Verbinden vanuit diversiteit

In essentie

Het boekje onderstreept waar het in sociaal werk in essentie om draait: het verhogen van welzijn van individuele cliënten en het aansturen op veranderingen in de samenleving waar die hindernissen opwerpt voor bepaalde doelgroepen om welzijn te beleven.

‘Verbinden vanuit diversiteit’ is een leerrijke bijdrage om dit doel ook te realiseren in het werken met mensen met een migratieachtergrond.

Big five

Het boekje beschrijft in eerste instantie een basishouding, gebaseerd op de uitgangspunten samenwerken, dialoog en krachtgericht kijken. Het beschrijft geen aparte methodiek, maar een handelingskader. Dat is een fundementele werkhouding die in alle denkbare settings en methodieken geïmplementeerd kan worden, zelfs buiten de hulpverlening.

‘Het boekje beschrijft een basishouding.’

Als alle hulpverleners na hun opleiding perfect zouden getraind zijn in het participatief werken, een empathische grondhouding hebben, een authentieke relatie kunnen aangaan met hun cliënten, hen erkennen als expert van hun eigen leven en verregaand luistervaardig zouden zijn, dan was dit cahier (bijna) overbodig geweest.

Ondanks de alomtegenwoordigheid van deze ‘big five van de hulpverlening’ in vormingen en opleidingen, moeten deze basisvereisten voortdurend vertaald worden naar de dagelijkse praktijk.

Vertaalslag maken

Dit cahier is een illustratie van hoe deze basisprincipes vertaald kunnen worden naar het werken met mensen met een migratieachtergrond. Die vertaalslag maken, is wat dit boekje op een verdienstelijke wijze doet.

In verschillende inhoudelijke hoofdstukken schetsen de auteurs hoe we de bedoelde ‘diversiteit‘ dienen op te vatten. Zo wordt de verschillendheid van de leefwereld van de ‘cultureel andere’ uitgebreid geïllustreerd. De auteurs beschrijven daarbij enkele moeilijkheden waarmee zowat elke persoon met een cultureel diverse achtergrond geconfonteerd wordt: migratiepijn, aanpassingsprocessen en discriminatie.

Divers-sensitief sociaal werker

Vervolgens worden die verschillen van iets wat enkel minderheden zou kenmerken, verruimd tot een algemene gegevenheid. Want eigenlijk is elke persoon een knooppunt van verschillen zoals gender, etniciteit, seksuele voorkeur of klasse. Personen bij wie één van die verschillen te sterk verschilt van wat de dominante groep als ‘normaal’ definieert, worden vaak gereduceerd tot dat ene kenmerk.

 ‘Elke persoon is een knooppunt van verschillen.’

Wat impliceert dat voor een divers-sensitieve sociaal werker? Hij moet de ‘hybride identiteit’ altijd blijven zien en is expert in het creëren van een ‘inclusieve ruimte’.

Met de noodzaak van een continue reflexiviteit dringen we vervolgens verder door tot het hart van de divers-sensitieve sociaal werker. De basishouding van deze ‘stiel’ wordt opnieuw uitgelicht aan de hand van zes handelingsprincipes. Die verwijzen in belangrijke mate naar de ‘big five’ en worden aangevuld met de kritische rol van het sociaal werk in de samenleving. Deze aanvulling is bijzonder waardevol omdat ze jammer genoeg te vaak ontbreekt op de werkvloer en in de opleidingen van die sociaal werker.

Instappunt

Het cahier leest bijzonder vlot. De casussen illustreren de aangereikte inzichten en spelen er verder op in. Het werken met citaten verlucht de lay-out. De aangereikte citaten zijn vaak zinvolle toevoegingen of mooie illustraties van de rode draad van het betoog. Soms is hun toegevoegde waarde wat minder groot en illustreren de citaten vooral dat het boekje ontstaan is uit onderzoek en niet in een theoretisch vacuüm.

‘Het cahier leest bijzonder vlot.’

Dit boekje is een onontbeerlijk instappunt voor elke hulpverlener in de huidige superdiverse samenleving. De zes handelingsprincipes mogen gerust opgevat worden als noodzakelijke elementen in de basiscompetenties van elke hulpverlener.

Het cahier kan koudwatervrees wegnemen door voorbij de andersheid te kijken en de alomtegenwoordige diversiteit te zien in elke persoon. Het is beknopt, toegankelijk geschreven en biedt een aangename afwisseling tussen theorie, illustraties met casussen en citaten van hulpverleners en cliënten.

Ook voor ervaren rotten

Maar ook voor wie al jaren met diversiteit in aanraking komt, blijft dit een bruikbaar en interessant boekje. Want ook ervaren hulpverleners vinden het soms moeilijk om uit te leggen wat ze dan net anders doen waardoor het wel lukt om met die doelgroepen goede trajecten af te leggen.

Dit boekje is ook voor hen een aanrader omdat het onder woorden brengt waar die sensitiviteit voor diversiteit uit samengesteld is. Het kan hen een spiegel voorhouden die zichtbaar maakt wat ze nu al goed doen en hoe ze dat kunnen versterken en verbeteren.

Lat ligt (te) hoog

Als er een tekortkoming moet benoemd worden, is het dat het cahier te veel beschrijft hoe het hele hulpverleningsgebeuren zou kunnen plaatsvinden, in ideale omstandigheden. Daarmee wordt de lat hoog gelegd. En dat mag ook. Maar het kan ook ontmoedigend werken als de dagelijkse praktijk daar nog ver van verwijderd is.

‘Zo’n hulpverlening vraag tijd.’

Zo hadden de auteurs gerust een lans mogen breken voor ‘vertragen’, een goedkeuring voor het nemen van tijd. Daarmee had de focus nog kunnen verbreed worden.

Want verbindend werken vanuit diversiteit vraagt heel wat van de hulpverlener, maar ook van de context waarin hij werkt. In welke omgeving kan een hulpverlener aan deze criteria voldoen? Hoe kan zijn organisatie hem daarin ondersteunen? Hulpverlening in een context van diversiteit moet groeien en vraagt tijd. Dat element blijft onderbelicht.