik kwetsbaar ben.”
‘Een televisieprogramma neemt je kwetsbaarheid niet weg. Maar het kan wel iets op gang brengen.’
“Nochtans is elke mens in meer of mindere mate psychisch kwetsbaar. Door een moeilijke context of pech lopen sommigen mensen vast in die kwetsbaarheid. Ze durven niet meer naar de supermarkt, haken af op school of hebben veel moeite om anderen te vertrouwen. Op dat moment nemen schadelijke denk- en gedragspatronen je leven over. Dan ontstaat soms het gevoel dat jijzelf of je leven niets waard zijn.”
“Een nieuwe omgeving kan die schadelijke patronen doorbreken. In Thailand verzorgden de jongeren van ’s morgens tot ’s avonds wilde dieren. Ze bezochten een drukke markt en gaven zichzelf bloot tegenover mensen die ze niet kenden.”
“Die andere blik helpt je om uit een beperkend verhaal te breken. Een verhaal waarin jijzelf en misschien ook anderen steeds meer gingen geloven. Een televisieprogramma kan die kwetsbaarheid niet snel-snel wegnemen of genezen. Maar het kan wel iets op gang brengen.”
Tia, jij was een van de acht deelnemers. Heeft Wildlife voor jou iets veranderd?
“Ik merkte tijdens de reis dat een ‘ja’ me verder brengt dan een ‘nee’. Als je altijd nee zegt, sluit je jezelf af van positieve ervaringen waarop je kunt bouwen. Voor Wildlife geloofde ik niet dat een verre reis voor me was weggelegd. Ik heb vliegangst en zoek in alles controle. Als ik naar de supermarkt ga, plan ik dat bezoek van A tot Z. Hoe minder tijd binnen, hoe beter. Van een onbekende supermarkt zoek ik eerst zo veel mogelijk foto’s op. Angst speelt een centrale rol in mijn leven. Als iets ongemakkelijk voelt, word ik letterlijk kotsmisselijk.”
“Daarom was die reis naar Thailand grensverleggend. Alles was nieuw: de mensen, de omgeving, onze taken in het dierenpark. Ik wist dat het niet eenvoudig ging zijn. Elke ervaring of uitstap minutieus voorbereiden was onmogelijk. Toch wilde ik deze kans niet laten liggen. Ik worstel vandaag nog steeds, maar ik durf ook vaker uit mijn comfortzone stappen.”
Tia: “Als je altijd nee zegt, sluit je jezelf af van positieve ervaringen waarop je kunt bouwen.”
© ID / Katrijn Van Giel
Wat betekende de aanwezigheid van de andere jongeren voor je?
Tia: “Zij namen een stukje angst weg. Of misschien weegt gedeelde angst gewoon lichter. Weten dat iedereen zijn grenzen verlegt, dat je ze samen verlegt, helpt. Het ongemak van de anderen leidde me af van mijn eigen angsten. Je kruipt in een soort zorgende rol en voelt elkaar goed aan. Dat ervaar ik minder bij mijn vrienden in België.”
“Een gedeelde kwetsbaarheid schept een band. Een soort vangnet. Even niet oké zijn, is oké. Omdat het voor ons allemaal herkenbaar is. We gingen samen wat eten op een grote markt in de stad. Geen evidente uitstap en toch lukte het. Omdat je elkaar inspireert: als Julia dit ondanks haar eetstoornis kon, dan ik misschien ook. Het feit dat zij zichzelf oversteeg, voelde als een uitnodiging om hetzelfde te doen.”
‘Dat anderen zichzelf overstegen, voelde als een uitnodiging om hetzelfde te doen.’
Dominique Mertens: “Inspireren is hier het juiste woord. Dat heeft minder met sociale druk te maken en meer met de vaststelling dat je allemaal in dezelfde, ongemakkelijke situatie zit. Je probeert iets als groep, in een nieuwe omgeving. Iets wat je als individu of in je thuiscontext vermoedelijk niet zou lukken. Op weg naar de markt zei Tia: ‘Als ik kots, dan kots ik maar.’ Dat vond ik heel krachtig. Ze benoemde een worstcasescenario zonder zich terug te trekken of te vluchten.”
Tia, hoe belangrijk was Dominique voor jullie?
Tia: “Zonder haar had ik dit niet gedurfd. Het idee dat er een psycholoog meereisde, stelde me gerust. Ik ontmoette haar tijdens de castinggesprekken en voelde een klik. Op moeilijke momenten konden we bij haar terecht. Dominique vond altijd de juiste woorden, ze wist hoe ze ons kon geruststellen of bijstaan.”
“Onderweg naar die markt stuurde Dominique ons steunende berichtjes. Ook toen we daar waren, maakte ze contact met ons, vanachter de camera. Het simpele feit dat ze er was, betekende veel. Ze was heel benaderbaar en ik voelde me honderd procent op mijn gemak bij haar.”
“Elke avond organiseerde ze een cirkelgesprek. Je kon er lastige gebeurtenissen of emoties neerleggen. Dat was niet verplicht, maar ik merkte dat ikzelf en mijn medereizigers hier veel uithaalden. Eigenlijk was Dominique een back-up in geval van crisis. Zo heeft ieder van ons er wel eentje gehad.”
‘Dominique was een back-up in geval van crisis. Zo heeft ieder van ons er wel eentje gehad.’
Dominique: “Bij een intense, voortdurende ervaring als Wildlife moet je af en toe stapje achteruit kunnen zetten. Door het drukke schema miste Tia simpelweg de tijd om bij elke activiteit worstcasescenario’s te bedenken. Dat stuwde haar vooruit maar zorgde ook voor spanning. Op een bepaald moment moet die spanning ergens naartoe. Ik luisterde graag.”
Botsten de noden van de jongeren soms met die van de programmamakers?
Dominique: “Een televisieprogramma maken betekent veel agenda’s verzoenen. Er moet gefilmd worden, er was de dagplanning in het park, er waren de jongeren die soms tijd voor zichzelf nodig hadden. Onvermijdelijk leidde dat tot wrijvingen. Ik was vaak een tussenpersoon. Zowel tussen de jongeren onderling als tussen de jongeren en de crew of Dieter.”
Tia: “We volgden een vrij strak schema. Je staat op, ontbijt en gaat de olifanten of andere dieren verzorgen. Intussen moest er ook gefilmd worden. Men verwachtte veel. Ik vond het soms moeilijk dat er weinig mentale voorbereidingstijd was. Dominique begeleidde ons daarin. Als iets echt onveilig of ongemakkelijk voelde, kon ik dat bij haar kwijt en bekeek zij wat er nodig was.”
‘Een televisieprogramma maken betekent veel agenda’s verzoenen. Onvermijdelijk leidde dat tot wrijvingen.’
Dominique: “Er was veel zorg vanuit de crew. Dieter is een empathische luisteraar en natuurlijke verbinder. Dat pakte vaak goed uit tijdens de opnames. Als iemand plots stiller werd of zich terugtrok, vroeg hij advies. Dan ging ik in gesprek of vroeg ik een time-out. Ze hebben me hierin altijd gevolgd. Ik voelde vertrouwen in mijn oordeel.”
“Elke dag bracht nieuwe uitdagingen en verwachtingen. Mijn taak was zoeken naar wat de jongeren nodig hadden om grenzen te verleggen, zonder zichzelf helemaal voorbij te lopen. Onvermijdelijk botsten ze soms op hun grenzen. Die aangeven naar elkaar en de crew was een continu proces. Ik faciliteerde vooral: waar loop je tegenaan? Kan je dit zelf aangeven of wil je het samen doen?”
“Als iemand het echt lastig had, haalden we die even uit de groep. Tia ging bijvoorbeeld niet mee op daguitstap en boottocht om even uit te rusten. Dat gaf een beetje ademruimte. Vergeet niet dat we twee weken lang heel intens samenleefden. De jongeren verzorgden samen dieren, vertelden gevoelige verhalen aan elkaar en de crew, en ze deelden kamers. Zoiets gaat niet altijd vanzelf.”
Dominique: “Mijn taak was zoeken naar wat de jongeren nodig hadden om grenzen te verleggen, zonder zichzelf helemaal voorbij te lopen.”
© ID / Katrijn Van Giel
Wat mij opviel was de rijke taal en volwassenheid waarmee ze hun verhaal brachten.
Dominique: “Inderdaad. Je voelde een grote maturiteit, bijvoorbeeld in hoe ze naar zichzelf en de toekomst keken. Stan worstelt met dwanggedachten. Hij vertelde dat over alles wat leuk zou kunnen zijn, voor hem een donkere wolk hangt. Hoewel dat zwaar klinkt, besloot hij vervolgens: ‘Gelukkig ben ik nog maar 20.’ Die dubbele boodschap is heel krachtig. Ondanks alles is er hoop. Ook Julia, een meisje met een eetstoornis, formuleerde haar gedachten precies, genuanceerd en met een wijsheid waarop veel oudere mensen jaloers zouden zijn.”
“Tijdens castinggesprekken peilden we onder andere naar het reflectieve vermogen van de jongeren. In hoeverre heeft iemand zicht op zijn worstelingen en kan die vertrouwen opbouwen met mij en de groep? Een minimale draagkracht en zelfkennis waren voorwaarden om geselecteerd te worden. Dat gaat niet per se over hoeveel therapie je al hebt gehad. Eerder over je vermogen om dingen te delen met anderen en over de vraag of je energie krijgt of verliest van een groep.”
“Vooraf hoopten we dat de jongeren elkaar zouden vinden. Dat gebeurde gelukkig ook. Het avontuur zorgde voor een instant verbondenheid die niet meer verdween. Je zag hen openbloeien. Hoe meer ze zich op hun gemak voelden, hoe sterker de onderlinge contacten werden. Veel van de groepsgesprekken die je op televisie ziet, ontstonden spontaan.”
“Ik zag enkele prachtige zaken gebeuren die je onmogelijk in scène kan zetten. Een van de meisjes, Odile, voelde hoe de dieren die ze verzorgde haar vertrouwden. Ondanks hun trauma’s en verwaarlozing. Het leidde tot de vaststelling dat ze blijkbaar te vertrouwen was en ook zelf meer vertrouwen kon hebben in anderen. Voor iemand die opgroeide in een onveilige thuissituatie is dat een waardevol inzicht.”
Schept Wildlife een juist beeld van psychische kwetsbaarheid?
Tia: “Ik denk het wel. Wat je ziet is echt. Er waren mooie momenten en moeilijke. Beiden kwamen onverbloemd in beeld. Sommige, vooral oudere mensen omschrijven ons als ‘kasplantjes’. Daarmee ben ik het fundamenteel oneens. Het enige wat mijn generatie doet, is woorden geven aan psychische moeilijkheden waarmee vroegere generaties ook worstelden, maar waarover ze niet konden of durfden spreken.”
‘Mijn generatie geeft woorden aan psychische moeilijkheden waarmee vroegere generaties ook worstelden.’
Dominique: “In mijn praktijk zie ik de gevolgen van dat stilzwijgen. Mensen die jarenlang ongewenste emoties binnenhouden, grote levenskeuzes maken en vervolgens op hun dertigste of veertigste vaststellen: ik ben helemaal niet gelukkig. Jammer van alle verloren tijd.”
“Psychische kwetsbaarheid is iets van ons allemaal. Omdat we allemaal mensen zijn. Wildlife brengt dat eerlijk in beeld. Je zag jongeren die zich amuseerden en samen onnozel deden. Je zag jongeren die soms vastliepen. Ondanks alle heftige emoties werden ze nooit gereduceerd tot hun kwetsbaarheid. En dat is goed zo. Niemand ligt voor eeuwig vast.”
Reacties