Nieuwe film houdt jeugdhulp spiegel voor: ‘Het is niet omdat jongeren kwetsbaar zijn dat ze dom zijn’

Begeleiders twijfelen en falen

‘La Mif’ is straattaal voor familie. De Zwitserse film vertelt het pakkend verhaal van zeven meisjes die samenwonen in een voorziening. Door afwisselend in te zoomen op de verschillende jongeren schetst de film een gelaagd beeld over hun achtergrond en de banden die ze smeden in de instelling.

Tegelijk houdt de film de jeugdhulp een spiegel voor. De jongeren worstelen met de afstand van begeleiders terwijl ze nood hebben aan warmte en liefde. “Ze zeggen dat ze er zijn voor jou, maar dan naaien ze je”, zegt een meisje in de film over de begeleiders.

‘Als voormalig sociaal werker weet regisseur Fred Baillif dat hulpverlening complex is.’

Als voormalig sociaal werker weet regisseur Fred Baillif dat hulpverlening complex is. Begeleiders zijn mensen die twijfelen en falen. Het jeugdhulpsysteem dwingt hen in een keurslijf dat hen niet altijd ligt.

Opmerkelijk aan deze knappe film is dat Baillif het gros van de acteurs in de jeugdhulp ging halen. Dat is wellicht een van de redenen waarom de film zo waarachtig aanvoelt. Toch is het fictie, daar is de regisseur duidelijk over.

De film verschijnt deze week in de Belgische zalen, en viel in het internationale filmfestivalcircuit meermaals in de prijzen. Sociaal.Net strikte de gelauwerde Zwitserse regisseur voor een gesprek.

Fred Baillif: “Als je verhalen schrijft, heb je het ofwel over dingen die je kent of over dingen waar je onderzoek naar deed. Ik had het geluk dat ik op beide beroep kon doen. Ik keerde terug naar de plek waar ik vijfentwintig jaar geleden als student stage deed.” 

“De directrice, Claudia, opende de deur voor mij en introduceerde me bij zowel de jongeren als de begeleiders. Ik had met iedereen diepgaande gesprekken. Ik wilde weten wie ze waren. In de mate van het mogelijke vertelden ze me alles over zichzelf.” 

“Normaal is er eerst een script en vervolgens de casting. Ik werk graag omgekeerd. Ik ontmoet mensen en zij inspireren het verhaal. Op basis van hun persoonlijkheden en hun ervaringen, schreef ik een script. Want ik geloof dat zij het beter weten dan ik.”

‘Soms was de hele crew aan het huilen omdat het zo emotioneel was.’

“Dat is ook de reden waarom er in het script geen uitgeschreven dialogen stonden. Zelfs de beste scenarist ter wereld kan nog geen dialoog schrijven die in de buurt komt van hoe zij echt praten. Daarom had ik van in het begin de regel dat ze altijd hun eigen taal moesten gebruiken. Als je bijvoorbeeld veel vloekt, alstublieft, vloek dan nog meer.”

“Ik gaf workshops met als hoofdprincipe: acteer vooral niet. Ze voelden zelf dat wat ze deden werkte. Soms wanneer we scènes inblikten, was de hele crew aan het huilen omdat het zo emotioneel was. Daardoor begrepen de meisjes dat wat ze deden echt geweldig was. Het gaf hen vertrouwen om het de volgende dag nog eens te doen.”

“Het is geen documentaire, het is fictie. Van in het begin heb ik daar een duidelijke deal over gesloten met de mensen met wie ik werkte. Ik heb beloofd dat ik niets van hun persoonlijke leven in het verhaal zou steken. Behalve als ze dat wilden. Maar dan nog zou dat tussen ons blijven. Niemand zou het weten. Je moet daar heel voorzichtig mee zijn.”

‘Seksualiteit is een van de thema’s van de film.’

“Maar hun persoonlijkheden en getuigenissen voedden mee het verhaal. Claudia, die in de film directrice Lora speelt, inspireerde me bijvoorbeeld heel sterk. Ze vertelde me veel over het institutioneel geweld van de jeugdhulp. Dat is een probleem waar ze heel vaak op botst. Vooral wanneer het gaat over de seksualiteit van minderjarigen.”

“Eens je in een voorziening zit, gaan mensen je anders behandelen. Dat is de realiteit. De boodschap naar de jongeren is duidelijk: je bent speciaal en moet beschermd worden. We zijn hier bij het maken van de film ook op gebotst. De voorziening waar we eerst gingen filmen, haakte plots af. Het systeem van de jeugdhulp werd bang.”

‘De voorziening waar we eerst gingen filmen, haakte plots af.’

“Ik vond het vooral erg voor de meisjes die daardoor niet meer konden meespelen in de film. Ja, ze waren jong, sommigen waren maar veertien, maar toch is het op die leeftijd mogelijk om over seks te praten. Maar omdat ze in de jeugdhulp zitten, vonden sommigen ze te fragiel.”

“Het is niet omdat jongeren kwetsbaar zijn dat ze dom zijn. Dat is een belangrijke boodschap die ik wil meegeven. Door deze jongeren af te schermen, steek je ze in een soort getto.”

“Bescherming is noodzakelijk, maar het mag niet het enige antwoord zijn. De job van begeleiders is niet om de vriendelijke politieagent te spelen. Hun taak is om jongeren meer zelfvertrouwen te doen winnen. Door concreet met hen aan de slag te gaan. In die zin is deze film naast cinema ook een sociaalwerkproject.”

“Toen ik nog sociaal werker was, probeerde ik jongeren als normale mensen te behandelen. Het zijn jonge mensen die je kan vertrouwen, die talent en potentieel hebben. In een project als deze film is het proces het doel. Ik vertel tegen de meisjes dat ik in hen geloof. Laten we samen iets creatief doen. Iets waarbij je je talent en potentieel kan tonen.”

‘Als je mensen wil helpen, moet je dicht bij hen komen. Deze jongeren hebben affectie, aandacht, vertrouwen, liefde en creativiteit nodig. Maar dat geven we niet.’

“Omdat ik niet in de jeugdhulp werk, heb ik de vrijheid om een echte relatie aan te gaan. Er is geen professionele afstand. In mijn opleiding werd erg gehamerd op die professionele afstand, maar ik heb het daar altijd moeilijk mee gehad.”

“Het is niet verkeerd, maar het is gewoon niet natuurlijk. Als je mensen wil helpen, moet je dicht bij hen komen. We leven in een samenleving waarbij we bescherming op de eerste plaats zetten. We geloven dat dat is wat kwetsbare mensen nodig hebben.”

“Maar deze jongeren hebben affectie, aandacht, vertrouwen, liefde en creativiteit nodig. Maar dat geven we niet, noch als begeleiders, noch als samenleving. We hebben er geen tijd voor, geen middelen en het is ook niet toegelaten.”

“Ik wilde graag de backstage van de jeugdhulp tonen. De meeste mensen hebben maar een vaag idee van wat het inhoudt. Ik was zeer gefrustreerd als begeleider en dat merk je aan mijn film. Ik ben er vaak getuige van geweest dat professionele afstand als excuus gebruikt werd om niets te doen.”

‘Professionele afstand wordt als excuus gebruikt om niets te doen.’

“Mijn eerste job was in een jeugddetentiecentrum. Een jongen van veertien belandde er steeds opnieuw omdat hij telkens weer dingen mispeuterde. Die gast hield van dansen. Maar wij probeerden voor hem een stage te vinden in de bouw of in een fabriek. Niemand zei: ‘Misschien kan hij danser worden?’ Niemand dacht zo. Het systeem is er niet op gemaakt. Nochtans kon dat mogelijks zijn leven redden.”