‘Mama, ik wilde je beschermen maar was te klein en bang van papa’

Alex #1

De armen vol tatoeages en dikke stretchers in beide oren. Heel waarschijnlijk zit er geen grammetje vet aan deze kerel. 21 is hij.

Ik zie dat hij wat onwennig heen en weer beweegt op zijn stoel. Zo gaat het meestal, bij jonge mensen die de eerste keer een babbel hebben met iemand van het JAC, of een hulpverlener tout court.

‘Hij voelt zich mislukt omdat hij zijn middelbaar diploma niet heeft behaald.’

Eenmaal mijn gebruikelijke praatje over de werking van het JAC erop zit, neemt hij aarzelend het woord. Hij vertelt me dat hij een beetje in de rats zit. Hij kan moeilijk een job houden. Hij zit in een vicieuze cirkel waarin faalangst, onzekerheid, vermoeidheid en concentratieproblemen ronddansen in zijn hoofd.

Daar komt nog bij dat hij zich mislukt en dom voelt omdat hij zijn middelbaar diploma niet heeft kunnen behalen. “Ik had toen te veel aan mijn hoofd”, klinkt het.

Alex vraagt hoe ik kan helpen. Dat kan op verschillende manieren… Met de nodige ondersteuning, motivatie en mij als supporter, kan hij misschien toch nog zijn diploma halen. Of we zoeken samen naar een opleiding die hij kan volgen, zodat hij sneller aan de slag kan in een job die hem meer boeit dan die die hij tot nu toe had. We kunnen ook samenzitten met een organisatie die hem kan begeleiden in het vinden van een gepaste job. Er is wel wat mogelijk in België, land der kansen.

We nemen nog een aantal andere opties door en praten wat over koetjes en kalfjes.

Tristesse

Tijdens het gesprek bekruipt mij echter een bijzonder gevoel van tristesse.

Alex, de getatoeëerde spierbundel, kijkt mij sporadisch aan met een donker, doch helder stel ogen. Ik heb het gevoel dat die ogen nog een ander verhaal willen vertellen. Zijn het tranen die klaarzitten? Heb ik inkijk in de vensters van een zwaar gepijnigde ziel?

Het gevoel laat mij niet los. Maar ik krijg geen kans om het te benoemen of een plaats te geven. Alex heeft een afspraak bij de VDAB en moet vertrekken. Snel geef ik hem nog de kans een nieuwe afspraak te maken. Daar gaat hij niet op in, maar als het nodig is zal hij contact opnemen.

Alex #2

Een paar weken later. Uit het niets, zonder aankondiging, staat Alex voor de deur. Hij vraagt of ik even tijd voor hem kan maken.

‘Er komt er een bizarre rust over Alex, die hem de nodige moed geeft zijn relaas te doen.’

Ik word onmiddellijk geraakt door hetzelfde gevoel waarmee ik het vorige gesprek afsloot. Ik voel nu zelfs een intense gewaarwording van dringende noodzakelijkheid. Op zo’n moment zijn eten en middagpauzes niet aan de orde. We zoeken snel een lokaal en zetten ons neer.

Alex start zijn relaas met de boodschap dat hij wel een goed gevoel had bij het vorige gesprek. Ik bedank hem en grijp het moment aan om te zeggen dat ik onze eerste ontmoeting afsloot met het akelige gevoel dat hij met iets zat waarover hij niet durfde te vertellen.

Touché.

Merkwaardig genoeg komt er een bizarre rust over Alex, die hem de nodige moed geeft zich bloot te geven en zijn relaas te doen. Ik zet me schrap voor de rit.

Mama

In het midden van alles staat mama.

Mama die nu opgescheept zit met een partner die in feite niet echt om haar geeft. De thuis van Alex en zijn moeder is voor die man een plek van gratis onderdak en gratis eten. Er is geen sprake van liefde. Er is geen plaats voor troost, voor een lach of gesprek. Er is gewoon veel leegte.

‘Zijn jeugd was één lange ooggetuigenis van geweld en agressie.’

Alex wil dat ze hem dumpt. En vooral, dat ze nu gewoon van mannen wegblijft. Want die betekenen niet veel goeds, in zijn ogen. Hij vertelt vervolgens dat zijn jeugd één lange ooggetuigenis was van geweld en agressie, met zijn vader in een misselijkmakende hoofdrol.

Mama die met haar haren van de trap wordt gesleurd. Mama die seks moet hebben, wanneer hij het wil. Mama die klappen krijgt als ze probeert niet in te stemmen met die eis. Mama die drie operaties aan haar kaak nodig heeft, nadat ze door papa onwaarschijnlijk hard het ziekenhuis in gemept werd. Mama die zichzelf snijdt zodat ze de andere pijn dan niet moet voelen.

Mama die in de tuin niet kan mee voetballen omdat ze met vijf gekneusde ribben zit. Mama die nooit meer normaal zal kunnen stappen door de verbrijzelde enkel die je krijgt als je echtgenoot daar in een dronken woedebui maar blijft op trappen. Mama…

Uiteindelijk en na heel veel valse starten, vluchtte mama met Alex. Maar echt helemaal zullen ze nooit van die man verlost zijn, zelfs al ligt hij onder de zoden. De schim hangt in het huis. In elke thuis. En voor Alex: “What has been seen, cannot be unseen.”

De tranen die vorige keer al klaarzaten, laat Alex nu de vrije loop. Het lucht hem op. Het lucht mij op. Een scherpe sensatie van verlossing en verademing maakt zich meester over hem en mij. Hij vertelt me dat dit het was. Het zat hem al jaren dwars. Hij had het opgesloten in de donkerste kerker van zijn ziel.

Alex #3

Na nog een paar heftige gesprekken wil Alex zijn mama mee uitnodigen. Hij wil haar iets vertellen. Ik stem in. Alex belt zijn mama met bibberende stem op en vraagt haar volgende keer mee te komen naar het JAC. Ook zij stemt in.

‘Met welk gevoel staat de mama hier? Voelt ze zich verplicht? Is ze bang? Boos of geërgerd?’

Als Alex de volgende keer binnenstapt, zie ik dat hij zenuwachtig is. Wat hij kwijt wil, is niet zomaar iets. Ik heb er met hem grondig over gepraat en we hebben afgesproken hoe hij het zal aanpakken. Ook ik ben nerveus als ik de mama binnenlaat. Met welk gevoel staat zij hier? Voelt ze zich verplicht? Is ze bang? Is ze boos of geërgerd? Het maakt me onzeker en een beetje angstig.

Ik begroet haar en zie een heel fragiele, kwetsbare vrouw. Maar ik zie ook iemand die met een open en zorgzame blik naar binnenstapt. Haar ietwat scheve stapje en de littekens op haar gezicht bevestigen wat Alex mij toevertrouwde. Niettemin gaat elke beweging van de dame gepaard met een zekere kracht en fierheid.

Wanneer ze het lokaal binnenstapt waar Alex zit, verandert de sfeer in de ruimte. Alex kan zijn tranen met moeite bedwingen en mama komt hem tegemoet met een heel gemeende en liefdevolle knuffel. Iedereen gaat zitten. Alex neemt het woord.

Ik zie u graag

“Mama, er is iets wat ik u al heel veel jaren wil zeggen. Ik heb al veel nagedacht over hoe ik het u moet vertellen, maar ik vind geen manier. Daarom heb ik het opgeschreven.”

‘Alex geeft zijn brief met trillende handen aan zijn mama.’

Alex haalt een verfrommeld A4’tje boven. Hij geeft het met trillende handen aan zijn mama. Moesten de woorden op dat stukje papier gewicht toegemeten krijgen, dan zou zelfs een leger spierbundels als Alex het niet van de grond krijgen.

Mama bekijkt haar zoon met een blik waarmee ze te kennen geeft dat ze al vermoedt wat ze lezen zal. Ze heeft haar ogen nog niet naar het blad gericht, of de eerste tranen maken zich los.

Ze leest luidop: “Mama, ik wil u zeggen dat ik u nog altijd heel graag zie. Papa heeft heel lelijke dingen met u gedaan en gij hebt heel veel pijn gehad. Ik had u moeten beschermen en voor u vechten, maar ik kon dat toen nog niet doen. Ik wilde wel, maar ik was te klein en ik was bang van papa. Ik heb mij daar altijd schuldig voor gevoeld, dat ik u niet kon helpen. Kunt ge mij vergeven mama?”

Tranen

Mama legt het briefje naast zich neer en barst in tranen uit. Ze staat op, stapt naar Alex en pakt hem vast zoals alleen een met hart en ziel bezorgde moeder haar zoon kan vastpakken.

‘Ik ben blij dat ik deze straffe kerel heb mogen begeleiden.’

“Gij moet u niet schuldig voelen. Gij waart nog een klein manneke. Gij kon daar niets tegen doen en ik zie u ook nog altijd heel graag.”

De emotionele spanning maakt plaats voor een overdonderende opluchting. De lading zinderende openhartigheid die door merg en been gaat, laat niemand onberoerd. Alle drie zijn we aan het wenen.

Het duurt een tijdje vooraleer mama Alex loslaat. Alex is eventjes de gelukkigste jongeman ter wereld.

Ik ben blij dat ik deze straffe kerel heb mogen begeleiden. Ik hoop dat het zijn littekens minder ruw zal maken. Al is het maar een klein beetje.