Venus en Mars: hoe welzijn en zorg echt integreren?

Vlaggenschip

Geïntegreerde zorg is een buzzwoord. Tegelijk is het ook essentieel. Doe de dingen samen, als één geheel. Zo bereik je meer kwaliteit, veiligheid en efficiëntie in welzijn en zorg. Met minder ongelijkheid in uitkomsten.

Geïntegreerde zorgsystemen zijn wereldwijd de vlaggenschepen waar menig bestuurder uit welzijn en zorg jaarlijks zijn inspiratie gaat halen.

‘Geïntegreerde zorg is een buzzwoord.’

Toch is de praktijk vaak nog anders. Je mag al blij zijn als men binnen één organisatie goed geïntegreerd werkt. Informatie stroomt onvoldoende of sterk vertraagd door. Vaak is het de zorggebruiker die zelf de keten vormt, als mens die alles van de ene naar de andere dienst doorgeeft. Met missers en dubbelop-interventies als gevolg.

Weinig connectie

Vraag het aan iemand die recent met welzijn en zorg in aanraking kwam. De persoonlijke verhalen staan er vol van. De wetenschappelijke literatuur trouwens ook.

Digitalisering is meestal beperkt tot elke aanbieder afzonderlijk. Gegevensdeling concentreert zich voorlopig bij de eerstelijn, de ziekenhuizen en de ouderenzorg. Van bredere digitale welzijnsondersteuning en onderlinge connecties is weinig sprake.

Codewoord

Afhankelijk van de plek waar je als gebruiker eerst aanklopt, is de kans groot dat die organisatie beweert het bredere hulppakket in eigen huis te hebben.

Geïntegreerd werken is vaak een signaal om te diversifiëren. Voorbeelden genoeg: de gehandicaptenzorg komt op het terrein van de ouderenzorg. De gezinszorg wil verbreden. De ziekenhuizen willen eerstelijnszorg aanbieden, en de eerstelijnszorg wil delen van ziekenhuiszorg aanbieden.

Geïntegreerd wordt dan een codewoord om alles zelf te doen. Terwijl dat nu net het omgekeerde is van goede afstemming.

Schoenmaker

En dan heb je nog een breed werkveld van sociale professionals die het omgekeerde denken: laat me bij mijn leest, en bemoei je daar vooral niet mee.

Er zijn zoveel zorgverstrekkers die hard aan de slag zijn en aan wie deze discussie voorbij gaat. Opgeleid en gesocialiseerd binnen één koker. Ze begrijpen vaak niet waarover het gaat als een meer geïntegreerd alternatief wordt voorgesteld.

‘Sociale professionals blijven het liefst bij hun leest.’

Nochtans zie je wel vooruitgang. In Vlaanderen onstaan er buurtzorg-, ziekenhuis- en woonzorgnetwerken. Er is een geïntegreerd breed onthaal en geïntegreerde jeugdhulp. Er zijn netwerken geestelijke gezondheidszorg en interdisciplinaire groepspraktijken. En dat alles past binnenkort binnen interdisciplinaire geografische zones.

Maar drivers zoals financiering, programmatie, zorgstrategische planning en digitalisering staan nog niet op één lijn. De opgesomde netwerken zijn veelal netwerken binnen één zorg- of welzijnsegment. In een volgende fase moeten ze samenkomen in één traject voor elke burger. Dan pas zal men volop beginnen praten met elkaar en begrip opbrengen voor ieders rol.

Anders denken

Maar dit is een reusachtige verschuiving in het denken. Onze taal, hiërarchie en status, wie op tafel durft kloppen versus wie eerder in stilte volgt… Al die zaken zitten nog grotendeels vast in het oude patroon. Wie het luidst roept, wordt gehoord.

‘Wie het luidst roept, wordt gehoord.’

Dat patroon zie je ook in de media, zowel de brede als meer gespecialiseerde. Als de wereld van Sociaal.Net en de Artsenkrant met elkaar in aanraking komen is dat fascinerend, maar het gebeurt weinig. Te weinig.

En op sociale media geef je het al snel op om het nog te proberen uit te leggen aan de ander. Want beide zouden evengoed van Venus en Mars kunnen komen. En onbekend is onbemind.

Care en cure

Hetzelfde stel je vast in beleidsorganen. Ook daar zijn heel wat spelers niet op de hoogte van elkaars context, uitdagingen, meerwaarde en complementariteit. Care en cure blijven twee van elkaar afgescheiden werelden.

‘Eenheid van visie, leiderschap en aansturing is nodig.’

Beleidsmakers worden ook niet echt geholpen door de huidige bevoegdheidsverdeling tussen Vlaanderen en het federale België. Hoe kan je beleidsmatig linken leggen, als je niet spreekt met elkaar? Het zijn trouwens vooral de federale overlegorganen die toe zijn aan een intersectorale modernisering.

Hoe slagen we er in om binnen vijf tot tien jaar de muren weg te werken zodat de zorg voor elke burger één traject is met de inzet van professionals, mantelzorgers, technologie en informatie? Als de vermelde drivers goed komen te staan, zal dat al veel in beweging brengen. Eenheid van visie, leiderschap en aansturing. Dat is wat we nodig hebben.