Viviane verloor haar zoon in een ongeval: ‘Haat zal me niet verwoesten’

Tuinwijk

Van het verhaal van dit vredige huis in deze kleine Antwerpse tuinwijk ken ik nog maar een stukje. Wat Viviane en haar gezin overkomen is, klasseren kranten onder de noemer weekendongevallen. Drie jongeren komen terug van de discotheek. Een gekend scenario, maar iets dat nooit went. Nooit mag wennen.

‘Het was vrijdagavond. Begin van het krokusverlof 2014.’

Het is een huis waar gerouwd en herdacht wordt, denk ik spontaan als ik voorbij een sfeervol herdenkingshoekje kom. Punt van herkenning. Plek van herinnering. Foto’s. Kaarsjes. Kleine voorwerpen. Plek van houvast. Een foto steekt erbovenuit. Een mooie blonde jongen kijkt me vrijmoedig en levenslustig aan. Is dat Nathan? Overbodige vraag.

Ik krijg enkel het verhaal van Viviane. Jim, de veroorzaker van het verkeersongeval, die wel deelnam aan de bemiddeling via Moderator vzw, kiest ervoor op dit moment even buiten beeld te blijven.Jim is een fictieve naam.

Nathan

Het was vrijdagavond. Begin van het krokusverlof 2014. Nathan, student aan een Antwerpse hogeschool, wilde nog één keertje uitgaan en dan een hele week studeren voor de examens. Dat was het plan. Hij had al heel wat vrienden opgebeld. Niemand was vrij. Ja, toch, Kevin, die wou wel mee.Kevin is een fictieve naam.

Zoals gewoonlijk zouden ze bij Kevin thuis eerst wat samenzitten en iets drinken. En dan zouden ze, ook zoals altijd, een tram nemen richting discotheek. Daarna zouden ze met een taxi huiswaarts keren. Zoals altijd. Maar Kevin had die avond nog een vriend uitgenodigd. Jim, een wat oudere jongen. Hij had een auto en dus beslisten de vrienden deze keer, tegen alle gewoontes in, met zijn wagen naar de discotheek te rijden.

Hoeveel had Jim die avond gedronken? En wat allemaal? Wie zal het zeggen? Hij had de avond met frisdrank afgesloten, zo werd nadien beweerd. Hij dacht dat hij wel oké was.

Antwerpse ring

De camerabeelden die het ongeval op de Antwerpse Ring vastlegden, tonen onverbiddelijk, onweerlegbaar hoe de wagen van Jim om 4 uur in de vroege morgen met hoge snelheid op een vrachtwagen inreed. In een flauwe bocht blijft de jonge chauffeur rechtdoor rijden en ramt zo het grote gevaarte aan de linkerkant. Wellicht heeft Jim in een laatste reflex het stuur willen omgooien. Daardoor hebben Nathan en Kevin de hele impact geïncasseerd.

‘Na een half uur reanimatie is hij gestorven.’

De gordel van Kevin werd door die enorme impact doorgesneden. Hij werd uit de wagen geslingerd. Nathan zat vast. Wellicht heeft zijn hoofd de vrachtwagen, die zich in de auto geboord had, geraakt. Hij had een open schedelbreuk. Na een half uur reanimatie is hij gestorven. Kevin was in een diepe coma en levensgevaarlijk gewond maar overleefde uiteindelijk. Jim kwam er met een whiplash vanaf.

Slecht nieuws

Op 1 maart om 8.30 uur ’s morgens schrikken Viviane en haar man Dirk wakker van het indringende geluid van de deurbel. Twee jonge vrouwen van de dienst Slachtofferbejegening van de politie komen hen het slechte nieuws brengen. Onvoorbereid en weerloos – er zit niets anders op, er is geen weg omheen – aanhoren ze de onheilstijding. Hun zoon Nathan is dood.

Hoe verbijsterd en verlamd ze ook zijn, Viviane en Dirk willen wel de ware toedracht weten. Wat is er gebeurd? En hoe? Bovenal de vraag: waarom was Nathan met iemand meegereden? Dat deed hij nooit. Dat kon toch niet. En waar was hij nu? En wie was die onbekende jonge chauffeur? Nathan was dood en Kevin vocht voor zijn leven. Wie zou hen nu meer vertellen?

“Ik wilde hem zien! Ik moest hem zien om te kunnen geloven dat het echt was. Dat het zeker over mijn zoon ging. Misschien was het een vergissing! Waar was hij dan? Het antwoord op die vraag werd ons geweigerd. Er zou een autopsie plaatsvinden. Dus konden we hem nu niet zien. Bovendien, zo voegden de politievrouwen eraan toe: het lichaam van Nathan was te zeer verminkt. Ook daarom zagen we hem beter niet. Elke vezel van mijn lichaam protesteerde. Neen! Dat kon niet. Dat kon ik niet aanvaarden!”

Steun en toeverlaat

“Toen we ’s avonds een begrafenisondernemer contacteerden, beloofde de man er alles aan te doen om het lichaam van onze zoon zo vlug mogelijk vrij te krijgen. De begrafenisondernemer werd onze steun en toeverlaat in die helse dagen. Ongelooflijk hoe die man ons geholpen heeft.”

‘De begrafenisondernemer werd onze steun en toeverlaat.’

“Samen gingen we op zoek naar het ziekenhuis en de spoedarts die zich over Nathan ontfermd hadden. Maar stel je voor! Het ongeval is op zaterdagmorgen gebeurd. Pas op dinsdag kon het lichaam van Nathan opgehaald worden. Pas dan konden we hem eindelijk zien en geloven.”

“Het was 4 maart. De zus van Nathan, Maité, werd die dag vijftien jaar! Toen we hem zagen, bleek dat Nathan helemaal niet verminkt was. Door de gebrekkige communicatie tussen de lokale en de federale politie had men bij de slechtnieuwsmelding beide slachtoffers verward. Wij kregen dus oorspronkelijk te horen dat onze zoon diegene was die uit de wagen geslingerd was.”

De puzzel

“Twee weken na het ongeval werden we door Wendy, een bemiddelaar van , opgebeld. Jim, de jonge chauffeur, wou contact met ons. Ja, die flyer van Moderator, ergens zullen we hem in die eerste dagen wel al gekregen hebben. Een heel pak informatie ontvingen we toen. Maar weet je, dat dringt op zo’n moment echt niet door. De chaos was hier compleet.”

“Hoe moeilijk het ook zou zijn, we konden alleen maar winnen bij een ontmoeting met de veroorzaker, want zelf zaten we ook met heel veel vragen. De misverstanden, de verwarde communicatie, de onduidelijkheden, het woog allemaal heel zwaar. We moesten rouwen om onze zoon maar we zaten verstrikt in al die vragen en in de boosheid om alles wat fout gelopen was.”

‘De jonge chauffeur wou contact met ons.’

“Kort na dat telefoontje is Wendy bij ons thuis gekomen. We hebben alle mogelijke vragen voor de chauffeur afgevuurd en daarmee is zij naar hem getrokken. Hij heeft haar op zijn beurt zijn verhaal verteld en antwoordde in de mate van het mogelijke op onze vragen. Zo werd er een hele tijd over en weer gependeld.”

“We wilden om te beginnen weten wat er die avond precies gebeurd was. Maar over het ongeval zelf wist hij ons niets te vertellen. Wel beschreef hij hoe hij na het ongeval eerst naar Nathan ging kijken. Die ademde nog, zei hij. Bij die gedachte kreeg ik zware paniekaanvallen. Betekende dat dat onze zoon nog zwaar geleden had? Een arts heeft me toen uitgelegd dat het wellicht het laatste ademen was.”

101 vragen

“In die onrechtstreekse bemiddelingsgesprekken vernamen we ook dat Nathan achteraan in de auto zat. Hij was niet diegene die uit de auto geslingerd werd en daardoor maar heel laat hulp kreeg. Die verwarring! Echt waanzinnig!”

“Via de bemiddelaar kregen we ook de gsm van Nathan terug. De politie had die na het ongeval aan Jim gegeven, in de veronderstelling dat het toestel zo het snelst bij ons zou geraken. Maar die veroorzaker kende ons helemaal niet. En bovendien, hij zou het toch niet riskeren om zomaar aan onze deur te verschijnen.”

‘Via de bemiddelaar kregen we de gsm van Nathan terug.’

“Zoveel vragen, zoveel onduidelijkheden! Details voor een buitenstaander. Maar voor ons was het alsof we voor een moeilijke puzzel met duizend of meer stukjes stonden. Sommige van die stukjes leken ogenschijnlijk nergens in te passen. Zo bezorgde men ons na het ongeval de jas van de veroorzaker. Men dacht dat het die van onze zoon was, terwijl hij van Jim was. Er zat een gat in die jas, van een sigaret.”

“Wat een detail, zal je zeggen. Maar wij probeerden met dat gegeven weer een nieuw stukje aan het verhaal te breien. Misschien was die gast aan het roken en was dat de oorzaak van het ongeval? Zo’n vraag stelden we dan weer via de bemiddeling. Onvoorstelbaar, hoor, hoe groot de impact van zulke misverstanden kan zijn.”

Een mens!

“Wendy was als bemiddelaar echt schitterend. Echt waar, de bemiddeling was voor mijn part het beste stuk in de opvolging en verwerking van het ongeval.”

“Wanneer ze terug bij ons kwam met de antwoorden en het verhaal van Jim, zei Wendy geregeld: ‘Ik weet dat het moeilijk is maar hij heeft ook wel iets menselijks.’ Zijn ouders schaamden zich dood, vertelde ze. Ik ben blij dat ik ook dat via de bemiddeling vernomen heb. Hijzelf vroeg ons via Wendy of hij naar het graf van Nathan mocht gaan. Mijn man wou dat niet. Niemand zou hem daar willen tegenkomen.”

‘Wendy was als bemiddelaar echt schitterend.’

“Ikzelf communiceerde al heel vlug via brieven met hem. Ik stelde hem heel concrete, soms ook heel persoonlijke vragen. In het begin vooral over die avond en het ongeval zelf. Maar gaandeweg leerde ik hem en zijn levensomstandigheden beter kennen.”

“Hij werd in het jaar na het ongeval zelf vader. Ik vroeg hem toen in zo’n brief: ga je dit later ook aan jouw dochter vertellen? Hij antwoordde: ‘Ik dacht dat een kind krijgen mij zou helpen in de verwerking. Maar het is omgekeerd. Doordat ik zelf een kind heb, begrijp ik maar al te goed wat het betekent een kind te hebben en het dan te verliezen.’ Dat schuldbesef, het hielp.”

Dochter

“Zelf wond ik er in mijn brieven geen doekjes om hoe slecht wij ons voelden. Ik heb hem nooit gespaard. Hij moest weten hoe onnoemelijk zwaar het voor ons was. Dat we slecht sliepen. Dat ik niet meer kon werken. Dat onze dochter het zo moeilijk heeft, nu ze als enig kind achterblijft.”

“Vijftien jaar was ze toen haar broer stierf. Vijftien jaar! En toen ik op een bepaald moment hoorde dat hij opnieuw uitging en veel dronk, schold ik hem in mijn brieven de huid vol. Hoe kon hij!! Mijn brieven waren confronterend maar nooit hatelijk. En altijd heeft hij geantwoord. Op elke brief. Dat maakte dat ik hem als een mens kon zien.”

Wil je hem ontmoeten?

“Via Wendy liet Jim op een bepaald moment weten dat hij ons graag wou ontmoeten. Zelf wou ik dat misschien ook wel maar mijn man zag het niet zitten. Dirk had schrik dat Jim te vlug het gevoel zou krijgen dat hem vergeven werd. Dat wou Dirk echt niet. En ergens had hij daarin ook wel gelijk.”

‘Ik wou de waarheid horen.’

“Ikzelf vreesde eerder dat ik me niet zou kunnen beheersen, dat ik hem de huid vol zou schelden. Zolang ik het dossier niet ingekeken had, wou ik hem niet beschuldigen. Ik wou eerst de waarheid horen. Mijn man kon zich niet verzoenen met die houding. Jim had de dood van ons kind op zijn geweten.

“Zodra ik de naakte feiten zwart op wit op papier had gelezen, is die neutrale houding omgeslagen in woede. Geen haat. Ik besefte: dat zal mij verwoesten. En je wordt er ook niet beter van. Maar woedend, dat was ik wel. En boos, dat ben ik nog. Maar ik haat hem niet. Ik kan zo niet functioneren. Zonder nuance.”

Rechtbank

“Het is niet tot een directe ontmoeting gekomen. We hebben Jim natuurlijk wel op de rechtbank gezien, toen het proces voorkwam.”

“De rechter wees hem erop dat wij daar waren, en Kevin en zijn ouders. Hij vroeg Jim of hij iets aan ons wou zeggen. ‘Ik heb een grote fout begaan’, zei hij toen. Dat kwam bij mij zo hard aan. Het was een mes in mijn hart. Het kan vreemd klinken maar daardoor verloor hij wat van die menselijke kant die ik in zijn brieven ontdekt had. Er was geen weg omheen, hij was ten volle verantwoordelijk. Hij was zonder meer zwaar in de fout gegaan.”

“Wij hadden bij de rechter gepleit voor een alternatieve werkstraf, liefst in een revalidatiecentrum. Maar de rechter is ons niet gevolgd. Jim kreeg twee maanden effectief en tien maanden voorwaardelijk maar hij heeft nooit een dag in de gevangenis gezeten. Verder werd hem drie jaar rijverbod opgelegd en hij moest alle proeven opnieuw doen. En ten slotte kreeg hij ook een zware geldboete.”

‘Ik leefde maanden in slow motion.’

“De advocaat vond dat hij een zware straf gekregen had maar wij voelden dat anders aan. Voor ons was hij niet gestraft.”

Verwoestend

“Een kind verliezen, dat is verwoestend. Ik heb er geen ander woord voor. Verwoestend.”

“Weken, maanden heb ik in een soort ‘slow motion’ geleefd. Soms zat ik om vier uur ’s namiddags nog in pyjama. Soms was ik helemaal over mijn toeren. Dan zat ik uren te wenen. Tot grote wanhoop van mijn man. Een keer is hij mee geweest naar de psychologe. Die zei: ‘Laat haar wenen als ze daar behoefte aan heeft. Het wil niet zeggen dat ze opgeeft. Het is haar verwerkingsproces.’”

“In het begin werd ik overspoeld door heftige emoties. Dat was echt beangstigend. Toen las ik daarover in de boeken van rouwpsycholoog Manu Keirse. Hij gebruikt het beeld van een tsunami. Een enorme golf die plots opkomt en dan weer stopt. Daarin herkende ik me helemaal. Zo was het ook bij mij. Een jaar lang is het zo uitputtend en slopend geweest. Ook het niet weten, de onduidelijkheden, onjuistheden, maakten dat ik niet echt kon rouwen.”

Tijd voor rouw

“Volgens de verzekeringsmaatschappij speelden de camerabeelden die we gezien hadden, mij zwaar parten. Omdat ik maar niet terug aan het werk raak, verplichtte de verzekering mij naar een EMDR-therapeut te gaan. EMDR is een therapievorm die vaak ingezet wordt bij de verwerking van een trauma.”Eye Movement Desensitization and Reprocessing of EMDR is een therapie voor mensen die last blijven hebben van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel geweld of een geweldsincident. EMDR werd meer dan 25 jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaans psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd dit een volwaardige en effectieve therapeutische methode.

“Ik heb dat gedaan maar ik vond het erg confronterend. Te zwaar. Ik verkies de zachte weg. En op dat vlak heb ik het meest gehad aan de complementaire geneeswijzen. Ik ben een moeder die haar zoon verloren heeft in tragische omstandigheden. Wat ik nodig heb, is tijd en liefde. Tijd om te mogen rouwen en vertrouwen daarin.”

‘Er is in deze maatschappij geen plaats voor rouw. Drie dagen rouwverlof voorziet de wet! Drie dagen!’

“Er is in deze maatschappij geen plaats voor rouw. Drie dagen rouwverlof voorziet de wet! Drie dagen! En als je zes maanden rouwt, wordt dat volgens de nieuwe opvattingen in de psychiatrie als problematisch beschouwd. Ik ben nu nog altijd niet aan het werk. Ik werkte voor het ongeval in de sociale sector. Mensen denken dat ik te veel pieker omdat ik thuis ben. Dat is niet zo. Maar hoe kan je nu geven, als het allemaal op is?”

“Onlangs heb ik wel meegewerkt aan een sensibiliseringscampagne op tv. Een samenwerking tussen de wegpolitie en de vereniging Ouders van Verongelukte Kinderen (OVK). Dat is op dit moment heel zinvol voor mij. Zo ook de getuigenissen in scholen, die ik nu geef in het kader van het project ‘Getuigen Onderweg’ van Rondpunt vzw.”

“Jongeren bewust maken. Dat geeft betekenis. Net zoals mijn voordrachten bij de politie over slechtnieuwsmelding. ‘Jij bent sterk’, zegt men dan. Maar ik heb me nog nooit zo zwak gevoeld. Ik ben maar een vierde van wat ik vroeger was. Al het geld van de wereld zou ik geven om vier jaar terug in de tijd te gaan. Soms vraag ik me wanhopig af: moeten wij echt een heel leven zo verder? De pijn blijft. Het gemis wordt groter. Herinneringen vervagen. Hoe hij rook. Hoe hij er nu zou uitzien.”

Herstelbemidddeling

“Met de brieven aan Jim ben ik nu gestopt. We hebben elkaar lange tijd geschreven. Maar ik weet dat ik hem weer zal schrijven, als ik het moeilijk heb.”

“Mijn man en ik weten al een tijdje waar hij woont. Mijn man kwam daar vaak voorbij en stopte mijn brief op den duur gewoon in de brievenbus. Nu laat ik het even zo. Het is ook geruststellend dat we Wendy altijd opnieuw kunnen contacteren. Ook na vele jaren, heeft ze ons op het hart gedrukt.”

Weet je, ze spreken over herstelbemiddeling. Daar zit dat woord ‘herstel’ in. Maar herstel, dat voel ik nu nog niet. Voor mij betekent het vooral antwoorden krijgen en de veroorzaker een menselijk gezicht geven. En een zekere rust vinden. Al was het alleen nog maar in het besef dat hij het er ook heel moeilijk mee heeft.”