‘De zachte sector is keihard. Ondersteuning is meer dan ooit nodig’

Van scouts naar straathoekwerk

Ik was veertien toen ik ontdekte dat een leider bij mijn scouts ook straathoekwerker was in Brussel. Hij werkte er rond jongensprostitutie.

‘Vaak vond ik mijn vangnet bij SAM.’

Hij werd mijn held. Hij inspireerde me en bracht me waar ik nu ben. Door hem studeerde ik maatschappelijk werk. Ik had een droomjob voor ogen. Een harde job, met beide voeten in de modder, zoals ze zeggen. Een job die me de wereld zou laten zien in zijn meest grauwe vorm. Waaruit ik verhalen zou kunnen destilleren om door te geven aan anderen, die er blind voor zijn.

SAM ondersteunt

Ik ben nu bijna tweeënhalf jaar directeur van een stedelijke dienst ‘outreachend werken’. Mijn traject verliep niet zonder slag of stoot. Vaak vond ik mijn vangnet bij medewerkers van SAM, steunpunt Mens en Samenleving. Ze gaven me ondersteuning als ik even niet meer wist hoe ik het moest aanpakken.

Ik zag zelf vanop de eerste rij wat ze betekenen voor sociaal werk en voor mijn medewerkers. SAM is er voor de veldwerkers die ‘te gast’ zijn in de wereld van kwetsbare mensen. Voor veldwerkers die mensen met wie ze een sterke band hebben, moeten achterlaten op straat, zonder een dak boven hun hoofd. Voor veldwerkers die zien dat sommige kinderen geen kansen krijgen omdat ze niet de juiste papieren hebben. Voor veldwerkers die dagelijks meemaken hoe hard de maatschappij kan zijn voor wie niet tussen de lijntjes kleuren.

Slechte tijden

Het zijn slechte tijden voor die kwetsbare mensen. En dus ook voor wie met hen strijdt voor een beter leven.

Het individuele schuldmodel overheerst en solidariteit volgt slechts onder voorwaarden. De regering bespaart op maatregelen die de meest kwetsbaren ondersteunen. Het stigma op groepen die aangewezen zijn op het sociaal vangnet groeit. Mensen die vluchten uit een land waar ze geen toekomst hebben, worden beschouwd als criminelen. We discussiëren over het al dan niet redden van mensen op zee. Brandstichting van een opvangcentrum wordt goedgepraat omdat mensen het nu eenmaal beu zijn om alles op te vangen.

Geen mens meer

Vraag je aan dakloze mensen wat ze het moeilijkst vinden, dan krijg je steeds hetzelfde antwoord: “Hoe mensen naar je kijken en over je denken.” Je bent plots geen mens meer, maar een probleem. Overal waar je zit, word je nagestaard. Je hebt het zelf gezocht, slechte keuzes gemaakt. Je wordt plots iemand die vooral lui is, zonder talenten.

‘Ook kwetsbare mensen hebben uitzonderlijke talenten.’

Werken aan die positieve beeldvorming is een van de prioriteiten van onze dienst. Want ook kwetsbare mensen realiseren fantastische dingen en hebben uitzonderlijke talenten. Zo vraagt het veel competenties om te overleven op straat, om creatieve oplossingen te zoeken voor de moeilijkheden waarmee je geconfronteerd wordt. Om te blijven lachen, dankbaar te zijn voor die uitgestoken hand. Want dat wordt nu eenmaal verwacht.

SAM is stevig vangnet

Hulpverleners zitten middenin die wereld van mooie mensen in een gitzwarte context. De stijgende uitzichtloosheid maakt van de zachte sector een keiharde wereld. Wie zoekt naar evenwicht op die slappe koord, heeft een stevig vangnet nodig. Dat vangnet is nodig om ervoor te zorgen dat je niet breekt en je opnieuw met vertrouwen kan balanceren.

Dat vangnet is wat collega’s, coördinatoren, directeurs en coaches proberen te zijn. Maar vooral ook de mensen van SAM. Ze zorgen voor een vangnet, stevig geweven vanuit verschillende ervaringen en expertises. We kunnen bij hen terecht met moeilijke dilemma’s. Of tanken er energie bij en keren terug naar de werkvloer, geïnspireerd door een nieuwe aanpak.

‘Hulpverleners zitten middenin een wereld van mooie mensen in een gitzwarte context. Er is een vangnet nodig om ervoor te zorgen dat je niet breekt. SAM zorgt daarvoor.’

Ze maken ons sterker met opleidingen en intervisies om onze passie te behouden en nieuwe kansen te zien. Ze geven ons de tools die we nodig hebben om verder te gaan. Ze helpen ons signalen te geven op de juiste plaatsen, zodat de mazen minder groot worden en er minder druk op de ketel staat.

Ook voor beleid

SAM is er niet alleen voor ons, maar ook voor beleidsmakers. SAM slaat mee de brug tussen terrein en beleid. Ze zorgen er mee voor dat politici doordachte beslissingen kunnen nemen, verankerd in de dagelijkse realiteit van kwetsbare mensen.

Lees ook

Allemaal SAM-en voor structureel sociaal werk

Zijn ze daarbij kritisch? Uiteraard. Niet om tegendraads te zijn, wel om de juiste signalen te geven. Over maatregelen die hun doel niet bereiken. Beleid moet vertrekken vanuit de complexe realiteit, niet vanuit de publieke opinie die soms stevig uit de bocht gaat.

SAM moet kritisch zijn omdat het de verdomde plicht is van beleidsmakers om er voor de zwakkeren in onze samenleving te zijn, om hen als maatstaf te gebruiken van een ‘samenleving in topvorm’. SAM port beleidsmakers aan om met signalen aan de slag te gaan. Om in eigen boezem te kijken, uit te gaan van het goede in de mens en kwetsbare mensen niet weg te zetten als profiteurs en egoïsten.

Samenleving in topvorm

Die moeilijke puzzel vraagt consequente keuzes. We voelden ons gesteund toen gewezen Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen op de eerste sociaalwerkconferentie de kaart trok van ‘sterk sociaal werk’. Onbegrijpelijk dat nu ingebeukt wordt op een belangrijke ondersteuningsstructuur. Want zonder stevige ondersteuning, ook geen sterk terreinwerk.

‘Wakker op een positieve manier onze passie aan.’

Daarom, Vlaamse regering: lees je eigen beleidsnota’s en regeerakkoord nog eens goed. Als je een samenleving in topvorm ambieert, help dan hulpverleners om sterk te zijn. Verzwak hun vangnet niet, want ze hebben het meer dan ooit nodig. Bespaar niet op de kap van mensen die ons het meest nodig hebben.

Wakker op een positieve manier onze passie aan. Sociaal werk zou plots wel eens een heel andere ‘kleur’ kunnen krijgen. Met mensen die lachend naar hun job gaan, minder burn-outs, meer resultaten en minder hardheid voor elkaar.