Fons Leroy: ‘De toestand voor mensen met migratieachtergrond is niet verbeterd’

Samenwerking versterken

Op vrijdag 28 juni trok Fons Leroy de deur van VDAB achter zich dicht. Hij stond sinds 2005 aan het hoofd van het agentschap. In heel die periode bleef de lage werkzaamheidsgraad bij personen met een migratieachtergrond hem zorgen baren. “Ik stel vast dat in de veertien jaar dat ik Gedelegeerd Bestuurder was van VDAB, de toestand voor mensen met een migratieachtergrond niet is verbeterd. Dat blijft een structureel knelpunt dat we dringend anders moeten aanpakken.”

Landry vertelt dat het Minderhedenforum en VDAB al meer dan 15 jaar structurele partners zijn. “We konden soms van mening verschillen, maar beiden vinden we deze samenwerking belangrijk. En het zal in de toekomst des te belangrijker worden. De uitdagingen zijn nu groter dan ooit.”

‘De uitdagingen zijn groter dan ooit.’

Daar is Fons het mee eens: “Met het Minderhedenforum hebben we een jarenlange goede samenwerking. Nu komt het erop aan om te bekijken hoe we die samenwerking kunnen versterken zodat we meer impact kunnen hebben voor personen met een migratieachtergrond.”

Ondanks de vele acties en beleidsmaatregelen is de werkzaamheidsgraad van personen met een migratieachtergrond in België en Vlaanderen al meer dan tien jaar bij de laagste van alle andere Europese landen. Tegelijkertijd kampt de arbeidsmarkt met krapte.

Landry: “Het is opvallend dat personen met een migratieachtergrond, ondanks de krapte, te maken hebben met structurele uitsluiting. Daardoor blijven ze sterk ondervertegenwoordigd op de arbeidsmarkt. Degene die werken, bevinden zich bovendien meestal in de meest precaire jobs en sociale mobiliteit blijft vaak uit.”

Fons: “Ik stel vast dat er toch wel wat maatregelen worden opgenomen in het recente akkoord van de Vlaamse sociale partners. Jammer genoeg zijn er geen ambitieuze doelstellingen geformuleerd over welke werkzaamheidsgraad we effectief willen bereiken. Het verleden leert ons dat we een duidelijk publiek kompas nodig hebben.”

“Denk maar aan het Pact van Vilvoorde dat het middenveld afsloot met de Vlaamse regering of het SERV-akkoord voor de tewerkstelling van 50-plussers. Die bevatten concrete doelen waar alle belanghebbenden de verantwoordelijken op kunnen aanspreken. Het is jammer dat die goede traditie daarna verlaten werd.”

Landry: ”We hebben inderdaad nood aan ambitieuze doelstellingen om kansen te creëren voor mensen met een migratieachtergrond. Vanzelf gaat het niet lukken, dat bewijst het verleden. Belangrijk is wel dat die doelstellingen gedragen worden door alle prioritaire arbeidsmarktactoren.”

‘Met positieve acties is heel wat mogelijk.’

“Pact 2020, het toekomstplan voor Vlaanderen uit 2009, verwees naar welke werkzaamheidsgraad tegen volgend jaar behaald moest worden. Ook al zullen we bepaalde resultaten niet behalen, het is belangrijk om op basis van een evaluatie nieuwe, duidelijke en concrete richtlijnen met de nodige streefcijfers te formuleren. Met positieve acties is er heel wat mogelijk. Zo kan de achterstand die personen met een migratieachtergrond hebben opgelopen gecompenseerd en gecorrigeerd worden.”

Wat betekenen ‘positieve acties’?

Landry: “Positieve acties zijn tijdelijke voorrangsmaatregelen en een daadkrachtige manier om versneld tot een evenredige arbeidsdeelname te komen. Zo worden onze werkvloeren een afspiegeling van de diverse samenleving en kunnen op alle niveaus een diversiteit aan mensen mee besturen en mee beslissingen nemen.”

“De overheid heeft krachtig instrumenten in handen om bedrijven te belonen en te ondersteunen in hun zoektocht naar talent. Als werkgever moet de overheid bovendien zelf het voortouw nemen, willen ze een correcte representatie zijn van de samenleving.”

‘De overheid moet het voortouw nemen.’

“Daarnaast kan ook VDAB positieve acties invoeren in haar arbeidsbemiddeling en breder aanbod. De kans op werk voor een werkzoekende van niet-EU afkomst is vandaag bijvoorbeeld maar 9 procent, tegenover 14 procent voor die van Belgische origine. De groep wordt onvoldoende bereikt.

Fons: “De nieuwe contactstrategie is geen ‘digital only’-verhaal, maar een ‘digital first’- strategie. Het voornaamste uitgangspunt van VDAB is en blijft een sluitende aanpak, want we hebben elke werkzoekende nodig. Door die nieuwe contactstrategie komen we er sneller achter wanneer mensen weinig of geen digitale skills hebben. We kunnen ze sneller een opleiding laten volgen om hun digitale vaardigheden te versterken.”

Landry: “De nieuwe dienstverlening creëert heel wat ruimte en tijd voor kwetsbare werkzoekenden, wat zeer positief is. Maar we moeten wel voorzichtig zijn dat de meerwaarde van digitalisering niet evolueert naar een voorwaarde om te participeren. Dit kan leiden tot een vorm van uitsluiting.”

‘Niet digital only, maar digital first.’

“Daarnaast vinden wij dat alle kwetsbare werkzoekenden met een migratieachtergrond een beroep zouden moeten kunnen doen op de op maat aangepaste dienstverlening van de VDAB. En niet enkel zij die een werkloosheidsuitkering krijgen. Dit geldt ook voor het bredere aanbod van beroepsopleidingen en tewerkstellingsmaatregelen van VDAB.”

Fons: “Ja, ze zijn onontbeerlijk voor wie actief is op de arbeidsmarkt. De digitalisering heeft zowel op de arbeidsmarkt als in de samenleving een grote impact. Op termijn zal elke job de impact hiervan voelen.”

“Met onze vernieuwde dienstverlening willen we iedereen mee aan boord krijgen op een digitale arbeidsmarkt. Zonder digitale vaardigheden zijn werkzoekenden vogels voor de kat en kunnen ze niet volwaardig participeren in de samenleving.

Fons: “Het Minderhedenforum kan zeker een ondersteunende en sensibiliserende rol spelen. Maar anderzijds kan het VDAB wijzen op mogelijke tekortkomingen in zijn dienstverlening. De verdere invulling van de nieuwe contactstrategie zullen we in co-creatie doen met de verschillende middenveldorganisaties.”

Landry: “Ja, het Minderhedenforum toetst af bij verenigingen van etnisch-culturele minderheden en werkzoekenden met een migratieachtergrond wat de ervaringen en behoeften zijn op het terrein.”

‘Werkzoekenden spreken vrijuit tegen ons.’

“Wij hebben een vrijblijvende relatie met werkzoekenden, waardoor ze meer vrijuit kunnen spreken. We merken dat kwetsbare werkzoekenden met een migratieachtergrond niet altijd mee kunnen in het digitaal verhaal.”

“Digitalisering kan een hulpmiddel zijn om bijvoorbeeld het contact met VDAB te versterken of om het Nederlands op te krikken. Ze is dus nodig. Digitalisering mag hen echter in geen geval tegenhouden om de stap naar de arbeidsmarkt te zetten, bijvoorbeeld als ze niet met de aangeboden tools kunnen werken.”

Fons: “Het mentorschap heb ik opgenomen omwille van mijn functie bij VDAB. Ik vind dat je voeling moet houden met de klanten die je bedient. Er zijn heel wat VDAB-medewerkers die geen rechtstreeks contact hebben met klanten. Als mentor zouden ze dat wel kunnen hebben. Zo zouden ze weten wat er leeft en zien welke rol we kunnen spelen voor onze klanten. Ik deed eerder al een oproep naar medewerkers om de realiteit van de arbeidsmarkt op te zoeken, en zich te engageren.”

Landry: “We zijn zeer tevreden dat Fons mee ingestapt is in ons project. Zijn persoonlijke bijdrage en medewerking geeft het project mee een gezicht. Mentoring is een zeer nuttig instrument voor werkzoekenden met een beperkte kennis van de arbeidsmarkt. En met een vaker beperkter professioneel netwerk. Mentoring koppelt een werkzoekende aan een mentor die deze wel kan bieden. Zo wordt de werkzoekende versterkt in zijn zoektocht naar werk.”

Landry: “Er werd reeds geëxperimenteerd met mentoring, maar meestal ligt de focus op hoogopgeleide nieuwkomers. Wij trekken het breder en willen ook meer kwetsbare profielen versterken via mentoring.”

‘Ik ben groot voorstander van mentoring.’

“Mentoring biedt ook voordelen voor mentoren. Zij kunnen hun coachende vaardigheden versterken, en kennismaken met totaal verschillende culturele achtergronden. Ze verwerven inzichten in de obstakels die deze mensen moeten overwinnen op onze arbeidsmarkt en kunnen ook in hun eigen bedrijf een ambassadeur worden voor meer diversiteit op de werkvloer.”

Fons: “Ik ben een groot voorstander van mentoring, omdat hierdoor mensen met een migratieachtergrond op maat advies kunnen krijgen op momenten dat ze nood hebben aan ondersteuning. Mentoring moet een meer prominente plaats krijgen in het Vlaamse onderwijs en op de arbeidsmarkt, zowel in duaal leren als bij de integratie van werkzoekenden.”

Fons: “Ja, VDAB kan iets betekenen in de strijd tegen discriminatie. Discriminatie is ontoelaatbaar. VDAB kan, als ze discriminatie vaststelt, hard en consequent optreden. Dat kan onder andere door te verwijzen naar Unia.”

‘VDAB zit op schat van data over discriminatie.’

Landry: “VDAB zit op een schat aan data die discriminerende patronen kunnen blootleggen. Via vacatureverwijzingen weet ze welke sollicitantenprofielen door bepaalde werkgevers systematisch worden geweigerd. De inspectiediensten kunnen met deze data verder aan de slag gaan.”

Landry: “In de private interimsector wordt aan mysteryshopping gedaan om te checken of consulenten op de juiste manier antwoorden op discriminerende vragen. Ongetwijfeld worden ook VDAB-medewerkers hiermee geconfronteerd. Of ze krijgen feedback van sollicitanten of werkgevers die wijst op een onderliggend discriminatieprobleem. Vandaag gebeurt daar weinig mee.”

“Wij zijn voorstander van een meldingsplicht voor alle arbeidsbemiddelaars die met dergelijke vragen en gedragingen worden geconfronteerd. En die kan trouwens ook gelden voor alle externe partners waaraan VDAB bemiddelingsopdrachten uitbesteedt. Want discriminatie is een ernstig attitudeprobleem bij werkgevers. Een probleem dat de goede werking van de arbeidsmarkt verstoort en de kansen van vele mensen beknot.”

‘Discriminatie is ernstig attituteprobleem.’

Fons: “We zien vaak situaties waar werkgevers onbedoeld discriminerende begrippen hanteren in vacatures. Dat kan gaan over leeftijdsbepalingen, kennis, het gebruik van woord ‘moedertaal’ of geen genderneutraal taalgebruik. In zo’n gevallen moeten we als VDAB de werkgever contacteren en hem erop wijzen dat hij kansen mist door niet goed na te denken over taal die hij gebruikt. Want daardoor mist hij potentieel talent in een krappe arbeidsmarkt.”

Fons: “We moeten transparant zijn over de klachten die we vaststellen en daarover in dialoog gaan met het Minderhedenforum zodat we samen kunnen bekijken hoe we efficiënt kunnen omgaan met die klachten.”

Fons: “Gebruik de vele maatregelen die in het recente sociaal akkoord staan. Die vloeien trouwens voort uit een dialoog met het Minderhedenforum. Maar koppel er transparante en ambitieuze doelstellingen aan die publiek zichtbaar zijn. Zo is er een permanent kompas waarmee we met de nieuwe maatregelen deze keer de doelstellingen wel kunnen bereiken.”

“En geef het Minderhedenforum de middelen om haar rol volwaardig te kunnen opnemen totdat er sprake is van een echte inclusieve arbeidsmarkt.”

‘Dramatische cijfers vragen doortastende maatregelen.’

Landry: “Er is nood aan een ambitieus en daadkrachtig tewerkstellingsbeleid met een verscherpte aandacht voor de kwetsbare werkzoekenden. Evenredige arbeidsdeelname moet het eindpunt zijn.”

“Belangrijke succesfactoren zijn hierbij de focus op mensen met een migratieachtergrond in de uitwerking van het beleid, gedragenheid door de verschillende partners, samenwerking en afstemming op de verschillende niveaus, monitoring van de doelgroep en de betrokkenheid van de doelgroep.”

“Het is heel belangrijk om de samenwerking met de nieuwe Gedelegeerd Bestuurder en met heel het VDAB-team verder te zetten en constructief en actief te werken aan concrete oplossingen.”

“Steven Vanackere, de ondervoorzitter van de Hogere Raad voor de Werkgelegenheid, bestempelde onlangs de lage werkzaamheidsgraad van niet-Europeanen als een collectief falen van de economie.”

“Vlaanderen staat nog heel ver van een evenredige arbeidsdeelname van personen met een migratieachtergrond. De krapte op de arbeidsmarkt moet nu meer dan ooit aangegrepen worden om zeer concreet maatregelen te nemen om een effectieve inhaaloperatie mogelijk te maken. Dramatische cijfers vragen om doortastende maatregelen.”